A · B · C · D · E · F · G · H · I · L · M · N · O · P · Q · R · S · T · U · V
Ab alio expectes, alteri quod feceris
- Co zrobisz drugiemu, oczekuj od niego
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
Ab equis ad asinos
- Z deszczu pod rynnę (dosłownie „z koni na osły”)
Ab hodierno
- Od dziś
Ab Iove principium
- Zaczynamy od najważniejszego (dosłownie „Od Jowisza początek”)
- opis: sformułowanie w jednej z eklog Wergiliusza
Ab oriente lux
- Światło ze wschodu
Ab ovo
- Od początku (dosłownie „od jajka”)
Ab ovo usque ad mala
- Od początku do końca (dosłownie „od jaj do jabłek”)
Absens carens
- Nieobecny traci
- opis: sentencja łacińska
Absentem laedit, qui cum ebrio litigat
- Jakby z nieobecnym się spierał, kto z pijanym się kłóci
- Publiliusz Syrus (I wiek p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Publiliusz Syrus, Sententiae, V.4
Ab Urbe condita
- Od założenia Miasta
Abusus non tollit usum
- Nadużycie nie znosi prawa do właściwego użycia
- opis: paremia prawnicza
Accipis, ut taceas
- Płacą ci za to, abyś milczał
- Marcjalis (ok. 40 – ok. 102-104 n.e) – poeta rzymski
- źródło: Marcjalis, Epigramy, 1, 95
Accusare nemo se debet
- Nikt nie musi oskarżać siebie samego
- opis: paremia prawnicza
Actus hominis, non dignitas iudicetur
- Sądzone będą czyny ludzkie, nie godności (stanowiska)
- Minucjusz Feliks (II-III wiek n.e.) – pisarz rzymski, chrześcijanin
Ad augusta per angusta
- Do wielkich osiągnięć przez trudności
- opis: dosłownie „do wielkiego przez wąskie”
Ad futuram rei memoriam
- Na przyszłą rzeczy pamiątkę
Ad Kalendas Graecas
- Na greckie Kalendy
- Oktawian August (63 p.n.e. – 14 n.e.) – pierwszy cesarz rzymski
- opis: w kalendarzu greckim (który, nota bene, był mocno zróżnicowany w zależności od polis) nie było charakterystycznych rzymskich wyszczególnień: Kalend, Non i Idów. August, kiedy powątpiewał aby dłużnik spłacił zaciągnięty dług, mawiał, że zapłaci na greckie kalendy, a więc „na święty Nigdy” – w greckim kalendarzu kalendy nie występowały.
- źródło: Swetoniusz, Boski August 87
Ad multos annos
- Wielu lat życia
Ad patres
- Na tamten świat (dosłownie „do ojców”)
Ad perpetuam rei memoriam
- Na wieczną rzeczy pamiątkę
- opis: sentencja łacińska
Ad quas res aptissimi erimus, in iis potissimum elaborabimus
- Najwięcej dokonamy w tym, do czego będziemy najbardziej uzdolnieni
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, De Officiis, I 114
Adulescentia est tempus discendi, sed nulla aetas sera est ad discendum
- Młodość jest czasem uczenia się, lecz żaden wiek nie jest na to za późny
- opis: sentencja łacińska
Adversus stímulum calcitrare
- Głową muru nie przebijesz
- opis: łacińska maksyma
Ad rem
- Do rzeczy
Aegroto dum anima est, spes esse dicitur
- Dopóki chory oddycha, jest nadzieja
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Ad Atticum, 9.10.3
Aequitas sequitur legem
- Sprawiedliwość idzie za prawem
- opis: paremia prawnicza
Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra
- Cudze winy mamy na oku, własne za plecami
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
Alea iacta est
- Kości zostały rzucone
- Gajusz Juliusz Cezar (100 – 44 p.n.e.) – polityk, wódz, dyktator i pisarz
- opis: wiersz Menandra rzekomo powtórzony przez Cezara podczas przekraczaniu Rubikonu. Cezar słowa te miał wypowiedzieć po grecku.
- źródło: Swetoniusz, Juliusz Cezar, 32
Alitur vitium vivitque tegendo
- Wada żywi się i wzrasta w ukryciu
- Wergiliusz (70 – 19 p.n.e.) – poeta
- źródło: Wergiliusz, Georgiki, III 454
Aliena nobis, nostra plus aliis placent
- Cudze bardziej podoba się nam, nasze innym
- opis: sentencja łacińska
Alii sementem faciunt, alii metunt
- Kto inny sieje, kto inny zbiera
- opis: sentencja łacińska
Alter alterum docet
- Jeden uczy drugiego
- opis: sentencja łacińska
Alter ego
- opis: osoba, która wyraża czyjeś myśli, poglądy, wspomnienia
Ama nos et vale
- Kochaj nas i żegnaj
- opis: sentencja łacińska
Amantium irae amoris integratio
- Gniewy kochanków są spoiwem miłości, kłótnie kochanków umacniają ich miłość
- Publiusz Terencjusz Afer (ok. 195 – ok. 159 p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Terencjusz, Andria, Akt III, scena 3, linia 23
Amare humanum est, humanum ignoscere est
- Rzeczą ludzką jest kochać, rzeczą ludzką jest przebaczać
- opis: sentencja łacińska
Amicos res secundae parant, res adversae probant
- Rzeczy pomyślne przyciągają przyjaciół, niepomyślne sprawdzają
- opis: sentencja łacińska
Amici, diem perdidi
- Przyjaciele, straciłem dzień
- Tytus (39-81 n.e.) – cesarz rzymski w latach 79-81 n.e.
