Rozdziały
Na Ukrainie znaleźć możemy pozostałości po obecności antycznych Rzymian, jak i dowody na zażyłe kontakty handlowe z ludami zamieszkującymi stepy ukraińskie – Sarmatów czy Scytów. Jednym z najbardziej obfitych w rzymskie znaleziska jest Półwysep Krymski.
Obecność Rzymian na Krymie
W rejonie Sewastopola (południowy zachód Krymu), w starożytności znajdowało się handlowe państwo-miasto Chersonez Taurydzki (Chersonesus), które założone zostało w VI wieku p.n.e. przez greckich osadników. Chersonez obejmował swoją władzą zachodnią część Krymu i stał się głównym ośrodkiem szerzenia kultury greckiej i współpracy handlowej z plemionami barbarzyńskimi. Wraz z pojawieniem się zagrożenia ze strony Scytów, Chersonez wszedł pod wpływy Pontu, po tym jak zwrócił się o pomoc.
Po klęsce Mitrydatesa w wojnie z Rzymem w I wieku p.n.e., Chersonez stopniowo uzależniał się od Imperium Rzymskiego w I wieku p.n.e. Oficjalna obecność Rzymian możliwa jest to datowania na czas rządów cesarza Nerona (54-68 n.e.), kiedy udzielono wsparcia Chersonezowi w odparciu ataku Scytów. W I-II wieku n.e. w mieście ustanowiono kontyngent wojsk rzymskich, podobnie jak i w innych miastach południowego Krymu, gdzie Rzymianie rozbudowali i unowocześnili fortyfikacje. Pojawienie się wpływów Rzymian na Krymie powoduje nastanie okresu ponownego rozkwitu Chersonezu. Choć Krym nie był prowincją Imperium znajdował się w jego orbicie wpływów.
Kres obecności Rzymian na Krymie możemy określić na połowę III wieku n.e., kiedy to doszło do wielkiej migracji ludów i pojawienia się Gotów.
Chersonez
Pozostałości po antycznym mieście Chersonez znajdują się nieopodal Sewastopolu, na zachód od miasta. Chersonez było miastem, w którym pojawiły się wpływy kolejno greckiej, rzymskiej i bizantyjskiej kultury.
Po przejściu pod wpływy rzymskie, miasto zaczęło ponownie prosperować. Znajdujący się w mieście teatr grecki przekształcono w amfiteatr, na którym odbywały się walki gladiatorów. Rzymianie zbudowali w Chersonezie także cytadelę z potężnymi umocnieniami, koszary dla żołnierzy oraz budynki administracyjne czy świątynie. Natrafiono poza murami miasta także na ślady po prasach do wina, działalności rolniczej, wolnostojących wieżach obronnych oraz nekropolii. Dodatkowo w mieście odkryto liczne znaleziska z różnego okresu istnienia miasta; w tym liczne monety, ceramikę, mozaiki.
Chersonez był otoczony długimi na ponad 3 km murami, szerokimi na ok. 4 metry i wysokimi na 8 metrów. Mury posiadały wieże wysokie na 10 metrów.
Obóz rzymski w Charaks
Na południowym wybrzeżu Krymu znajdują się pozostałości po jedynym odkrytym do tej pory rzymskim obozie wojskowym. Znajdował się on w Charaks i istniał między I a III wiekiem n.e. Rzymski fort powstał na miejscu istniejącej tu wcześniej osady Taurów, plemienia irańskiego, które pierwotnie zamieszkiwało te tereny. Rzymski obóz został założony w Charaks za rządów Wespazjana (69-79 n.e.).
Obóz składał się z dwóch murów obronnych: zewnętrzny obejmował obszar 6 hektarów; wewnętrzny 2 hektary. Obóz łącznie był w stanie pomieścić oddział (vexillatio) 500 żołnierzy, a stacjonowały tu głównie legiony I Italica i XI Claudia. Obóz w Charaks miał strategiczne znaczenie dla Rzymian, gdyż chronił Krym od południa przed najazdami Scytów i Sarmatów.
Obóz w Charaks posiadał magazyny, termy, baseny, gimnazjonie i wodociągi, które pozwalały przetrzymać długie oblężenia. Archeolodzy odkryli także fundamenty po domach oraz świątyni rzymskiej.
Ślady na terenach innych niż Krym
Obecność Rzymian na Półwyspie Krymskim powodowała, że rozwijały się relacje ekonomiczne i kulturowe z ludami zamieszkującymi pozostałe tereny obecnej Ukrainy. Rzymianie oparli swoje wpływy głównie na wybrzeżu krymskim i ważniejszych byłych ośrodkach greckich. Do portów i osad nabrzeżnych znajdujących się pod kontrolą rzymską importowano produkty rolne barbarzyńców, w zamian oferując bronie, materiały, ceramikę, biżuterię i inne dobra.
Rzymscy kupcy wybierali się z pewnością także w głąb Ukrainy, czego dowodem są liczne rzymskie monety odkrywane w różnych częściach państwa. Łącznie dokonano ponad 1000 odkryć rzymskich na terenie Ukrainy, a w 137 miejscach znaleziono schowane większe skarby. Poza monetami badacze natrafili na wiele rzymskich przedmiotów codziennego użytku czy związanych z religią Rzymian.
Naukowcy uważają, że rzymski srebrny denar był głównym środkiem płatniczym na terenie Ukrainy między II a V wiekiem n.e.
