Najbardziej oryginalnym kultem Rzymian był kult geniusza. Jako bóstwo opiekuńcze rodził się on wraz z mężczyzną, kierował jego dobrymi i złymi losami. Ukazywano go jako młodzieńca w todze, z zasłonięta twarzą, czarą i rogiem obfitości.
Uważano, że każdy mężczyzna ma swojego własnego, indywidualnego geniusza. Składano mu ofiary w dniu własnych urodzin – stąd chrześcijanie początkowo tępili obchodzenie urodzin, gdyż jest to pogańskie święto ku czci własnego geniusza (chrześcijańskim zamiennikiem są imieniny, święto ku czci chrzestnego patrona).
Geniuszowi składano ofiary z potraw i napojów. Szczególną rolę odgrywał kult geniusza w czasach cesarstwa, gdy czczono geniusz władcy.