- opis: cesarz, gdy uświadomił sobie, że nie zrobił nic dobrego przez cały dzień
- źródło: Swetoniusz, Boski Tytus, 8.315
Amicus certus in re incerta cernitur
- Przyjaciel pewny w rzeczy niepewnej jest dostrzegany
- opis: zaczerpnięta jest z bajki Ezopa zatytułowanej „Podróżni i niedźwiedź”
- źródło: Cyceron, Leliusz, 17.64
Amicus optima vitae possessio
- Przyjaciel to największy skarb w życiu
Amicum proba, probatum ama
- Przyjaciela próbuj, wypróbowanego kochaj
- Platon (427 – 347 p.n.e.) – grecki filozof
Amicus verus rara avis est
- Prawdziwy przyjaciel jest rzadkim ptakiem
- opis: w sensie rzadko się zdarza
Amor caecus est
- Miłość jest ślepa
- Teokryt (ok. 310 – ok. 250 p.n.e.) – grecki poeta
Amor vincit omnia
- Miłość zwycięża wszystko
- opis: sentencja łacińska
Amore, more, ore, re iunguntur amicitiae
- Przyjaźń zawiązuje się z miłości, zwyczaju, wyglądu, czynu
- opis: sentencja łacińska
Aanima vilis
- Nędzna dusza; podła istota
- opis: sentencja łacińska
Animus aeger semper errat
- Chory umysł zawsze błądzi
- opis: sentencja łacińska
Ante pilos sapis
- Jajko chce być mądrzejsze od kury (dosłownie „mądrzysz się przed owłosieniem”)
Apage, Satanas
- Odejdź, Szatanie
A pedibus usque ad caput
- Całkowicie, od stóp do głów
Aquila non captat muscas
- Orzeł nie chwyta much
- opis: sentencja łacińska
Aquilam volare doces?
- Uczysz orła latać?
- opis: sentencja łacińska
Arbiter elegantiarum
- Znawca dobrego smaku, esteta
- opis: sentencja łacińska
Arcus nimium tensus rumpitur
- Łuk zbytnio naciągnięty pęka
- opis: każdy ma swój próg wytrzymałości
Ardua prima via est
- Pierwsza droga jest stroma
- opis: sentencja łacińska
Argumenta non numeranda, sed ponderanda sunt
- Dowody należy nie liczyć, a ważyć
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, O powinnościach 2, 22, 79
Aristoteles non semper Aristoteles
- Arystoteles nie zawsze jest Arystotelesem
Arrectis auribus
- Z nastawionymi uszami
Ars gratia artis
- Sztuka dla sztuki
Ars amandi
- Sztuka kochania
Ars longa, vita brevis
- Sztuka długa, życie krótkie
- opis: aforyzm Hipokratesa z Kos, przetłumaczony z greki, mówiący, iż życie jest zbyt krótkie, by zgłębić w pełni sztukę
Ars auro gemmisque prior
- Sztuka cenniejsza od złota i drogich kamieni
- opis: sentencja łacińska
Ars non habet osorem nisi ignorantem
- Sztuka nie ma wrogów oprócz ignorantów
- opis: sentencja łacińska
Arte et Marte
- Sztuką i orężem
Artificem commendat opus
- Dzieło zachwala mistrza
- opis: sentencja łacińska
Asinus ad lyram
- Osioł przy lutni
- opis: kompletnie niepasujący
Asinus asino pulcherrimus
- Osioł osłu najpiękniejszy
- opis: sentencja łacińska
Asinus asinorum in saecula saeculorum
- Osioł nad osłami na wieki wieków
- opis: dosłownie „osioł do kwadratu, wyjątkowy głupiec„
Asinus asinum fricat
- Osioł osła liże
- opis: o pochlebstwach
- źródło: Cyceron, De Amicitia
Asinus in tegulis
- Osioł na dachu
- opis: niedorzeczna sytuacja i która może się skończyć katastrofą
- źródło: Petroniusz, Satyrikon
Assidue addiscens ad senium venio
- Nieprzerwanie ucząc się, dochodzę ku starości
- opis: według Platona słowa Solona – greckiego męża stanu
A tuo Lare incipe
- Zaczynaj od siebie (dosłownie „zaczynaj od własnych larów”)
Audaces fortuna iuvat
- Odważnych szczęście wspiera
- Wergiliusz (70 – 19 p.n.e.) – poeta
- źródło: Wergiliusz, Eneida, X, 284
Audi multa, dic pauca!
- Słuchaj dużo, mów mało!
- opis: sentencja łacińska
Audi, vide, sile!
- Słuchaj, patrz, milcz!
- opis: sentencja łacińska
Audaces fortuna iuvat
- Śmiałym szczęście sprzyja
- Wergiliusz (70 – 19 p.n.e.) – poeta
- źródło: Wergiliusz, Eneida, X.284
Audendum est: fortes adiuvat ipsa Venus
- Trzeba mieć odwagę: dzielnym sprzyja sama Wenus
- Tibullus (ok. 54-19 p.n.e.) – poeta rzymski
- źródło: Tibullus, Corpus Tibullianum 1, 2, 16
Auditur et altera pars
- Niech będzie wysłuchana i druga strona
- opis: paremia prawnicza
Audiatur et altera pars
- Niech i druga strona będzie wysłuchana
- opis: paremia prawnicza
Audi multa, dic pauca
- Słuchaj dużo, mów niewiele
- opis: sentencja łacińska
Audi, vide, tace, si vis vivere in pace
- Słuchaj, patrz, milcz, jeśli chcesz żyć w spokoju
- opis: sentencja łacińska
Aurea dicta
- Złote słowa
Aurea mediocritas
- Złoty środek
Aures multorum veritati clausae sunt
- Uszy wielu są zamknięte na prawdę
- opis: sentencja łacińska
Auri sacra fames
- Przeklęta żądza złota
- Wergiliusz (70 – 19 p.n.e.) – poeta
- źródło: Wergiliusz, Eneida, III, 57
Aut amat, out odit mulier, nil est tertium
- Kobieta, albo kocha, albo nienawidzi, nie ma nic trzeciego
- Publiliusz Syrus (I wiek p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Publiliusz Syrus, Sententiae
Aut bibat, aut abeat!
