Rozdziały
Bitwa pod Zelą (47 p.n.e.) odbyła się w trakcie zmagań Rzymian z królem Pontu Farnakesem II. Ostatecznie Cezar odniósł istotne zwycięstwo, a cała kampania trwała 5 dni.
Tło wydarzeń
W roku 48 p.n.e. syn króla Pontu Mitrydatesa VI – Farnakes II po pokonaniu namiestnika prowincji rzymskiej – Azji – Domicjusza (Gnaeus Domitius Calvinus) w bitwie pod Nikopolis, napadł na część rzymskiego terytorium i sprzedał do niewoli jego mieszkańców. Wojsko króla ponadto dokonało wielu okrucieństw na ludności rzymskiej i więźniach.
Cezar zakończywszy zwycięstwem wojnę aleksandryjską zainteresował się wydarzeniami na wschodnich granicach imperium. Po spędzeniu zimy przełomu roku 48/47 p.n.e. udał się z Egiptu do Syrii, gdzie przekazał zarządzanie prowincją przyjacielowi i krewnemu Sekstusowi Juliuszowi Cezarowi. Sam następnie pożeglował wraz z flotą z Egiptu do Cylicji i pomaszerował do Kapadocji. W czasie marszu Cezar spotkał się z Dejotarusem, zarządcą prowincji w Galacji, który błagał go o przebaczenie (ten wziął udział w bitwie pod Farsalos po stronie Pompejusza). Cezar rozkazał mu wysłać całą swoję jazdę, jako wsparcie dla armii rzymskiej. Na wieść o tym, że w jego kierunku zbliża się Cezar, Farnakes II natychmiast wysłał posłańców z propozycją pokoju, którą Cezar natychmiast odrzucił. Senat, mimo swojej nienawiści do Cezara, całkowicie popierał jego działania odnośnie pontyjskiego króla.
W roku następnym doszło do kampanii rzymskiej Cezara przeciwko Farnakesowi. Początkowo obie strony prowadziły wyłącznie rozmowy dyplomatyczne. Król Pontu opóźniał starcie, ponieważ uważał, że Cezar zmuszony będzie rozprawić się z resztą żołnierzy Pompejusza Wielkiego w północnej Afryce i nie mogąc dłużej czekać w końcu opuści Azję. Cezar przejrzał jego plan, miał jednak za małą armię i musiał wyczekiwać posiłków.
Wojsko
Cezar miał tylko 1000 weteranów (2 kohorty) z VI legionu, legion pontyjski (XXII) oraz wydzielone oddziały (vexillationes) z XXXVI legionu i musiał czekać na legion, który obiecał mu dostarczyć tetrarcha Galacji –Dejotarus. Ponadto w jego armii był mały kontyngent jazdy. Armia Cezara liczyć mogła z posiłkami około 5000 tysięcy, w większości, zaprawionych w bojach i wiernych żołnierzy.
Farnakes II posiadał armię około 20 tysięczną złożoną w większości z piechoty branieckiej i plemiennej. Król posiadał jednak także zawodowych żołnierzy i jazdę.
Bitwa
Pontyjski król zdecydował się zablokować wojska Cezara nieopodal małego ufortyfikowanego miasteczka na wzgórzu – Zela (obecna prowincja Tokat w północnej Turcji). Zela umożliwiała dostęp do najważniejszego przejścia przez pas górski w kierunku Pontu. Tereny te były niezwykle górzyste i poprzecinane dolinami. Armia pontyjska ulokowana była niedaleko wzgórza przy Zeli, kiedy legioniści Cezara umacniali obóz na innym wzgórzu. Dnia 21 maja 47 roku p.n.e. obiecane wojsko Dejotarusa przybyło do Cezara, który natychmiast dał rozkaz do podjęcia ataku. Farnakes był jednak szybszy i zaszedł Cezara od stromej strony wzgórza, gdzie fortyfikacje nie zostały jeszcze ukończone. Pomysł przejścia stromego stoku wydawał się szalony, jednak odwaga żołnierzy młodego króla zdołała przezwyciężyć tę przeszkodę. Po zażartej walce o losach bitwy zdecydował dopiero dowodzony przez Cezara VI legion. Dowódca rzymski zarządził kontrofensywę, która zepchnęła siły pontyjskie ze wzgórza i zamieniła zwarte szyki przeciwnika w kompletny nieład. Król wraz z grupką zauszników uciekł z pola bitwy, a reszta armii uciekła, została pojmana albo zginęła.
Konsekwencje
Ostatecznie Cezar odniósł istotne zwycięstwo pod Zelą, a cała kampania trwała zaledwie 5 dni. Tę wojnę Cezar w liście wysłanym do Senatu podsumował trzema słynnymi słowami: veni, vidi, vici („przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem”). Słowa te miały podkreślać szybkość i pełnię zwycięstwa Rzymian. List z takimi właśnie słowami dostarczono senatorowi Amincjuszowi. Pokonany Farnakes zbiegł na Krym, gdzie jeszcze tego samego roku zginął w walce z tamtejszym uzurpatorem (dawnym podwładnym).
Opis starcia pod Zelą przetrwał dzięki anonimowemu autorowi pozycji „O wojnie aleksandryjskiej”. Przypisuje się to dzieło niekiedy samemu Cezarowi.
