Jeśli znajdziesz błąd ortograficzny lub merytoryczny, powiadom mnie, zaznaczając tekst i naciskając Ctrl + Enter.
Państwo rzymskie istniało praktycznie przez XIII wieków, będąc przez ten czas wielokrotnie czynnikiem nadającym bieg historii. Postanowiłem więc, że historię starożytnego Rzymu opowiadać będę w poszczególnych artykułach niżej zawartych, które niekoniecznie zawsze dotyczyć będą Wiecznego Miasta.
Zachęcam do podsyłania artykułów oraz wskazywania ewentualnych poprawek lub nieścisłości.
Wojna należy do najbardziej radykalnych działań, jaką może podjąć społeczność ludzka. Wśród dawnych społeczeństw tego typu zachowania były najczęściej postrzegane w kontekście religijno-magicznym. Ludzie przebłagiwali bogów przed rozpoczęciem konfliktu, a późniejsze zwycięstwa czy też porażki przypisywano ich bezpośredniej interwencji. Nie inaczej funkcjonowały społeczeństwa starożytnych Greków i Rzymian.
Wraz z rozwojem Imperium, w granicach państwa Rzymian znalazła się ogromna ilość różnego rodzaju religii o krótszej lub dłuższej tradycji. Skutkiem tego było rozpoczęcie procesu intensywnych przemian religijnych. Rzymianie z czasem coraz bardziej interesowali się pociągającymi wschodnimi kultami. Należy do nich zaliczyć między innymi kulty egipskie, przede wszystkim bogini Izydy oraz Serapisa.
Sytuacja polityczna Imperium Romanum w I w. p.n.e. sprzyjała powiększaniu władzy wybitnych rzymskich polityków. Takie osoby jak Lucjusz Korneliusz Sulla, Gnejusz Pompejusz Magnus, Gajusz Juliusz Cezar osiągnęli nadzwyczajną pozycję w rzymskim społeczeństwie. Starali się wywyższyć swoją osobę jak to tylko możliwe, na przykład poprzez odbywanie triumfów, wojny domowe czy też organizowanie igrzysk.
Począwszy od II w. n.e. w Imperium Romanum rozpoczął się proces intensywnych przemian religijnych. Coraz większą rolę zaczęły odgrywać w państwie rzymskim religie orientalne, takie jak na przykład mitraizm. Jednym z powodów rozwoju tych kultów, były poważne kryzysy jakie przeżywało cesarstwo w II i III w. n.e. Takie wydarzenia jak wojna domowa lat 193-197, czy też trudna sytuacja wewnętrzna w czasie tak zwanego kryzysu III wieku, sprzyjały ujawnieniu się zjawisk religijnych, których korzenie sięgały jeszcze epok wcześniejszych.
Rzymianie w czasach republiki słynęli ze swojej nadzwyczajnej religijności. Opinię tę wyraził już Grek Polibiusz oraz sam Cyceron pisząc, że: pobożnością i religijnością przewyższamy wszystkie ludy i narody. Wczesna religia rzymska była jednak bardzo niechętna wobec wywyższania wybitnych jednostek oraz oddawania im czci. Było to związane z systemem politycznym i społecznym panującym w Rzymie. Unikano w ten sposób możliwości powrotu tak znienawidzonego przez Rzymian systemu monarchicznego. Jednak pomimo tego, wraz z rozwojem Imperium, wybitni wodzowie zaczęli odgrywać coraz większą rolę w rzymskiej polityce i religii. Z czasem zaczęto przypisywać im wyjątkowe cechy, które miały być zasługą opieki bogów. Ostatecznie proces ten doprowadził do boskiego wywyższenia jednostek, czyli tak zwanej deifikacji.
Do najbardziej przełomowych okresów w historii Imperium Romanum można zaliczyć długoletnie wojny z Kartaginą. I wojna punicka rozpoczęła się w roku 264 p.n.e. i zapoczątkowała nowy rozdział w dziejach Rzymu, tak zwany okres wielkich podbojów. Bardzo szybkie rozprzestrzenianie się władzy terytorialnej Rzymian wpłynęło na szereg aspektów życia wewnętrznego w ich państwie, między innymi na religię, która uległa w tym okresie znacznym przeobrażeniom.
Ludzie od wieków starali się poznać, co kryje przyszłość. Stąd powszechne było odwoływanie się do wszelkiego rodzaju wróżbitów, bądź kapłanów – augurów lub haruspików, którzy wróżyli z wnętrzności zwierząt. Zwracano też szczególną uwagę na wszelkiego rodzaju znaki wróżebne, które jak wierzono nie są dziełem przypadku, a są ingerencją bogów.
W XVIII księdze Iliady znajduje się opis tarczy Achillesa, wykonanej dla niego przez Hefajstosa na prośbę matki herosa – Tetydy. Wergiliusz, całą „Eneidę” wzorując na obydwu eposach Homera („Iliadzie” i „Odysei”) nie omieszkał w swoim dziele (w księdze VII) umieścić analogicznego opisu tarczy Eneasza. Różnice występujące między nimi dobrze obrazują odmienne cele i charakter dzieł dwóch poetów.
Powszechnie przyjmuje się, że Bachus był odpowiednikiem Dionizosa. Co to jednak właściwie znaczy? Sprawa nie jest wcale oczywista i nie dotyczy tylko Dionizosa ani nawet samego Rzymu, ale dotyka podstawowych problemów metodologicznych religioznawstwa i historii religii. Czy bogowie byli tak po prostu z sobą utożsamiani?
Cesarz rzymski Julian, nazwany przez chrześcijan „Apostatą”, panował w latach 361-363 n.e. Pomimo jednak krótkich rządów przez wielu badaczy (m.in. profesora Krawczuka) oceniany jest jako najwybitniejszy z rzymskich władców. Żyjąc w trudnych czasach potrafił dokonać licznych reform wewnętrznych oraz prowadzić aktywną politykę zagraniczną. Jednocześnie był miłośnikiem starodawnych rzymskich bóstw, co zrodziło konflikt z rosnącym w siłę chrześcijaństwem. Jak wyglądała polityka religijna za cesarza Juliana Apostaty?
