Geografia rzymska

Początkowo terytorium państwa rzymskiego ograniczało się jedynie do samego Rzymu. Rywalizacja z sąsiednimi ludami pozwoliła stopniowo poszerzać sferę wpływów. Wraz z upadkiem monarchii nastąpiła zmiana polityki zagranicznej. Dokonano reform wojskowych, które pozwoliły rozpocząć ekspansjonizm.

Już w 264 roku p.n.e. Rzym zdominował cały Półwysep Apeniński. Z czasem zaczęto tworzyć prowincje. Ich liczba i rozmiary zmieniały się na przestrzeni dziejów Imperium w zależności od warunków zewnętrznych i polityki wewnętrznej. Ekspansja poza obręb Italii przyniosła mnóstwo korzyści.

Pierwszą rzymską prowincją była wyspa Sycylia, podbita w 245 roku p.n.e. w czasie I wojny punickiej.

Prowincjami zarządzali gubernatorzy. W czasach Republiki wyznaczano ich na okres jednego roku. Na początku roku kalendarzowego nowi gubernatorzy wybrani albo poprzez losowanie albo bezpośrednio obejmowali wyznaczone dla siebie prowincje. Byli to na ogół politycy z kręgu senatorskiego, dawni pretorzy lub konsulowie.

Po objęciu godności cesarskiej przez Oktawiana,  prowincje rzymskie zostały podzielone na dwa rodzaje:

• prowincje cesarskie – prowincje, których nominalnym namiestnikiem (w randze prokonsula) z ramienia senatu i ludu rzymskiego był sam cesarz.
• prowincje senackie –  prowincje te były własnością narodu rzymskiego i znajdowały się daleko od limesu, w związku z czym nie były zagrożone – dlatego też nie stacjonowały tam legiony, co miało ograniczyć możliwość odebrania władzy cesarzowi przez Senat.  Prawo do wyznaczania zarządców (prokonsuli) miał wyłącznie Senat.

Dalsza ekspansja prowadzona była poza obręb Półwyspu. Pokonanie Kartaginy w trzech wojnach punickich oraz podporządkowanie Grecji w II wieku p.n.e. zapewniły Rzymowi miano najsilniejszego państwa w obrębie Morza Śródziemnego.

Do początków I wieku n.e. oficjalnie zakończono politykę podboju i skupiono się na organizacji wewnętrznej państwa w tym prowincjach.

Wraz z kresem republiki ekspansja była prowadzona w mniejszym stopniu. Udało się jednak podporządkować Hiszpanię, Galię, tereny Bliskiego Wschodu, Brytanii. W tym czasie prowadzono wojny i tłumiono liczne powstania, m.in. Spartakusa, żydowskie, czy Boudiki w 61 roku n.e. Walki toczono na masową skalę po śmierci ostatniego członka rodu Sewerów, Aleksandra Sewera w 235 roku n.e., kiedy to do zwykłych wojen zewnętrznych doszły walki o tron, które wprowadziły całkowity zamęt w strukturze państwa rzymskiego. O III wieku n.e. mówi się, że był to okres wielkiego kryzysu w Imperium. Zakończyło go objęcie władzy przez Dioklecjana w 284 roku n.e.