- Niech albo pije, albo wychodzi!
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Rozmowy tuskulańskie, V, 41
Aut prodesse volunt, aut delectare poetae
- Poeci pragną przynosić pożytek lub przyjemność
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Ars Poetica, 333
Ave, Caesar, morituri te salutant
- Witaj Cezarze, mający umrzeć pozdrawiają cię
- opis: słowa, którymi gladiatorzy rzymscy pozdrowili cesarza Klaudiusza przed bitwą morską. Co ciekawe, nie ma więcej przekazów, by taki zwrot był powszechnie stosowany
- źródło: Swetoniusz, Boski Klaudiusz, 21
Balbus melius balbi verba cognoscit
- Jąkała jąkałę lepiej zrozumie
- opis: sentencja łacińska
Balnea, vina, venus corrumpunt corpora nostra, sed vitam feciunt balnea, vina, venus
- Kąpiele, wino i miłość niszczą nasze ciała, lecz to one sprawiają, że żyjemy!
- opis: epitafium na nagrobku niejakiego Tyberiusza Klaudiusza Secundusa, który przeżył 52 lata, zadedykowane przez partnera/kę Merope
Barba crescit, caput nescit
- Broda rośnie, rozumu nie przybywa
- opis: sentencja łacińska
Barba non facit philosophum
- Broda nie czyni filozofem
- Gelliusz (II wiek n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Gelliusz, Noce Attyckie, IX, 2, 1–7
Barbam video, sed philosophum non video
- Brodę widzę, ale filozofa nie widzę
- opis: sentencja łacińska
Beata est vita non quae secundum voluptatem est sed secundum naturam
- Szczęśliwe życie – to nie jest życie stosujące się do wymogów rozkoszy, lecz życie przebiegające zgodnie z naturą
- opis: sentencja łacińska
Beate vivere est honeste vivere
- Żyć szczęśliwie jest żyć uczciwie
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, De Finibus Bonorum Et Malorum, III.8
Beatius est magis dare quam accipere
- Przyjemniej jest dawać niż przyjmować
Beatus, qui prodest, quibus potest
- Szczęśliwy jest ten, który pomaga, komu może
- opis: sentencja łacińska
Beatus, qui tenet
- Szczęśliwy, kto posiada
- opis: sentencja łacińska
Bella res est morte sua mori
- Piękną rzeczą jest umrzeć swoją własną śmiercią
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Epistulae Morales, VII
Belli causae [stant]
- Przyczyny wojny [są mocne]
- opis: sentencja łacińska
Bellum nec timendum, nec provocandum
- Nie trzeba ani bać się wojny, ani jej prowokować
- Pliniusz Młodszy (61 – ok. 113 n.e.) – prawnik, urzędnik rzymski
- źródło: Pliniusz Młodszy, List do Trajana
Bellum omnium contra omnes
- Wojna wszystkich przeciw wszystkim
- opis: sentencja łacińska
Bellum, pax rursum…[in amore]
- Wojna – za chwilę znowu pokój… [w miłości]
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Satyry, III.267
Belua multorum capitum
- Potwór o wielu głowach
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- opis: o rozgniewanym tłumie.
- źródło: Horacy, Epodes I, 1, 76
Nam si curent, bene bonis sit, male malis
- [gdyby bogowie] interesowali się losem ludzi, byłoby dobrze dobrym, źle złym
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, De natura deorum, 3.32.79
Bene dignoscitur, bene curatur
- Dobrze rozpoznane, dobrze leczone
- opis: sentencja łacińska
Bene facit, qui ex aliorum erroribus sibi exemplum sumit
- Dobrze czyni ten, kto uczy się na cudzych błędach
- opis: sentencja łacińska
Bene olet, qui nihil olet, quod nunc abest
- Dobrze pachnie, kto niczym nie pachnie
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Att. II, 1, 1
Bene tibi!
- Dobrze tobie! (pozdrowienie)
Bene vale!
- Miej się dobrze!
- opis: powiedzenie rzymskie
Bis dat, qui cito dat
- Dwa razy daje, kto szybko daje
- Publiliusz Syrus (I wiek p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Publiliusz Syrus, Sententiae 6
Bona diagnosis, bona curatio
- Dobre rozpoznanie, dobre leczenie
- opis: sentencja łacińska
Bona mors est homini, vitae quae exstinguit mala
- Dobra dla człowieka jest śmierć, która gasi nieszczęścia życia
- Publiliusz Syrus (I wiek p.n.e.) – pisarz rzymski
Bona valetudo melior est quam maximae divitiae
- Dobry stan zdrowia jest lepszy niż największe bogactwo
- opis: sentencja łacińska
Bonum est, quod omnes appetunt
- Dobro jest tym, czego wszyscy pragną
- opis: sentencja łacińska
Bonum ex malo non fit
- Dobro nie rodzi się ze zła
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Ad Lucilium Epistulae Morales, LXXXVII, 22
Bonum vinum laetificat cor hominis
- Dobre wino raduje serce człowieka
- opis: sentencja łacińska
Bos lassus fortius figit pedem
- Zmęczony wół pewniej stawia nogę
- opis: sentencja łacińska
Cacactum non est pictum
- Nafajdane to nie namalowane
- opis: sentencja łacińska
Cadit quaestio
- Sprawa upadła
- opis: sentencja łacińska
Caeca est invidia
- Zazdrość jest ślepa
- opis: sentencja łacińska
Cael ipsum petimus [stultita]…
- Głupotą sięgamy do niebios [zenitu]…
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Carminum I.4
Caesar ad Rubiconem
- Cezar nad Rubikonem
Caesar citra Rubiconem
- Cezar przekroczył Rubikon
Caesar non supra grammaticos
- Cesarz nie [stoi] wyżej od gramatyków
- źródło: Kasjusz Dion, Historia rzymska 57, 17
Caesarem stantem mori decet
- Cesarzowi przystoi umrzeć, stojąc
- opis: ponoć ostatnie słowa Wespazjana przed śmiercią
- źródło: Swetoniusz, Wespazjan 24
Calamitosus est animus futuri anxius et ante miserias miser
- Nieszczęsna (narażona na klęski) jest dusza pełna trosk o przyszłość i nieszczęśliwa już przed nadejściem zgryzoty
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Epistulae Morales ad Lucilium 98.1.1
Calcat iacentem vulgus…
- Tłum kopie leżącego…
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Octavia 454-455
Calvitum non est vitium, sed prudentiae indicium
- Łysina to nie ułomność, lecz oznaka mądrości
- opis: sentencja łacińska
Camelum videbis saltantem
- Zobacz tańczącego wielbłąda
- opis: inaczej „usłysz bujdy”
Canis timidus vehementius latrat quam mordet
- Pies, który się boi, gwałtowniej ujada niż gryzie
- Kurcjusz Rufus (I wiek n.e.) – polityk i pisarz rzymski
- źródło: Kurcjusz Rufus, Historiae Alexandri Magni Macedonis 7, 4, 16
Carpe diem
- Chwytaj dzień
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Ody, I, 11, 8
Carpe diem quam minimum credula postero
- Chwytaj dzień (korzystaj z chwili), jak najmniej ufając przyszłości
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Ody, I, 11, 8
Carta non erubescit
- Papier się nie rumieni
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- opis: papier jest cierpliwy
- źródło: Cyceron, Epistulae ad familiares, 5, 12, 1
Carthaginem delendam esse censeo
- Sądzę, że Kartaginę należy zniszczyć
Carum est, quod rarum est
- Cenne jest to, co rzadkie
- opis: sentencja łacińska
Cave me domine ab amico, ab inimico vero me ipse cavebo
- Strzeż mnie panie przed przyjaciółmi, z nieprzyjaciółmi sam dam sobie radę
Caveant consules ne quid detrimenti res publica capiat
- Niech konsulowie strzegą, żeby państwo nie doznało jakiegoś uszczerbku
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, In Catilinam 1, 4
Cedant arma togae
- Niech oręż ustąpi przed togą
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, O powinnościach
Cernuntur in agendo virtutes
- W działaniu rozpoznajemy cnoty
Certum est, quia impossibile est
- Jest pewne, ponieważ jest niemożliwe
- Tertulian (ok.155 – 240 n.e.) – teolog rzymski, gorliwy wyznawca chrześcijaństwa
- źródło: Tertulian, De Carne Christi, 5
Ceterum censeo Karthaginem esse delendam
- A poza tym sądzę, że Kartaginę należy zniszczyć
- opis: słowa jakie wygłaszał Katon Starszy pod koniec swoich mów w Senacie. Miały one na celu zachęcanie Rzymian do ostatecznego zniszczenia Kartaginy
- źródło: Plutarch z Cheronei, Katon Straszy
Cibi condimentum est fames
- Głód jest przyprawą dla każdego posiłku
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, De finibus bonorum et malorum, 2.90.10
Cinis et manes et fabula fies
- Popiołem i cieniem, i wspomnieniem się staniesz
- Persjusz (34 – 62 n.e.) – poeta i satyryk rzymski
- źródło: Persjusz, Satyry V, 151
Civium concordia murus urbium
- Zgoda obywateli murem miast
- opis: sentencja łacińska, której różne formy możemy znaleźć w dziełach Tytusa Liwiusza czy Salustiusza
Clara non sunt interpretanda
- Nie dokonuje się wykładni tego, co jasne
- opis: paremia prawnicza
Clara pacta claros faciunt amicos
- Jasne układy tworzą wiernych przyjaciół
- opis: sentencja łacińska
Clavus clavo pellitur
- Gwóźdź wybija się gwoździem
- opis: sentencja łacińska
Cogitationis poenam nemo patitur
- Nikt nie ponosi odpowiedzialności za swoje myśli
- opis: sentencja łacińska
Cogitationum poenam nemo luit
- Nikt nie poniósł kary za myślenie
- opis: sentencja łacińska
Cognosce te ipsum
- Poznaj samego siebie
- opis: maksyma wyryta po grecku na frontonie świątyni Apollina w Delfach, głoszona potem przez filozofa Sokratesa; tutaj zapisana w łacinie
- źródło: Pauzaniasz, Wędrówki po Helladzie, 10.24
Comedamus et bibamus cras enim moriemur
- Jedzmy i pijmy, wszak jutro pomrzemy
- opis: sentencja łacińska
Concordia civium murus urbium
- Zgoda mieszkańców murem miasta
- opis: sentencja łacińska
Concordia domi, foris pax
- Zgoda w domu, pokój na zewnątrz
Concordia parvae res crescunt, dicordia maximae dilabuntur
- W zgodzie małe rzeczy wyrastają, w niezgodzie największe rzeczy rozpadają się
- Salustiusz (86-35 p.n.e.) – historiograf i pisarz rzymski
- źródło: Salustiusz, Bellum Iugurthinum, 10, 6
Confessio est regina probationum
- Przyznanie się jest królową dowodów
- opis: paremia prawnicza
Coniugium sine prole est quasi dies sine sole
- Małżeństwo bez dzieci jest jak dzień bez Słońca
- opis: sentencja łacińska
Conquiescat in pace
- Niech odpoczywa w pokoju
- opis: zwrot łaciński
Conscientia mille testes est
- Sumienie jest tysiącem świadków
Consensus facit legem
- Zgoda tworzy prawo
- opis: paremia prawnicza
Consuetudinis vis magna est
- Wielka jest siła przyzwyczajenia
- opis: sentencja łacińska
Consuetudo altera natura est
- Przyzwyczajenie jest drugą naturą
- opis: sentencja łacińska
Consuetudo est altera natura
- Przyzwyczajenie jest drugą naturą
- opis: sentencja łacińska
Consuetudo est optima legum interpres
- Zwyczaj jest najlepszą wykładnią praw
Contra facta non valent argumenta
- Wobec faktów argumenty muszą ustąpić
- opis: paremia prawnicza
Contra spem spero
- Mam nadzieję wbrew nadziei
Contra vim mortis non est medicamen in hortis
- Przeciwko sile śmierci nie ma lekarstwa w ogrodach
- opis: sentencja łacińska
Contra vim non valet ius
- Prawo jest bezsilne wobec przemocy
- opis: paremia prawnicza
Conveniens homini est hominem servare voluptas
- Godną człowieka rozkoszą jest baczyć na drugiego człowieka
- opis: sentencja łacińska
Cornix cornici numquam confodit ocellum
- Kruk krukowi oka nie wykole
- opis: sentencja łacińska
Crede, quod habes, et habes
- Wierz, że masz, a będziesz miał
- opis: sentencja łacińska
Credo, quia absurdum
- Wierzę, bo to jest niedorzeczność
- Tertulian (ok.155 – 240 n.e.) – teolog rzymski, gorliwy wyznawca chrześcijaństwa
- źródło: Tertulian, De Carne Christi
Crescit sub pondere virtus
- Prześladowana cnota wzrasta
- opis: sentencja łacińska
Crescunt anni, decrescunt vires
- Przybywa lat, ubywa sił
- opis: sentencja łacińska
Cucullus non facit monachum
- Kaptur nie czyni mnicha
Cui bono?
- Na czyją korzyść?
Cuiusvis hominis est errare: nullius nisi insipientis, in errore perseverare
- Każdy człowiek może zbłądzić, [a] uparcie trwać przy błędzie tylko głupi
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, XII Filipika, II
Culpam poena premit comes
- Winie depcze po piętach kara
- opis: sentencja łacińska
Cultus addit hominibus auctoritatem
- Kultura dodaje ludziom powagi
- Kwintylian (35 – 95 n.e.) – sławny retor i pedagog w dziedzinie teorii w
- źródło: Kwintylian, De Institutione Oratoria, Libri Duodecim, 8
Cultus domesticus
- Troska o dom
- opis: sentencja łacińska
Cum debita reverentia
- Z należnym poważaniem
- opis: sentencja łacińska
Cum grano salis
- Z odrobiną sceptycyzmu (dosł. z ziarnem soli)
- opis: cytat sparafrazowany z Historii naturalnej Pliniusza Starszego
Cum plenus venter, numquam studet ille libenter
- Pełny brzuch nie uczy się chętnie
- opis: sentencja łacińska
Cum recte vivis, ne cures verba malorum
- Skoro uczciwie żyjesz, nie dbaj o słowa złych ludzi
- Katon Młodszy (95 – 46 p.n.e.) – rzymski polityk i filozof-stoik, żyjący w zgodzie z prawością i uczciwością
Cum tacent, clamant.
- Milcząc, krzyczą
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- opis: w znaczeniu milczenie jest wymowniejsze od mowy
- źródło: Cyceron, Przeciw Katylinie
Cuneus cuneum trudit
- Klin wybija się klinem
- opis: sentencja łacińska
Cupida sum vocem tuam audienti
- Jestem żądna słuchania twego głosu
- opis: sentencja łacińska
Cura fugit multo diluiturque mero
- Troska znika i rozpuszcza się w obfitym winie
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owidiusz, Ars amatoria, I.239
Da dextra misero
- Podaj prawicę nieszczęsnemu
Da locum melioribus
- Ustąp miejsca lepszym
- Publiusz Terencjusz Afer (ok. 195 – ok. 159 p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Terencjusz, Phormio, 238
Da mihi aliquid potum
- Daj mi coś do picia
Da mihi factum, dabo tibi ius
- Udowodnij fakt, a ja ci wskażę prawo
- opis: paremia prawnicza
Dabit deus his quoquo finem, [malis]
- Bóg i tym (nieszczęściom) położy kres
Damnant, quod non intellegunt
- Nienawidzą, ponieważ nie rozumieją
- Kwintylian (35 – 95 n.e.) – sławny retor i pedagog w dziedzinie teorii w
- źródło: Kwintylian, De Institutione Oratoria, X, 1, 26
Dare est docere reddere
- Dawać znaczy uczyć odwzajemniania
- opis: sentencja łacińska
Dat bene, dat multum, qui dat com munere vultum
- Daje dobrze, daje wiele, kto daje z podarkiem uśmiech
- opis: sentencja łacińska
Dat quae quisque potest
- Każdy daje, co może
- opis: sentencja łacińska
Dat veniam corvis, vexat censura columbas
- Cenzura wybacza krukom, a gnębi gołębie
- Juwenalis (60–130 n.e.) – rzymski poeta satyryczny
- źródło: Juwenalis, Satyry, lI, 63
Data merces est erroris mei magna
- Wysoka była cena mojego błędu
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Pro Caelio
Data occasione
- Przy nadarzającej się sposobności
- opis: sentencja łacińska
De actu et visu
- Z doświadczenia i obserwacji
- opis: sentencja łacińska
De auditu
- Na podstawie zasłyszanego
- opis: paremia prawnicza
De fumo in flammam
- Z dymu w ogień
- opis: w znaczeniu: „Z deszczu pod rynnę”
De gustibus non est disputandum
- O gusta nie należy się spierać
- opis: sentencja łacińska
De gustibus non est disputandum
- Gust nie podlega dyskusji
- opis: sentencja łacińska
De mortuis nihil nisi bene
- O zmarłych nic (nie trzeba mówić), chyba że dobrze
- opis: pierwsze użycie w dziele Diogenesa Laertiosa, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, I 70
De mortuis aut bene aut nihil
- O zmarłych (mówić) dobrze albo wcale
- opis: sentencja łacińska
De suis homines laudibus libenter praedicant
- O swojej chwale ludzie chętnie głoszą
- Gajusz Juliusz Cezar (100 – 44 p.n.e.) – polityk, wódz, dyktator i pisarz
- źródło: Juliusz Cezar, O wojnie domowej, II 39
De te fabula narratur
- O tobie mówi bajka
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Satyry
Desipere est juris gentium
- Prawem ludzi jest głupota
- opis: sentencja łacińska
Deum sequere
- Idź za wezwaniem boga
Deus et natura nihil faciunt frustra
- Bóg i natura niczego nie robi na próżno.
Dicere non est facere
- Mówić nie znaczy działać; mówienie nie jest działaniem
- opis: paremia prawnicza
Dictum sapienti sat (est)
- Mądrej głowie dość dwie słowie
- opis: sentencja łacińska
Diem perdidi
- Straciłem dzień (bo nie zrobiłem nic dobrego)
Dies diem docet
- Dzień uczy dzień
- opis: sentencja łacińska
Dies interpellat pro homine
- Dzień pozywa za człowieka
- opis: paremia prawnicza
Dies non interpellat pro homine
- Dzień nie pozywa za człowieka
- opis: paremia prawnicza sugerująca, że sam upływ dnia (dokładniej terminu) bez wezwania dłużnika nie powoduje powstania zwłoki dłużnika
Difficile est satiram non scribere
- Trudno nie pisać satyry
- Juwenalis (60–130 n.e.) – rzymski poeta satyryczny
- źródło: Juwenalis, Satyry, 1.50
Difficilis in otio quies
- Bezczynność nie daje odpoczynku
- opis: sentencja łacińska
Diligere ex toto corde, et in tota anima
- Miłować z całego serca i z całej duszy
- opis: sentencja łacińska
Dimidium facti, qui bene coepit, habet, sapere aude, incipe
- Połowę pracy ma za sobą, kto dobrze zaczął, miej odwagę być mądrym, zacznij
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- opis: rady udzielone w liście przyjacielowi Maximusowi Lolliusowi
- źródło: Horacy, Epistulae 1, 2
Dis aliter visum
- Inna jest wola bogów
- Wergiliusz (70 – 19 p.n.e.) – poeta
- źródło: Wergiliusz, Eneida, II, 428
Disce, sed a doctis, indoctos ipse doceto
- Ucz się, lecz u uczonych, nieuczonych sam nauczaj
- źródło: Dionizos Kato, Catonis Disticha, IV, 23
Discenda est virtus
- Cnoty należy się uczyć
- opis: za Sokratesem
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Ad Lucilium Epistulae Morales
Discipulus est prioris posterior dies
- Ostatni dzień jest uczniem pierwszego
- Publiliusz Syrus (I wiek p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Publiliusz Syrus, Sententiae, 14
Displicuit nasus tuus
- Twój nos się nie spodobał
- opis: dosłownie stałeś się ofiarą kaprysu
- źródło: Juwenalis, Satyry
Divide et impera!
- Dziel i rządź!
- opis: antyczna zasada rządzenia, zakładająca tworzenie podziałów i występowanie jako rozjemca
Divina natura dedit agros, ars humana aedificavit urbes
- Boska przyroda dała pola, ludzka sztuka zbudowała miasta
- Marek Terencjusz Warron (116-27 p.n.e.) – uczony i pisarz rzymski
- źródło: Marek Terencjusz Warron, De re rustica
Divitiae non sunt bonum
- Bogactwo nie jest dobrem
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Epistulae morales ad Lucilium, 22
Dixisse me aliquando poenituit, tacuisse numquam
- Bywało niekiedy, że żałowałem tego, co powiedziałem, nigdy jednak tego, że milczałem
- opis: sentencja łacińska
Do, ut des
- Daję, abyś (i ty mi) dał
- opis: sentencja łacińska
Docendo discimus
- Nauczając, uczymy się
- opis: sentencja łacińska
Dolorem sedare opus divinum est
- Uśmierzać ból jest dziełem boskim
- opis: sentencja łacińska
Dominus vitae necisque
- Pan życia i śmierci
Donec eris sospes, multos numerabis amicos, tempora si fuernit nubilia solus eris
- Dopóki będziesz szczęśliwy wielu przyjaciół wokół siebie zliczysz, Jeśli czasy będą chmurne, zostaniesz sam
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owidiusz, Tristia, I, 9, 5–6
Duae res homines ad maleficium impellunt: luxuria et avaritia
- Dwie rzeczy ludzi ku złu wiodą: zbytek i chciwość
- opis: sentencja łacińska
Duas aures habemus et os unum, ut plura audiamus quam loquamur
- Mamy dwoje uszu i jedne usta, abyśmy więcej słuchali niż mówili
- opis: sentencja łacińska
Ducunt volentem fata, nolentem trahunt
- Powolnego prowadzą losy, opornego siłą ciągną
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Epistole a Lucilio, 107, 11, 5
Dulce et decorum est pro patria mori
- Słodko i zaszczytnie jest umrzeć za ojczyznę
Dum docemus, discimus
- Dopóki nauczamy, uczymy się sami
Dum inter homines sumus, colamus humanitatem
- Póki jesteśmy wśród ludzi, bądźmy ludzcy
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, De Ira, 3.43
Dum spiro, spero
- Dopóki oddycham mam nadzieję
Dum trahimus, dum inter homines sumus, colamus humanitatem
- Dopóki oddychamy, dopóki jesteśmy wśród ludzi, postępujmy po ludzku
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, De ira, 3.43.5
Dum vivimus, vivamum!
- Podczas gdy żyjemy, żyjmy!
Dum vivimus, vivamus
- Dopóki żyjemy, używajmy życia
Duo cum faciunt idem, non est idem
- Gdy dwóch robi to samo, to nie jest to samo
- opis: sentencja łacińska
Duobus litigantibus tertius gaudet
- Gdzie dwóch się kłóci, trzeci się cieszy
Dura lex, sed lex
- Twarde prawo, ale prawo
- opis: paremia prawnicza
Dura necessitas
- Twarda konieczność
E fructu arbor cognoscitur
- Drzewo może być rozpoznane po owocach
- opis: sentencja łacińska
Ea natura multitudinis est: aut seruit humiliter aut superbe dominatur; libertatem, quae media est, nec struere modice nec habere sciunt
- Oto natura pospólstwa: albo służalczo się płaszczy, albo bezczelnie się panoszy; wolności, która jest pomiędzy tymi dwiema skrajnościami, ani cierpliwie budować, ani utrzymać nie umie.
- Tytus Liwiusz (59 p.n.e. – 17 n.e.) – historyk
- źródło: Tytus Liwiusz, Dzieje Rzymu od ząłożenia Miasta, XXIV, 25, 8
Ego pro domo mea oro
- Mówię w obronie mojego domu
- opis: sentencja łacińska
Est mihi cura futura
- Gnębi mnie troska o przyszłość
- opis: sentencja łacińska
Etiam sanato vulnere cicatrix manet
- Blizna pozostaje także po wyleczonych ranach
- opis: sentencja łacińska
Exceptio confirmat regulam
- Wyjątek potwierdza regułę
- opis: sentencja łacińska
Ea condicione
- Pod tym warunkiem
Ea est natura hominum
- Taka jest natura ludzka
Ebrietas est metropolis omnium vitiorum
- Pijaństwo jest siedzibą wszystkich wad
- opis: sentencja łacińska
Ebrietas est voluntaria insania
- Pijaństwo jest dobrowolnym szaleństwem
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Epistolae Ad Lucilium, LXXXIII
E cantu cognoscitur avis
- Każdy ptak po swojemu śpiewa
- opis: sentencja łacińska
Ecce agnus Dei, qui tollit peccata mundi
- Oto baranek boży, który gładzi grzechy świata
Ecce homo!
- Oto człowiek!
Ecce tibi lupus in sermone
- O wilku mowa
- Plaut (ok. 250–184 p.n.e.) – komediopisarz rzymski
- źródło: Plaut, Stichus, IV. i. 71
Edimus, ut vivamus, non vivimus, ut edamus
- Jemy, aby żyć, a nie żyjemy po to, aby jeść
- opis: sparafrazowane słowa Sokratesa
- źródło: Plutarch, Moralia
Effugiunt structos nomen honorque rogos
- Imię i godność unikną stosu
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owidiusz, Epistulae ex Ponto, 3.2.32
Ego mitto vos sicut oves in medio luporum
- Ja was posyłam jako owce między wilki
Ego nihil timeo, quia hihil habeo nihil
- Nic nie mam, więc niczego się nie boję
- opis: sentencja łacińska
Epistula (enim) non erubescit
- (Ponieważ) list się nie rumieni
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Listy, 5, 12
Equus, ut sit exiguum caput et siccum prope pelle ossibus adhaerente, aures breves et argutae, oculi magni, nares patulae, erecta cervix, coma densa et cauda, ungularum soliditate fixa rotunditas
- Koń, aby łeb miał krótki i smukły, skórę niemalże do kości przylegającą, uszy krótkie i spiczaste, oczy niewielkie, chrapy szerokie, wysoki kłąb, grzywę gęstą i ogon, okrągłe i wysklepione kopyta.
- Izydor z Sewilli (ok. 560 – 636 n.e.) – święty Kościoła katolickiego
- opis: o idealnym rumaku.
- źródło: Izydor z Sewilli, Etymologia
Errare humanum est
- Błądzić jest rzeczą ludzką
- Seneka Starszy (ok. 55 p.n.e. – ok. 44 n.e.) – retoryk rzymski
- źródło: Seneka Młodszy, Epistulae morales VI,57
Est modus in rebus, sunt certi denique fines, quos ultra citraque nequit consistere rectum
- Jest miara we wszystkim i określone granice, przed którymi i za którymi nie może ostać słuszność
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Satire I, 1, 106-107
Est vetus atque probus centum qui perficit annos
- Klasyk to ten, kto ukończy sto lat
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- opis: dzieło literackie nabywa wartości, jeśli jest szanowane przez kolejne pokolenia
- źródło: Horacy, Listy II, 1, 39
Et in sole maculae
- I na słońcu są plamy
- opis: sentencja łacińska
Etiam latrones suis legibus parent
- Także rozbójnicy są posłuszni swoim prawom
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
Ex cathedra
- Z katedry
Ex malis eligere minima oportet
- Trzeba wybierać mniejsze zło
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, De officiis 3, 1, 3
Ex nihilo nihil
- Z niczego nic [nie powstaje]
Ex oriente lux
- Ze wschodu przychodzi światło
Ex oriente lux, ex occidente lex
- Światło [kultury] ze wschodu, prawa z zachodu
Exegi monumentum aere perennius
- Postawiłem pomnik trwalszy od spiżu
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Pieśń III, 30
Exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor
- A kiedyś niech powstanie mściciel z naszych kości
- opis: przekleństwo Dydony na stosie rzucone na Eneasza
- źródło: Wergiliusz, Eneida, IV, 625
Experto credite
- Wierzcie doświadczonemu
- opis: sentencja łacińska
Extra Ecclesiam nulla salus
- Poza Kościołem nie ma zbawienia
- opis: sentencja łacińska
Extremis malis extrema remedia
- Na krańcowe zło krańcowe środki
- opis: sentencja łacińska
Faber est quisque suae fortunae
- Każdy jest kowalem własnego losu
- Appiusz Klaudiusz (ok. 340 – 273 p.n.e.) – rzymski polityk i mąż stanu
Fabula docet
- Bajka uczy
- opis: sentencja łacińska
Fabulis non expletur venter
- Bajkami żołądka nie napełnisz
- opis: sentencja łacińska
Fac et excusa
- Najpierw zrób, potem usprawiedliwiaj się
- opis: sentencja łacińska
Fac et spera
- Działaj i miej nadzieję
- opis: sentencja łacińska
Fac fideli sis fidelis
- Bądź wierny temu, kto wierny tobie
- opis: sentencja łacińska
Fac te ipse felicem
- Uczyń sam siebie szczęśliwym
- opis: sentencja łacińska
Facil(e) omnes, cum valemus, recta consili(a) aegrotis damus
- My wszyscy, kiedy jesteśmy zdrowi, łatwo dajemy dobre rady chorym
- Publiusz Terencjusz Afer (ok. 195 – ok. 159 p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Terencjusz, Andria, 309
Facile dictu, difficile factu
- Łatwo powiedzieć, trudno zrobić
- opis: sentencja łacińska
Facile omnes, cum valemus, recta consilia aegrotis damus
- Kiedy jesteśmy zdrowi, łatwo nam przychodzi dawać chorym dobre rady
- opis: sentencja łacińska
Facile remedium est ubertatis
- Z nadmiarem łatwo sobie poradzić
- opis: sentencja łacińska
Facilius est consolari afflictum, quam sustinere
- Człowieka nieszczęśliwego łatwiej jest pocieszać niż mu pomóc
- opis: sentencja łacińska
Facta est grando et ignis
- Powstał grad i ogień
- opis: sentencja łacińska
Facta loquuntur
- Fakty krzyczą
- opis: inaczej fakty mówią same za siebie
Facta notoria
- Ogólnie znane fakty
- opis: sentencja łacińska
Facta sunt verbis difficiliora
- Czyny są trudniejsze niż słowa
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Ad Quintum fratrem 1, 4, 5
Factum est
- Stało się
Faecem bibat, qui vinum bibit
- Kto pije wino, niech wypije osad
- opis: sentencja łacińska
Faex civitias (Faex populi)
- Męty państwowe (męty społeczne)
Fallaces enim sunt rerum species, quibus credidimus
- Zdradliwe są bowiem pozory (wyobrażenia) rzeczy, w które uwierzyliśmy (które uznaliśmy za prawdziwe)
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, O Pożytkach, IV.34
Fallaces sunt rerum species
- Zdradliwe są pozory (wyobrażenia) rzeczy
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, O Pożytkach, IV 34
Fallite fallentes
- Okłamujcie kłamiących
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owidiusz, Sztuka kochania, 1.645
Fama crescit eundo
- Plotka rośnie rozchodząc się
- Wergiliusz (70 – 19 p.n.e.) – poeta
- Wergiliusz, Eneida
Fama nihil est celerius
- Nic nie jest szybsze od plotki
- opis: sentencja łacińska
Fames artium magistra
- Niedostatek jest nauczycielem rzemiosła
- opis: sentencja łacińska
Fames est optimus coquus
- Głód jest najlepszym kucharzem
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Czesław Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988
Fas est et ab hoste doceri
- