Senat rzymski był w czasach Republiki Rzymskiej istotnym urzędem, który decydował o wprowadzanych prawach / ustawach rzymskich. Wraz ze stopniowym wywalczeniem przez plebejuszy bardziej demokratycznych rządów (odejścia od oligarchii), zarysował się typowy proces legislacyjny w państwie rzymskim.
Prawo w senacie mógł zaproponować urzędujący konsul, pretor, trybun ludowy lub princeps senatus. W tym celu, któryś z wspomnianych urzędników zwoływał obrady senatu. Przyjmijmy, że inicjatywa wyszła ze strony konsula. Wówczas konsul czytał lub wygłaszał treść ustawy przed zgromadzonymi senatorami, a następnie dochodziło do dyskusji na temat zaproponowanego prawa. Kolejno głos na temat ustawy zabierali najważniejsi reprezentanci izby:
- Princeps senatus – „pierwszy w senacie”; był to najczęściej najstarszy i najbardziej poważany reprezentant, który był eks-konsulem, eks-pretorem lub cenzorem. Taki obywatel był umieszczany przez cenzorów jako pierwszy na liście członków senatu. Princeps senatus otrzymywał tytuł na pięć lat i gwarantował mu on wielkie poważanie wśród innych członków gremium. Nierzadko decydował on o przejściu lub odrzuceniu ustawy oraz rozsądzał wszelkie spory.
- Urzędujący konsulowie
- Eks-konsulowie – głos zabierali w kolejności: sprzed roku, sprzed dwóch lat itd.
- Urzędujący pretorzy
- Eks-pretorzy – głos zabierali w kolejności: sprzed roku, sprzed dwóch lat itd.
Pozostała grupa senatorów, która nie zabierała głosu posiadała określenie pedarii1 (od słowa pedes czyli „stopy”). Nazwa oddawała ich rolę w procesie legislacyjnym oraz sposób głosowania, czyli rozchodzenia się i gromadzenia przy danych opcjach: stronnictwa będącego za przejściem ustawy lub też za odrzuceniem. Do głosowania dochodziło po oficjalnym zakończeniu debaty przez inicjatora spotkania.
Jeżeli ustawa została przyjęta przez senat, konsul udawał się na jedno ze zgromadzeń ludowych, gdzie zachowywano trzy-dniowy okres przerwy, aby głosujący obywatele mogli podjąć decyzję. W trakcie zgromadzenia konsul wygłaszał treść ustawy; zaznaczyć należy że wówczas nie dochodziło do żadnej debaty i głosujący po prostu podejmowali decyzję. Jeżeli ustawa przeszła na zgromadzeniu, wówczas oficjalnie uzyskiwała ona formę aktu prawnego i w zadaniach pretorów czy konsulów było wprowadzenie prawa w życie.
