Ta strona nie może być wyświetlana w ramkach

Przejdź do strony

Jeśli znajdziesz błąd ortograficzny lub merytoryczny, powiadom mnie, zaznaczając tekst i naciskając Ctrl + Enter.

Wzmianka Plutarcha o Domicjanie

Ten wpis dostępny jest także w języku: angielski (English)

Domicjan
Domicjan

Żywoty sławnych mężów to jedno z najbardziej fascynujących dzieł starożytnych. Jego autor, Plutarch z Cheronei (ok. 46 – ok. 120 n. e.), zestawia w nim sylwetki znanych Greków i Rzymian. Opisując te postacie, skupia się głównie na ich czynach, charakterze i anegdotach z nimi związanych. Jego dzieło nie jest jednak pozbawione bardzo interesujących dygresji na temat osób i wydarzeń jemu współczesnych. Jedną z nich jest ciekawa wzmianka na temat cesarza Domicjana, którego panowanie przypadało na lata 81-96 n.e. Choć Plutarch pisze swoje dzieło już dobre kilka lat po zamordowaniu cesarza, to zapewne pamięta on czasy jego panowania i wyraża swoją krótką opinię o tym princepsie.

Plutarch był greckim pisarzem pochodzącym z Beocji. Jako delficki kapłan zetknął się z ówczesnymi greckimi elitami intelektualnymi. Odbył liczne podróże i przez jakiś czas przebywał w stolicy cesarstwa. Zyskał uznanie rzymskich elit i zajął się badaniem historii zarówno Rzymu jak i Grecji. Prawdopodobnie otrzymał rzymskie obywatelstwo. Choć Plutarch zajmował się głównie badaniem dziejów, które były dla niego odległą historią, czasami zmuszony był także opisać wydarzenia czy postacie jemu współczesne. W jednym z takich miejsc w swoim dziele, grecki biograf nie powstrzymał się od wyrażenia swojej opinii na temat cesarza Domicjana, który wśród rzymskich elit uchodził za okrutnego despotę i nadal żywe były wspomnienia jego rządów.

W żywocie Publiusza Waleriusza Publikoli, konsula rzymskiego i jednego z uczestników spisku przeciw królowi Tarkwiniuszowi Pysznemu, Plutarch opisał konsekrację przez Horacjusza jednej z najważniejszych rzymskich budowli – świątyni Jowisza Kapitolińskiego. Przy okazji, postanowił zarysować dzieje wielokrotnie później odbudowywanej świątyni. Tak doszedł do czasów mu najbliższych. W wyniku pożaru na Kapitolu w 80 r., świątynia spłonęła. Czwartą już na tym miejscu budowlę ufundował i konsekrował cesarz Domicjan. Nową świątynię wyróżniał ogromny przepych. Plutarch podaje, że osobiście podziwiał w Atenach wspaniałe kolumny zamówione do rzymskiej świątyni. W tym miejscu jednak, autor dobitnie podsumowuje cesarską „hojność”:

Jeśli ogarnie cię podziw na widok przepychu Kapitolu, jeśli zobaczysz w pałacu Domicjana kolumnadę albo bazylikę, albo termy, albo apartamenty konkubin, to przypomnij sobie wiersz, jaki napisał Epicharm na jakiegoś rozrzutnego człowieka:

„Odczłowieczasz się: jak szaleństwem tknięty, szczęścia upatrujesz w wydawaniu.”

Następnie Plutarch pozwala sobie sparafrazować zacytowany wiersz Epicharma z Syrakuz (VI/V w. p. n. e.), tak, aby odnosił się do Domicjana:

Nie jesteś ani pobożny, ani ambitny: jak szaleństwem tknięty, szczęścia upatrujesz w budowaniu i chcesz, niczym ów sławny Midas, by wszystko zamieniło ci się w złoto i marmur. Tyle więc na ten temat.

Powyższa „złośliwa” parafraza to właśnie opinia Plutarcha o imperatorze: jego hojna fundacja świątyni oraz jej przepych nie wynikały z cesarskiej pobożności czy nawet ambicji, które mógłby odziedziczyć po ojcu – wybitnym cesarzu Wespazjanie. Rozrzutność cesarza była motywowana szaleństwem, chęcią pokazania wszystkim swego bogactwa i ogromu władzy. Plutarch ocenia więc Domicjana jako „wcielenie Midasa”; jako nierozważnego despotę i szaleńca, co było powszechną opinią wśród ówczesnych rzymskich elit, które wcześniej z ulgą i zadowoleniem przyjęły wieść o jego zamordowaniu w 96 r. Kończąc słowami Plutarcha: tyle więc na ten temat.

Autor: Wojciech Buzała
Źródła wykorzystane
  • Plutarch, Żywoty równoległe, przekł. M. Brożek, K. Korus, L. Trzcionkowski, A. Wolicki, 2020.
  • Krawczuk A., Poczet cesarzy rzymskich, Warszawa 2006.
  • imperiumromanum.pl/ciekawostka/plutarch-z-cheronei-slynny-grecki-biograf
  • www.britannica.com/biography/Domitian
  • www.britannica.com/biography/Plutarch

IMPERIUM ROMANUM potrzebuje Twojego wsparcia!

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na kanałach społecznościowych, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie. Nawet najmniejsze kwoty pozwolą mi opłacić dalsze poprawki, ulepszenia na stronie oraz serwer.

Wesprzyj IMPERIUM ROMANUM!

Wesprzyj IMPERIUM ROMANUM

Dowiedz się więcej!

Wylosuj ciekawostkę i dowiedz się czegoś nowego o antycznym świecie Rzymian. Wchodząc w poniższy link zostaniesz przekierowany do losowego wpisu.

Losowa ciekawostka

Losowa ciekawostka

Odkrywaj tajemnice antycznego Rzymu!

Jeżeli chcesz być na bieżąco z najnowszymi wpisami na portalu oraz odkryciami ze świata antycznego Rzymu, zapisz się do newslettera, który jest wysyłany w każdą sobotę.

Zapisz się do newslettera!

Zapisz się do newslettera

Księgarnia rzymska

Zapraszam do kupowania ciekawych książek poświęconych historii antycznego Rzymu i starożytności. Czytelnikom przysługuje rabat na wszelkie zakupy (hasło do rabatu: imperiumromanum).

Zajrzyj do księgarni

Księgarnia rzymska

Raport o błędzie

Poniższy tekst zostanie wysłany do naszych redaktorów