Po śmierci cesarza Augusta przez całe stulecia Rzymem rządzili cesarze. Nie zawsze ich rządy były pomyślne dla państwa. Niektórzy postępowali niczym szaleńcy, inni byli chciwi i skorumpowani. Początkowo władza pozostawała w obrębie dynastii i przekazywana była członkom rodziny. Stopniowo coraz większe wpływy zyskiwała armia, która decydowała o wyborze cesarza.
Okres wczesnego cesarstwa w Rzymie, a przede wszystkim postacie z nim związane bardzo mnie interesują i są tematem wielu moich prac. Tym razem chciałabym przybliżyć Czytelnikom postać niezwykle odważną, ściśle związaną z cesarzem Neronem. Tą postacią był prefekt gwardii pretoriańskiej Sekstus Afraniusz Burrus.
Prefekt gwardii pretorianów (praefectus praetorio) był jednym z najważniejszych urzędników cesarskich w starożytnym Rzymie. Na początku pełnił funkcję dowódcy gwardii przybocznej cesarza (cohors praetoria), z czasem stał się drugą po cesarzu osobą w państwie m. in. dzięki uzyskaniu dowództwa nad wojskami Italii (był odpowiedzialny za stacjonujący w Alba pod Rzymem legion II Parthica) i obejmując kierownictwo całej administracji. Jego władza była tak duża, że stanowiła niebezpieczeństwo dla samego cesarza, dlatego powierzano tę funkcję ludziom niesenatorskiego pochodzenia, tzw. ekwitom, nowej arystokracji pieniądza, której znaczenie osiągnęło szczyt w okresie wczesnego cesarstwa. Do najbardziej wpływowych prefektów pretorianów należeli: Lucjusz Eliusz Sejan, oraz Sekstus Afraniusz Burrus.
Sekstus Afraniusz Burrus (?-62 r. n. e.) – pochodził z Galii Narbońskiej, był bliskim współpracownikiem Agrypiny Młodszej – matki cesarza Nerona, którego przez pierwszych osiem lat panowania wraz z Seneką Młodszym był prawą ręką. Zmarł w 62 r. n. e. Z powodu raka gardła, chociaż jak podają nam niektóre źródła został otruty przez Nerona.
O początkach kariery Sekstusa Afraniusza Burrusa wiemy niewiele, ponieważ historycy rzymscy pisali o nim już jako o prefekcie gwardii pretorianów, nie wspominając o wcześniejszych danych tej ciekawej postaci.
Jedynym zachowanym do dziś dowodem początku kariery Sekstusa Afraniusza Burrusa jest napis wyryty na kamieniu we francuskim miasteczku Vasio, odkryty przez archeologów kilkanaście lat temu. Jego tekst w tłumaczeniu na język polski brzmi: „Mieszkańcy Vasio Vocontionum patronowi Sekstusowi Afraniuszowi Burrusowi, synowi Sekstusa, pochodzącemu z Tribu Voltinia, trybunowi wojskowemu, prokuratorowi cesarzowej Augusty, prokuratorowi Tyberiusza Cezara, prokuratorowi boskiego Klaudiusza, prefektowi pretorianów, ozdobionemu oznakami konsularnymi”. Na podstawie tego napisu możemy sądzić, że lata młodości Sekstusa Afraniusza Burrusa wypełnione były ciągłą pracą i osiąganiem nowych tytułów, urzędów.
W 51 r. n. e. za panowania cesarza Klaudiusza, nastąpiła zmiana na stanowisku prefekta pretorianów. Stało się to dzięki żonie Klaudiusza – Agrypinie Młodszej, córce sławnego wodza Germanika, która odsunęła ludzi politycznie związanych ze swoją poprzedniczką Messaliną, a funkcję prefekta gwardii pretorianów powierzyła Sekstusowi Afraniuszowi Burrusowi. Tą sytuację tak przedstawił Tacyt: „Jeszcze jednak Agrypina nie ważyła się na ostateczne knowania, póki z dowództwa kohort pretorskich nie zwolniono Luzjusza Gety i Rufriusza Kryspinusa, których za oddanych pamięci Messaliny i jej dzieciom uważała. Tak więc na zapewnienia małżonki, że wśród kohort ambicja dwóch ludzi rozłam sprowadza, a gdyby nimi jeden tylko kierował, dyscyplina byłaby surowsza – przenosi się dowództwo nad kohortami na Burrusa Afraniusza, człowieka o znakomitej sławie wojennej, który jednak dobrze wiedział, czyja wola na ich czele go stawia”1.
Wybór Burrusa na prefekta gwardii pretorianów wzmocnił pozycję Agrypiny Młodszej, która od tego momentu systematycznie przygotowywała objęcie tronu przez swojego syna Nerona.
W 51 r. n. e. przy pomocy Pallasa, który „podżegał Klaudiusza, ażeby troszczył się o państwo i chłopięctwo Brytannika silną otoczył podporą”2, Agrypina Młodsza uzyskała zgodę Klaudiusza na adoptowanie przez niego Nerona. Tym samym Neron został zrównany w prawach z jego prawdziwym synem – Brytannikiem. Od tej pory nosił on nazwisko Neron Klaudiusz Druzus Germanik. W 53 r. n. e. „za konsulatu Decymusa Juniusza i Kwintusa Hateriusza szesnastoletni Neron otrzymał za żonę córkę Cezara, Oktawię”3. Prawowity następca tronu – Brytannik był coraz bardziej odsuwany na drugi plan. Kiedy cesarz Klaudiusz zrozumiał, że sprawy zaszły za daleko, postanowił naprawić wyrządzone krzywdy Brytanikowi. „Jeszcze jako wyrostkowi, niemalże dziecku, zdecydował dać togę męską, skoro już jego postawa fizyczna na to pozwalała i dorzucił: „Niech naród rzymski ma nareszcie prawdziwego Cezara”4. Wobec takiego postępowania cesarza Klaudiusza Agrypina Młodsza poczuła się zagrożona. W bardzo krótkim czasie otruła swojego męża Klaudiusza potrawą z grzybów, na które był niezwykle łasy, dodając do niej trucizny.
Po śmierci cesarza Klaudiusza Agrypina Młodsza szybko rozpoczęła walkę o osadzenie na tronie cesarskim swego syna Nerona. Dzięki postawie Sekstusa Afraniusza Burrusa i pretorianów szybko osiągnęła swój cel. „W południe, trzynastego października, otwierają się nagle bramy pałacu i Neron w towarzystwie Burrusa wychodzi przed kohortę, która stosownie do zwyczaju służbowego straż odbywa. Tu na zachętę prefekta przyjęto go wśród okrzyków pomyślności i wsadzono do lektyki. (…) Tak więc Neron, wniesiony do obozu, wygłosił stosowną do okoliczności przemowę, obiecał na wzór ojcowskiej darowizny gratyfikację i został pozdrowiony jako imperator”5. Młody wówczas siedemnastoletni cesarz, jakim był niewątpliwie Neron, przez pierwszych osiem lat swojego panowania (54 r. n. e. – 62 r. n. e.) rządził w oparciu o Sekstusa Afraniusza Burrusa i Senekę Młodszego. To właśnie oni mieli bardzo duży, a wręcz można by powiedzieć ogromny wpływ na wszystkie decyzje polityczne, gospodarcze Nerona i doskonale nawzajem się uzupełniali. Obaj opiekunowie cesarza Nerona od początku jego panowania starali się o usunięcie od wpływów wszechwładnej Agrypiny Młodszej i wyzwoleńców cesarza Klaudiusza. Jak podają nam źródła historyczne Sekstus Afraniusz Burrus i Seneka Młodszy zorganizowali nawet własne stronnictwo polityczne, którego celem było odsunięcie od władzy Agrypiny Młodszej, matki Nerona. Stronnictwo to powstało w oparciu o tzw. „nowych ludzi”, którzy pochodzili ze zromanizowanych prowincji: ojczyzny Burrusa Galii Narbońskiej i z Hiszpanii z której pochodził Seneka. Oni to przerażeni bezwzględnością Agrypiny Młodszej, zaczęli popierać próby Nerona, który zaczął dążyć do uzyskania niezależności. Tacyt pisał, ze doszłoby do dalszych morderstw pod przewodnictwem Agrypiny „gdyby Afraniusz Burrus i Anneusz Seneka nie byli się im sprzeciwili. Ci, jako kierownicy młodego władcy i – co przy wspólności nader rzadko się zdarza – z sobą zgodni, odmiennymi środkami równe posiedli wpływy: Burrus przez swą gorliwość w sprawach wojskowych i surowość obyczajów, Seneka przez swą naukę wymowy i szlachetną uprzejmość”6.
Utrzymanie dominującej pozycji w państwie przez Afraniusza Burrusa nie było łatwe. Po wyborze Nerona na cesarza znalazł się on bowiem w dość trudnej sytuacji w okresie narastającego konfliktu pomiędzy Neronem i jego matką Agrypiną Młodszą, która do tej pory była protektorką Burrusa. Ceną utrzymania się Burrusa przy władzy była milcząca zgoda na śmierć Agrypiny Młodszej, którą poparł również Seneka Młodszy. W 59 r. n. e. Po długiej naradzie dwóch opiekunów z Neronem uznano, jak podają nam źródła, że matka cesarza musi zginąć, gdyż w przeciwnym razie zginie sam Neron. Zgoda Seneki i Burrusa przyśpieszyła śmierć Agrypiny Młodszej. W takich oto okolicznościach Sekstus Afraniusz Burrus został zmuszony do zaaprobowania zabójstwa matki Nerona. Co więcej to właśnie Afraniusz Burrus pocieszał roztrzęsionego po dokonanej zbrodni cesarza Nerona przysyłając do niego setników i trybunów gwardii pretoriańskiej, którzy gratulowali cesarzowi, że uniknął wszelkiego niebezpieczeństwa.
Sekstus Afraniusz Burrus i Seneka Młodszy oprócz wpływu na życie polityczne Nerona, w pewnej mierze starali się także kontrolować przez osiem lat upodobania cesarza do rozgrywek, które uważano za nie godne pozycji cesarza. Należały do nich m. in. wyścigi na kwadrydze, występy aktorskie przy akompaniamencie liry, recytacje wierszy itp.
Po śmierci Agrypiny Młodszej stosunki cesarza Nerona z jego opiekunami zaczęły się psuć. Wynikało to z tego, iż dorosły już cesarz nie godził się na żadne ograniczenia swojej władzy i zachcianek.
W 62 r. n. e. Burrus jak podaje nam Tacyt został otruty przez Nerona, chociaż inni historycy twierdzą, że zmarł śmiercią naturalną.
Śmierć Burrusa pociągnęła za sobą także upadek Seneki. Nastąpił okres w dziejach Rzymu nieograniczonego niczym samowładztwa Nerona.
Podsumowując swój artykuł, w którym starałam się przybliżyć Czytelnikom jak przebiegała kariera prefekta gwardii pretoriańskiej Sekstusa Afraniusza Burrusa, mogę stanowczo stwierdzić, że była ona jedną z wielu karier w starożytnym Rzymie, która rozwijała się początkowo szybko, bez komplikacji, aby potem zakończyć się gwałtownie. Uważam, że wynikało to z tego, iż Sekstus Afraniusz Burrus, jak wiele podobnych postaci świata starożytnego nie umiał rozstać się z władzą w odpowiednim momencie. Poza tym przechodzenie z jednego obozu politycznego do drugiego skutkowało tym, iż Sekstus Afraniusz Burrus miał coraz więcej wrogów, co z kolei przyczyniało się do jeszcze szybszego upadku.
