Rozdziały
Publiliusz Syrus (Publilius Syrus) żył w I wieku p.n.e. Był rzymskim pisarzem, mimem, przedstawicielem teatru oraz twórcą sentencji. Tworzył w języku łacińskim.
Jak podaje Pliniusz Starszy, Publiliusz Syrus pochodził z Antiochii w Syrii i do Rzymu przybył jako młody niewolnik wraz z twórcą astrologii Maniliuszem z Antiochii oraz gramatykiem Staberiuszem Erosem1. Z czasem dostrzeżono jego talent w zakresie mimiki, a właściciel zezwolił na jego dalsze kształcenie. Syrus doczekał się wyzwolenia i otrzymał imię Publiliusza z gens Publilia; jego imię więc przyjęło formę Publilius Syrus – czyli „Publiliusz z Syrii”.
Występował w wielu miastach Italii jako aktor, gdzie z czasem stał się niezwykle popularny. Ceniono zwłaszcza jego dowcip i dobry kontakt z widzami. Jego umiejętności doceniał m.in. Cyceron, który mógł go widzieć na scenach. Z kolei odtwarzane mimy literackie Syrusa doceniali Seneka Młodszy czy Makrobiusz. W połowie I wieku p.n.e. Syrus był prawdziwą gwiazdą sceniczną i porównać go by można było do współczesnych gwiazd Hollywood.
W czasie zorganizowanych ludi w 46 roku p.n.e. (po pokonaniu przez Juliusza Cezara optymatów pod Tapsus), Syrus wystąpił na scenie do pojedynku mimicznego. W konkursie pokonał m.in. popularnego rzymskiego ekwitę i twórcę mimów literackich Decymiusza Laberiusza, który był równie popularny w tym czasie co Syrus. Przewaga Syrusa wynikała jednak z faktu, że sam aktywnie występował na scenie; 60-letni Decymiusz wziął udział w wydarzeniu za namową Cezara, gdyż sam był jedynie autorem utworów, a sam jako rzymski obywatel nie chciał zniżać się do poziomu niewolników i wyzwoleńców.
Syrus za swojego życia dorobił się także przydomku – Sumen, który wynikał z jego uwielbienia dla ekskluzywnych potraw.
Publiliusz Syrus zmarł po roku 43 n.e.
Twórczość Publiliusza Syrusa
Publiliusz jako mim literacki specjalizował się głównie w tworzeniu utworów wystawianych na scenie. Do naszych czasów zachowały się jedynie fragmentarycznie mimy literackie: Potatores („Pijacy”) lub Putatores („Obcinacze gałęzi”, „Drwale”), Murmurco („Szept”) lub Murmido („Myrmidończyk”), które były popularne zwłaszcza w miastach prowincjonalnych.
Mimika antyczna charakteryzowała się tym, że aktor stosował więcej gestu od słowa na scenie. Ruchy ciała i rąk czy grymas na twarzy miały rozbawiać widzów. Na scenie nie używano masek, a obok mężczyzn występowały także kobiety. Często aktorzy improwizowali i zazwyczaj występowali boso.
Z pewnością najsłynniejszym dziełem Syrusa są Sententiae określane także jako Publilii Sententiae, w których autor zgromadził antyczne złote myśli, które z pewnością pojawiały się w jego utworach. Jest to skarbnica około 700 sentencji, które dotyczą człowieka, bogów, wartości, życia, przyjaźni i miłości. Autor skupia się także na poruszaniu tematyki przywar ludzkich i nieszczęść, a przekaz płynący z sentencji jest ponadczasowy.
