Rozdziały
Najbardziej znanymi umocnieniami rzymskimi są fortyfikacje graniczne w Europie, jak wał Hadriana i Antonina w Brytanii, limes górnogermańsko-retycki w południowych Niemczech, limes dolnogermański nad Renem w dzisiejszych Niemczech i Holandii. Nad Dunajem istniał Limes Sarmaticus, umocnienia graniczne budowano również w Dacji i na Krymie.
Na swojej południowej granicy Imperium chroniło swój stan posiadania mniej znanymi liniami umocnień, jak tzw. fossatum Africae (obecnie w Tunezji i Algierii), gdzie podstawowym elementem fortyfikacji była głęboka fosa oraz Limes Tripolitanus w dzisiejszej wschodniej Tunezji i w Libii, o którym wiadomo dziś trochę więcej. Głównym celem istnienia umocnień w Libii była ochrona rzymskich miast portowych w prowincji Africa Proconsularis, takich jak Leptis Magna, Sabratha and Oea przed zagrożeniem ze strony berberyjskiego plemienia Garamantów. Mieszkali oni na południe od granic rzymskich, mając stolicę w mieście Garama, w krainie nazywanej przez Rzymian Fazanią – łac. Phazania (dziś po arabsku Fezzan) – południowo-zachodnim regionie Libii (jeden z trzech głównych regionów Libii poza Trypolitanią i Cyrenajką).
Stosunki Garamatów z Rzymianami w I w. p.n.e. i I w. n.e.
Mimo, iż obszary Trypolitanii w ramach prowincji Africa Proconsularis były podległe Rzymianom od 146 r. p.n.e. i zdobycia Kartaginy, to pierwszy większe działania wojenne na granicy, wg relacji Pliniusza Starszego miały miejsce w 19 r. p.n.e., kiedy Lucjusz Korneliusz Balbus podjął wyprawę w głąb Afryki, wyruszając z Sabrathy. Zdobył on stolicę Garamantów – Garamę i 15 innych ich osad. Balbus dotarł prawdopodobnie aż do rzeki Niger w Afryce i okolic miasta Timbuktu. Następnie Berberowie z dzisiejszej Libii wsparli militarnie powstanie Takfarinasa w Numidii i Mauretanii (17-24 r. n.e.). Później w ciągu I w. n.e. stosunki między Rzymem a Garamantami były bardziej przyjazne. Prawdopodobnie jedni i drudzy byli zadowoleni z handlu, a Garamantowie rozumiejąc przewagę wojskową Rzymian, nie podejmowali znaczących wypraw łupieżczych. Wojsko Imperium prawdopodobnie nauczyło się używać wielbłądów podczas pustynnych działań wojennych, co pozbawiało Berberów ich jedynej przewagi militarnej. Jednak pojedyncze ataki nomadów na miasta rzymskiego wybrzeża na pewno się zdarzały: ok. roku 50 n.e. miała miejsce wyprawa Septymiusza Flakkusa, która wg Ptolemeusza miała być przeprowadzona w odwecie za atak Berberów na Leptis Magna. Wyprawa ta dotarła do Jeziora Czad, w starożytności dużo większego niż obecnie, zwanego przez Rzymian „jeziorem hipopotamów”. Wg części źródeł wyprawa Flakkusa miała miejsce w asyście i przy pomocy Garamantów, z którymi Rzymianie rozwinęli przyjazne stosunki. W 69 r. n.e. Berberowie uczestniczyli w konflikcie pomiędzy miastami Leptis Magna i Oea po stronie tej drugiej i tylko szybka interwencja wojsk rzymskich uratowała to drugie miasto przed splądrowaniem. Była to jednak ostatnia duża wyprawa Garamantów na ziemie rzymskie. Przez ich ziemie przechodziła również kolejna wyprawa badawcza Rzymian w głąb Afryki – ok. 90 r. n.e. prowadzona przez Juliusza Maternusa. Miała ona swój początek u wybrzeży Cyrenajki, a dotarła również do jeziora Czad. Ptolemeusz relacjonuje iż wyprawie przez 4 miesiące towarzyszył król Garamantów.
Budowa Limes Tripolitanus
Mimo przyjaźni i handlu z saharyjskimi koczownikami, w celu obrony przed sporadycznymi napadami na żyzne ziemie wybrzeża Tripolitani i bogate portowe miasta: Leptis Magna, Oea i Sabratha Rzymianie zaczęli budować umocnienia. W 75 r. n.e. powstał pierwszy fort obronny w Thiges. Kolejne umocnienia powstały za panowania cesarza Hadriana (117-138 n.e.), który w 123 r. n.e. odwiedził Trypolitanię. Powstały takie rzymskie warowne obozy: jak Tillibari, Tisavar, Thenadassa i Bezereos. Za panowania cesarza Septymiusza Sewera (193–211 n.e.) prowincja Afryka Prokonsularna została 198 n.e. podzielona na prowincje Afryka i Numidia. Podczas rządów cesarza, który pochodził zresztą z Leptis Magna, Limes Tripolitanus osiągnął swój maksymalny zasięg. Armia Rzymska utworzyła ok. 300 km na południe od granicy z II w. n.e, obóz wojskowy Cidamus (dziś oaza Ghadames) osiągając granicę Sahary i kamienistej pustyni Hamadah al Hamra. Założono również kolejne warowne obozy (castellum) jak Garbia, Gholaia czy Gaerisa. Głównodowodzącym podczas kampanii 197–201 był legat Legio III Augusta Quintus Anicius Faustus. Jego armia w 203 r. n.e. zajęła stolicę Garamantów – Garamę, znajdującą się ok. 600 km od Leptis Magna. Stolica sąsiedniego państwa została opanowana tylko przejściowo, ale Rzymianie utrzymywali tam liczne stałe posterunki, kontrolujące szlaki handlowe oddalone o ok. 400 km od granicy Imperium z II w. n.e.
Na nowo zdobytych terenach osiedlano weteranów, a tereny sztucznie nawadniano, aby mogło na nich być uprawiane rolnictwo. Państwo Garamantów zostało zmuszone do podpisania twardego w warunkach układu pokojowego, oznaczającego w zasadzie zredukowanie go do państwa satelickiego Imperium. Podczas osiedlania się weteranów zakładano ufortyfikowane wsie tzw. centenarium. Nazwa pochodziła prawdopodobnie od liczby sto, bo taka liczba ludzi pracowała w takiej farmie, pod kierunkiem weterana, byłego centuriona. W Tripolitani za czasów Imperium utworzono ok. 2000 takich ufortyfikowanych wsi. System założonych przez Rzymian obronnych gospodarstw przetrwał do VII w., a częściowo nawet do wieku XI.
Za panowania Filipa Araba (244–249 n.e.) Limes Tripolitanus podzielono na kilka mniejszych odcinków, a organizacja ta przetrwała dalszych kilka wieków. Cesarz Gordian III w 239 r. n.e. po udanej kampanii obronnej rozformował część legionów broniących limesu, co znacznie pogarszało sytuację obronną w regionie. Następnie Walerian w latach 253-254 n.e., sformował je z powrotem z powodu wojny z koalicją tzw. pięciu plemion berberyjskich (Quinquagentiani). Napięcie i porażki Cesarstwa u innych granic spowodowały stopniowe opuszczanie warownych obozów wojskowych i posterunków zdobytych za Septymiusza Sewera. Prawdopodobnie za cesarza Galiena (260 – 268 n.e.) nastąpił powrót do granic podobnych, jak w II w.n.e., określanych jako „korzystniejsze pozycje obronne”.
W wieku IV n.e. Limes Tripolitanus obsadzało bardzo niewiele regularnych wojsk, co utrudniało obronę przed atakami nomadów. Wobec takiego stanu rzeczy wzrastało znaczenie lokalnych rodzina magnackich i miejscowych przywódców plemiennych. Złożenie poniższych czynników powodowało również zubożenie i kryzys gospodarczy w prowincji.
W 429 r. n.e. diecezja Afryki została opanowana przez Wandalów, w latach 430 – 440 n.e. wojska zachodniorzymskie ostatecznie opuściły Limes Tripolitanus, broniony wcześniej przez Imperium przez kilkaset lat. W 534 r. n.e. dawną prowincję Africa Porconsularis dla Cesarstwa Bizantyjskiego zdobyły wojska Justyniana Wielkiego.
