Książka „Edge of Empire. Rome’s Frontier on the Lower Rhine” autorstwa Jona Lenderinga i Arjena Bosmana to imponujące dzieło, które skupia się na przedstawieniu w czasach rzymskich terenów obejmujących dzisiejszą północno-wschodnią Francję, Belgię i Holandię. Tereny te w cesarstwie rzymskim stanowiły prowincje Gallia Belgica oraz Germania Inferior.
Na początek warto przybliżyć postać Jona Lenderinga, holenderskiego historyka, który interesuje się zwłaszcza starożytnością i historią państwa rzymskiego. Jednym z jego większych osiągnięć jest stworzenie potężnej bazy wiedzy o starożytności – Livius.org – stronę, którą tworzy od 1996 roku. Lendering posiada w swoim dorobku liczne publikacje, które jednak często występują jedynie w języku holenderskim. Dzięki wydawnictwu Karwansaray na angielski przetłumaczona została jedna z jego ciekawszych pozycji, która traktuje o terenach bliskich autorowi. Warto nadmienić, że przy powstawaniu książki udział wziął także archeolog Arjen Bosman, co dodaje jedynie wiarygodności pracy.
Tym co zachwyca na pierwszy rzut oka to piękne wydanie. Książka oprawiona została w twardą okładkę o pięknym wydruku i kolorze. Pozycja wzbogacona jest licznymi grafikami, zdjęciami, mapami, które dodają kolorytu treści.
Przechodząc do treści należy jeszcze raz zwrócić uwagę, że autorami pozycji są wybitni historycy i badacze, którzy posiadają odpowiednią wiedzę odnośnie omawianego regionu. Tzw. „dolny Ren” posiada liczne ślady obecności Rzymian. Mimo czasami wystarczającej ilości źródeł pisanych, z pomocą w interpretacji biegu wydarzeń na granicy przychodzi archeologia. Należy zaznaczyć, że autorzy nie tylko skupiają się na losach prowincji i granicy północno-wschodniej jako takiej; Czytelnik otrzymuje do rąk szerokie kompendium informacji o wczesnych kontaktach Rzymian z obszarami dolnego Renu, poprzez inwazję Cezara na Galię i Germanię, rywalizację Rzymian i German na przełomie er, ugruntowanie się rzymskiej władzy na tym obszarze za rządów Klaudiusza czy nawet udział w obsadzeniu tronu rzymskiego przez Witeliusza. Obserwujemy stopniową romanizację ludności batawskiej, która z jednej strony towarzyszy rzymskim legionom w walkach, a z drugiej buntuje się (np. z inicjatywy Juliusza Cywilisa). Wraz z kryzysem Imperium na zachodzie do głosu dochodzi federacja zachodniogermańskich plemion – Frankowie – którzy m.in. na omawianych ziemiach z czasem tworzą swoje imponujące państwo.
W książce nie brakuje poruszania kwestii pobocznych, indywidualnych postaci czy kwestii ekonomiczno-społecznych. Treść jest czasami przedzielana osobnymi rubrykami z dodatkowymi informacjami. Cały materiał wzbogacony jest licznymi cytatami z antycznych tekstów, które są poddane krytycznej analizie.
Właściwa treść książki liczy 170 stron i podzielona jest na 12 kolejnych rozdziałów. Na początku oczywiście znajdziemy krótkie wprowadzenie od autorów; na końcu podsumowanie. Z tyłu pozycji poza bibliografią, indeksem postaci oraz przypisami, znajdziemy dodatki: wylistowanych władców omawianych terenów do VI wieku; legiony jakie stacjonowały do 274 roku; oraz plan sześciodniowej wycieczki po byłej prowincji Germania Inferior.
Jako minus podać mogę fakt, że przypisy znalazły się na końcu publikacji oraz tekst jest podany zbyt małą czcionką.
Podsumowując, jestem naprawdę szczęśliwy że mogłem przeczytać i obejrzeć tak cudowne dzieło. Z pewnością praca włożona w wydanie zwróci się pozytywnymi opiniami, a treść zainteresuje pasjonatów, którzy szukają ciekawego zbioru informacji o terenach „dolnego Renu” za antycznych Rzymian.
