Oktawian August (Gaius Iulius Caesar Octavianus) żył w latach 63 p.n.e. – 14 n.e. Był pierwszym cesarzem Rzymu, w latach 27 p.n.e. – 14 n.e. oraz twórcą tzw. pryncypatu.
- „Na morzu przywróciłem pokój od napaści piratów”
- łacina: [Mare pacavi a praedonibus]
- opis: za czasów Oktawiana, w roku 5 p.n.e., rozprawiono się z zagrożeniem ze strony piratów. Łącznie do niewoli wzięto 4000 tysiące Cylijczyków.
- źródło: Res Gestae, 25
- „Chwiać się jak litera beta”
- opis: określenie to miało obrazować w ustach Augusta zmęczenie i wycieńczenie
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 87
- „Czy sądzicie, że dobrze odegrałem swoją rolę w tej życiowej farsie?”
- opis: jedne ze słów wypowiedziane na łożu śmierci
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 99
- „Dość szybko robi, kto dobrze robi”
- łacina: [Sat celeriter fieri quidquid fiat satis bene]
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 25
- „Liwio, pamiętaj o naszym związku, żyj i bądź zdrowa!”
- łacina: [Livia, nostri coniugii memor vive, ac vale!]
- opis: według Swetoniusza August skonał z tymi słowami na ustach, obejmując Liwię
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 99
- „Mam dwie córki, z którymi zawsze mam problem: Julię i Republikę”
- opis: Julia – córka Oktawiana i jego drugiej żony Skrybonii była kobietą rozwiązłą. Ostatecznie Julia została ukarana przez ojca dożywotnim zesłaniem na wyspę.
- źródło: nieznane
- „Na greckie kalendy”
- łacina: [Ad calendas Graecas]
- opis: w kalendarzu greckim (który, nota bene, był mocno zróżnicowany w zależności od polis) nie było charakterystycznych rzymskich wyszczególnień: Kalend, Non i Idów. August, kiedy powątpiewał aby dłużnik spłacił zaciągnięty dług, mawiał, że zapłaci na greckie kalendy, a więc „na święty Nigdy” – w greckim kalendarzu kalendy nie występowały.
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 87
- „Oby mi los pozwolił utrwalić państwo w bezpieczeństwie i pomyślności oraz doczekać z mego dzieła upragnionego owocu, a mianowicie: być uznanym za twórcę najlepszego ustroju i umrzeć z tym przekonaniem, że przetrwają niezmienione te podstawy państwa, które ja wzniosę”
- łacina: [Ita mihi salvam ac sospitem rem p. sistere in sua sede liceat atque eius rei fructum percipere, quem peto, ut optimi status auctor dicar et moriens ut feram mecum spem, mansura in vestigio suo fundamenta rei p. quae iecero]
- opis: słowa jakie August wypowiedział w jednym z obwieszczeń, charakteryzując swoje rządy
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 28
- „Spełniłem swoje śluby, senatorowie, o cóż innego mogę jeszcze prosić bogów nieśmiertelnych, jak nie o to, aby tę waszą zgodę udało mi się utrzymać aż do kresu mego życia”
- łacina: [Compos factus votorum meorum, p. c., quid habeo aliud deos immortales precari, quam ut hunc consensum vestrum ad ultimum finem vitae mihi perferre liceat?]
- opis: odpowiedź Augusta na otrzymany od senatu przydomek „ojca ojczyzny”
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 58
- „Słowa cuchnące pleśnią”
- łacina: [Reconditorum verborum]
- opis: pogardliwe określenie na wyrażenia przestarzałe, których August nie cierpiał
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 86
- „Spiesz się powoli”
- łacina: [Festina lente]
- opis: August wypowiadał te słowa po grecku, uważając, że wodzowi nie przystoi podejmowanie pochopnych i nieprzemyślanych decyzji
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 25
- „Sztuka skończona”
- łacina: [Acta est fabula]
- opis: słowa kończące sztukę teatralną w starożytnym Rzymie. Słowa te miał ponoć wypowiedzieć Oktawian na łożu śmierci. W dziele Swetoniusza znajdziemy jednak „A jeśli dobra sztuka, oklaski dajcie” (August, 99)
- „Szybciej niż się gotują szparagi”
- łacina: [Velocius quam asparagi conquantur]
- opis: Oktawian mawiał tak, aby zobrazować szybkie wykonanie
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 87
- „Trzeba umrzeć”
- łacina: [Moriendum esse]
- opis: słowa wypowiadane przez Augusta w odpowiedzi na prośby przeciwników o łaskę po zdobyciu Peruzji
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 15
- „Warusie, oddaj mi moje legiony!”
- łacina: [Vare, redde mihi legiones!]
- opis: Słowa wypowiedziane po klęsce w Lesie Teutoburskim (9 rok n.e.), w której Publiusz Warus utracił trzy legiony. Klęska ta mocno wstrząsnęła Augustem, przez kilka miesięcy nie golił się ani nie strzygł, a każdą rocznicę obchodził w żałobie.
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 23
- „Z taką obawą podajesz mi swoje pismo, jak słoniowi monetę”
- łacina: [Quod sic sibi libellum porrigere dubitaret, quasi elephanto stipem]
- opis: tak żartobliwie ganił petentów, którzy podchodzili do niego z lękiem
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 53
- „Wygnałem zabójców ojca mego, stawiając ich przed przedtem przed sądem, potem zaś, gdy wypowiedzieli wojnę Republice, dwukrotnie pokonałem ich w bitwie”
- łacina: [Qui parentem meum interfecerunt, eos in exilium expuli iudiciis legi timis ultus eorum facinus, et postea bellum inferentis rei publicae vici bis acie]
- źródło: Res Gestae divi Augusti, 2
- „Zostawiam Rzym marmurowy, a otrzymałem ceglany”
- łacina: [Marmoream se relinquere, quam latericiam accepisse]
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 28
- „Króla chciałem zobaczyć, nie trupy”
- łacina: [Regem voluisse videre, non mortuos]
- opis: po pokonaniu Antoniusza i Kleopatry w 31 roku p.n.e., Oktawian zdobył władzę w Egipcie. W trakcie pobytu w Aleksandrii zdecydował się odwiedzić grób Aleksandra Wielkiego. Przyszły cesarz, na znak szacunku, miał nałożyć na głowę macedońskiego króla i wodza koronę oraz obsypać kwiatami. Wówczas zadano mu pytanie czy chce też odwiedzić grobowiec Ptolemuszów; August odpowiedzieć miał właśnie wspomnianymi słowami.
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 18
- „Wymyśliłem to wszystko, aby obywatele oceniali miarą tych wodzów zarówno działalność jego samego, póki żyć będzie, jak władców następnych wieków”
- łacina: [Commentum id se, ut ad illorum vitam velut ad exemplar et ipse, dum viveret, et insequentium aetatium principes exigerentur a civibus]
- opis: Oktawian August nakazywał by zachować pierwotne napisy i inskrypcje oraz posągi inicjatorów budowli, kiedy kończono renowację.
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 31
- „Oczywiście ojca nie zabiłeś?”
- łacina: [Certe patrem tuum non occidisti?]
- opis: Oktawian August w trakcie swoich rządów sprawował osobistą kontrolę nad wyrokami sądowymi. Za ojcobójstwo w antycznym Rzymie skazańca bito rózgami aż do krwi (virgis sanguineis), a następnie zaszywano go w worku razem z małpą, psem, kogutem i wężem oraz wrzucano do rzeki. Aby jednak kara się spełniła, oskarżony musiał się przyznać do winy. Oktawian, aby rozwiać wszelkie wątpliwości zadawał takie pytanie.
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 33
- „Mój zięć, Agrypa, przeprowadziwszy liczne wodociągi, dostatecznie zatroszczył się o to, aby ludzie nie cierpieli pragnienia”
- łacina: [Satis provisum a genero suo Agrippa perductis pluribus aquis, ne homines sitirent]
- opis: kiedy lud skarżył się na brak lub drogie wino.
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 42
- „Wolałbym być ojcem Feby”
- łacina: [Maluisse se ait Phoebes patrem fuisse]
- opis: reakcja na wieść, że powiesiła się wyzwolenica Febe, przyjaciółka Julii, córki Augusta. Julia przynosiła hańbę Augustowi swoim rozwiązłym trybem życia.
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 65
- „To sępów sprawa”
- łacina: [Iam istam volucrum fore potestatem]
- opis: kiedy jeńcy spod Filippi prosili go o godny pochówek po straceniu.
- źródło: Swetoniusz, Boski August, 13
