Wojny na Wschodzie prowadzone przez legiony na początku II w. p.n.e. doprowadziły do poszerzenia obszaru kontrolowanego przez Republikę. Wraz z nowymi terytoriami nad Tyber docierała kultura grecka z jej przepychem, nowymi ideami w zakresie filozofii i literatury. Nastąpił exodus greckich fachowców do Rzymu.
Po 167 p.n.e. Polibiusz w rozmowie ze Scypionem Emilianusem oświadczył, że w mieście mieszka wielu Greków, u których Scypion mógłby pobierać nauki. Temu procesowi „hellenizacji” Rzymu towarzyszyła fascynacja części elit rzymskich światem greckim. Ta grupa nobilów chciała naśladować grecki styl życia i nabywała dzieła sztuki z Hellady.
Jednakże nie wszyscy rzymscy arystokraci podzielali ten punkt widzenia. Politykiem najbardziej krytykującym coraz popularniejszy filhellenizm w Rzymie był Marek Porcjusz Katon. Przeciwstawiał on obyczaje greckie rzymskim tradycjom, charakteryzującym się życiem prostym, ale obfitującym w cnoty. Jego ideałem był skromny i oszczędny obywatel służący Republice. W czasie swojej politycznej kariery wyśmiewał nobilów małpujących życie arystokracji Hellady, wykazując wyższość tradycji rzymskich nad greckimi. Ta wrogość do greczyzny wynikała też z faktu, że wodzowie rzymscy odnoszący zwycięstwa na hellenistycznym Wschodzie bardzo się bogacili, co stanowiło zaprzeczenie jego wizji oszczędnego polityka na służbie państwa.
Swoją antygrecką postawę okazał Katon jako legat Rzymu na ziemie greckie, kiedy odmówił zwracania się do mieszkańców tych terenów w ich ojczystym języku, nalegając na wygłoszenie swej przemowy po łacinie. Antypatię Katona do Greków najlepiej oddaje jego wypowiedź przytoczona przez Pliniusza Starszego w Naturalis Historia, w kontekście dyskusji o zawodzie lekarza:
Grecka literatura warta jest jedynie pobieżnej znajomości, a Grecy są najbardziej niegodziwą i niesforną rasą (łac. nequissimum et indocile genus). Ich literatura zepsuje Rzym, ich lekarze go zrujnują; tak naprawdę Grecy złożyli przysięgę, że zabiją wszystkich barbarzyńców poprzez opiekę medyczną. Rzymian zaliczają do barbarzyńców, posuwając się tak daleko, że nazywają ich Opici (Oskowie, tradycyjna nazwa używana przez Greków na określenie barbarzyńskich niegreckich mieszkańców Italii).
– Pliniusz Starszy, Historia naturalna, XXIX.7
Są świadectwa mówiące, że Katon opisał filozofów (w domyśle Greków) jako całuny, a poezję łączył z nagością i luksusem. Jednakże nie był ignorantem, ale posiadał gruntowną znajomość kultury greckiej, o czym świadczą jego działalność i dzieła literackie. Polibiusz odnotował pewien epizod, kiedy zwrócił się do Katona o kolejne koncesje dla Greków, oprócz prośby o repatriacje Achajów internowanych w Italii w 167 p.n.e. W odpowiedzi usłyszał. że jest podobny do człowieka proszącego o powrót do jaskini Cyklopów, by odzyskać swój kapelusz. Katon Starszy cytował też Odyseję, przepowiadając Scypionowi Emilianusowi, że zdobędzie Kartaginę. Nasuwa się przypuszczenie, że jego manewr w bitwie stoczonej z Antiochem III pod Termopilami w 191 p.n.e., polegający na wyjściu na tyły armii syryjskiej, był nawiązaniem do słynnego manewru Kserksesa z 480 p.n.e. Można też łatwo wysunąć hipotezę, że kiedy Katon nazwał monarchię po grecku zoon sarkophagon (zwierzę pożerające ciało), to nawiązywał do arystotelesowskiego określenia człowieka jako zwierzęcia mieszkającego w mieście – zoon politikon. Prawdopodobnie to kontestowanie monarchicznej formy sprawowania władzy było powodowane obserwowanym przez Katona nadmiernym wzrostem bogactwa i politycznego znaczenia takich ludzi, jak Scypion Afrykański. Kolejnym nawiązaniem do greckiej kultury jest fakt otwarcia przez Katona swym niewolnikom dostępu do uciech seksualnych w nagrodę za dobre sprawowanie – było to nawiązanie do nagradzania dzielnych strażników idealnego państwa opisywanego przez Platona.
Ślady wpływów kultury greckiej widać też w jego piśmiennictwie – w słynnym dziele historycznym Origines pisanym po łacinie. Sam tytuł pracy jest echem prac greckich historyków takich, jak Timajos, którzy podjęli się badania początków. Przedmowa do Origines jest nawiązaniem do podobnej przedmowy z Sympozjonu Ksenofonta, a cała historia opisana w dziele Katona swą treścią przypomina prace wyżej wymienionego Timajosa (w obu przypadkach mamy opisane najstarsze dzieje i opis wydarzeń względnie bliskich czasom autora). Jednakże Origines Katona jest pracą unikalną, różną od wcześniejszych greckich dzieł dotyczących Italii i Rzymu – ze względu na skupienie uwagi na Italii i wierne odtworzenie lokalnej tradycji. Katon uwzględnia jednak w swym dziele obecność i znaczenie Greków w początkach Rzymu.
Zbieżność Katona z poglądami greckich autorów widać w zgodnym z Polibiuszem poglądzie na zasadę sprawowania władzy w Republice rzymskiej, która leżała u podstaw rozwoju instytucji republikańskich i historii Rzymu. Ta zasada rządzenia mówiła, że republika rzymska opierała się nie na rządach jednej, ale wielu osób. Ten system polityczny oznacza oligarchię podbudową ideologią supremacji arystokracji w społeczeństwie.
Podsumowując, Marek Porcjusz Katon przejawiał ambiwalentną postawę wobec greczyzny. Z jednej strony posiadał gruntowną znajomość literatury helleńskiej, z drugiej starał się walczyć z wpływami greckimi w Rzymie. Ta wrogość mogła wynikać z procesu wyłaniania się wśród elit rzymskich małej grupy bardzo zamożnych nobilów, wzbogaconych kampaniami na greckim Wschodzie. Była ona też efektem procesu hellenizacji Rzymian, uznawanego przez Katona za zagrożenie dla tradycyjnych wartości wyznawanych przez pokolenia przodków.
