Artykuły (Wojny i wojsko)

Pod koniec 216 p.n.e. położenie strategiczne Rzymian nie było ciekawe. Barkida operował w Kampanii, a druga armia pod wodzą Hannona syna Bomilkara działała w Bruttium. W odpowiedzi Republika zwerbowała masy żołnierzy; byli to jednak w wielu wypadkach niewyszkoleni rekruci. Niektóre miasta południowo-italskie przeszły na stronę Hannibala, widząc klęski Rzymu. Dodatkowo w sukurs Hannibalowi w Italii przyszli ziomkowie z macierzy, którzy wysłali na Apeniny Magona z 12.000 piechoty, 1500 jazdy i 20 słoniami.

W historii rzymskiej armii falanga nie była niczym nowym. System ten został przejęty od Etrusków w wczesnym okresie istnienia Rzymu. W czasie drugiej wojny z Samnitami objawiły się największe wady tego szyku a mianowicie brak jej manewrowości. Rzymianie zdecydowali się odejść od falangi po haniebnej bitwie w Wąwozie Kaudyńskim, na rzecz szyku manipularnego.

Armia stanowiła najważniejszy element rzymskiej ekspansji terytorialnej. Dzisiaj powszechnie kojarzymy ją głównie ze świetną dyscypliną i organizacją.  W pierwszych wiekach istnienia republiki nie miała ona jednak charakteru zawodowego. Składała się głównie z rzymskich obywateli, którzy w razie potrzeby byli powoływani do wojska. Co więcej, państwo rzymskie nie zapewniało żołnierzom uzbrojenia, środków na jego zakup ani żołdu. W związku z tym nie każdy obywatel mógł sobie zapewnić odpowiedni ekwipunek, co znacznie obniżało jego wartość bojową, a co za tym idzie – pozycję społeczną.

W II połowie III w. p.n.e. Półwysep Iberyjski zamieszkiwały trzy ludy podzielone na plemiona. Na zachodzie na terenach odpowiadających mniej więcej dzisiejszej Portugalii zamieszkiwali Luzytanie. Na północy znajdowały się ziemie Celtyberów – ludu powstałego z przemieszania migrujących Celtów z Iberami. Celtyberowie stworzyli kulturę odrębną zarówno od Celtów, jak i Iberów. Ci ostatni zamieszkiwali południe i środek półwyspu.

Wojna partyjska (114 – 117 r. n.e.) okazała się spektakularnym, aczkolwiek nietrwałym sukcesem cesarza Trajana (98 – 117 r. n.e.). W brawurowych kampaniach krótkotrwale podporządkowano woli Wiecznego Miasta ogromne połacie terenów, włączając w granice imperium Armenię oraz Mezopotamię.