Ta strona nie może być wyświetlana w ramkach

Przejdź do strony

Jeśli znajdziesz błąd ortograficzny lub merytoryczny, powiadom mnie, zaznaczając tekst i naciskając Ctrl + Enter.

Podejście do życia Rzymian

Ten wpis dostępny jest także w języku: angielski (English)

Mozaika z Pompejów ukazująca Akademię Platona.

Starożytni Rzymianie mawiali: Nihil agendo homines male agere discunt, czyli: „Oddając się lenistwu, ludzie uczą się źle czynić”. Dla Rzymian, potomków rolników i żołnierzy, praca (labor) stanowiła wartość tak samo ważną jak pobożność (pietas) lub przeznaczenie (fatum). Pojęcia te stanowiły kościec rzymskiej świadomości i tożsamości. Były tak ważne, że w czasach, gdy praca fizyczna budziła w Rzymianach już tylko niechęć i wstręt, jeden z najwybitniejszych poetów rzymskich, Wergiliusz, napisał traktat o pracy na roli pt. Georgicon libri IV (Cztery księgi Georgik).

Dzieło to nie pomogło poecie w przekonaniu jego wyrafinowanych i światowych przyjaciół do sięgnięcia po pług; nie o to też chodziło; Wergiliusz, odwołując się do szerszego grona odbiorców, próbował ugruntować w nich przekonanie, że ciężka praca sprzyja rozwojowi moralnemu i szczęśliwości, buduje dignitas człowieka – jego dostojeństwo. Ten utalentowany poeta umiał pisać utwory lekkie i ulotne, a jednak przyjął rolę twórcy, działającego w nurcie propagandy politycznej. W tej roli widział go cesarz Oktawian August. Zresztą nie tylko oni obaj utrzymywali, że praca to droga do nowego, odrodzonego Rzymu, podobnego do idealnej społeczności pszczół. Warto może zauważyć, że w czasach wielkich odkryć geograficznych w całej Europie niezwykłą popularnością cieszyły się eposy Homera, a zwłaszcza Odyseja, podczas gdy w Rzeczypospolitej ciągle chętnie sięgano po Georgiki. Labor (praca, trud, mozół) to określenie dość ogólne. Wszelkie formy aktywności publicznej i politycznej, interesy handlowe i pieniężne, zobowiązania względem przyjaciół i procesy sądowe dość często określano słowem negotium.

Charakter i zakres negotium był uwarunkowany miejscem w społeczeństwie rzymskim. Niektóre jednak czynności były takie same dla wszystkich obywateli. Rzymianin, będący jednocześnie głową rodu, troszczył się o całą rodzinę: jego uwagę zajmowały sprawy ekonomiczne, obowiązki religijne, rodowe. Składał ofiary, rozsądzał spory, przyjmował klientów. Angażował się w życie publiczne: zabiegał o przyjęcie go do kolegiów lub stowarzyszeń kapłańskich; póki Rzymianie posiadali armię składającą się z obywateli, a nie żołnierzy zawodowych, bywał powoływany pod broń; decydując się na rozpoczęcie kariery politycznej, przemyśliwał nad sposobami prowadzenia pomyślnej dla niego kampanii; pełnił urzędy; wywiązując się z powinności obywatelskich, brał udział w wyborach. Pełnienie urzędu poczytywano sobie za zaszczyt i nie bez przyczyny pięcie się po stopniach kariery urzędniczej określano terminem cursus honorum; wielu Rzymian uważało tę formę aktywności obywatelskiej za służbę na rzecz państwa. Zrozumiałe jest także i to, że urzędnicy rzymscy pochodzili częściej z rodzin zamożnych niż biednych: prowadzenie kampanii politycznej bądź zabieganie o popularność wśród wyborców wymagało sporych nakładów pieniężnych.

Charakter i jakość kształcenia w starożytnym Rzymie – obok wielu innych czynników – miały wpływ na przebieg kariery politycznej. Mali Rzymianie najpierw uczyli się czytać, pisać i liczyć, następnie poznawali literaturę. Ci, których nie przygotowywano do pełnienia obowiązków w życiu publicznym, nie pobierali dalszych nauk. Nie posyłano ich do szkół prowadzonych przez znakomitych greckich retorów. Sztuka przemawiania, sztuka perswazji była podstawą sukcesu w polityce i w sądzie. Warto pamiętać o tym, że Rzymianie chętnie rozsądzali spory drogą sądową. Jeden z najsłynniejszych Rzymian, Katon Starszy (ten sam, który, uparcie dążąc do wznowienia wojny z Kartaginą, kończył swe przemówienia w senacie zdaniem: Ceterum censeo Carthaginem esse delendam, czyli: „Poza tym sądzę, że Kartaginę trzeba zniszczyć”) przemawiał w sądzie we własnej obronie ponad czterdzieści razy. Rzymski mąż stanu, mówca i pisarz, Cyceron (104 – 43 p.n.e.) znał około stu pięćdziesięciu jego mów politycznych i sądowych. Temu, kto chciał zaistnieć na scenie politycznej, talent oratorski był niezbędny.

Czas wolny od tych zajęć, a przeznaczany na wszelkie formy aktywności intelektualnej, pracę literacką i jej płody to otium. Pojęciem tym określano wszelkie zajęcia niemające charakteru publicznego i politycznego, rozmyślania, dyskusje, lektury, twórczość literacką, studia, czas spędzony w gronie przyjaciół i rodziny, aktywność fizyczną oraz wypoczynek. Otium ma dać wytchnienie człowiekowi zmęczonemu. Popularne było powiedzenie: „Odpoczynek po pracy” (Otium post negotium). Istniała – rzecz jasna – różnica pomiędzy otium prostego obywatela a otium Rzymianina dobrze urodzonego, wykształconego i dbającego o karierę polityczną.

Źródła wykorzystane

IMPERIUM ROMANUM potrzebuje Twojego wsparcia!

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na kanałach społecznościowych, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie. Nawet najmniejsze kwoty pozwolą mi opłacić dalsze poprawki, ulepszenia na stronie oraz serwer.

Wesprzyj IMPERIUM ROMANUM!

Wesprzyj IMPERIUM ROMANUM

Dowiedz się więcej!

Wylosuj ciekawostkę i dowiedz się czegoś nowego o antycznym świecie Rzymian. Wchodząc w poniższy link zostaniesz przekierowany do losowego wpisu.

Losowa ciekawostka

Losowa ciekawostka

Odkrywaj tajemnice antycznego Rzymu!

Jeżeli chcesz być na bieżąco z najnowszymi wpisami na portalu oraz odkryciami ze świata antycznego Rzymu, zapisz się do newslettera, który jest wysyłany w każdą sobotę.

Zapisz się do newslettera!

Zapisz się do newslettera

Księgarnia rzymska

Zapraszam do kupowania ciekawych książek poświęconych historii antycznego Rzymu i starożytności. Czytelnikom przysługuje rabat na wszelkie zakupy (hasło do rabatu: imperiumromanum).

Zajrzyj do księgarni

Księgarnia rzymska

Raport o błędzie

Poniższy tekst zostanie wysłany do naszych redaktorów