W rzymskiej rodzinie głową rodziny był mąż i ojciec. „Władza ojcowska” (patria potestas) trwała co do zasady dożywotnio. Gasła dopiero ze śmiercią patris familias. Wówczas żona zmarłego (jeżeli podlegała jego władzy), jego dzieci (ale już nie wnuki) oraz dalszy zstępni stawali się osobami sui iuris ([osoby] swojego prawa).
Warto nadmienić, że dzieci musiały pochodzić z ważnego rzymskiego małżeństwa, podobnie jak wnukowie i prawnukowie.
W jakich sytuacjach, jednak mogła wygasnąć władza ojcowska nad członkiem rodziny, jeżeli pater familias żył? W przypadku, kiedy:
- członek rodziny utracił obywatelstwo (capitis deminutio media). Podmiotem patria potestas mógł być tylko obywatel rzymski.
- członek rodziny utracił wolność (capitis deminutio maxima). Niewolnik nie mógł być podmiotem jakichkolwiek praw.
- dziecko uzyskało wysokie stanowisko kapłańskie (np. zostało kapłanką Westy, kapłanem Jowisza) lub wysokie stanowisko urzędnicze (np. zostało prefektem pretorian).
- sam pater familias zniósł władzę ojcowską, dokonując emancypacji.
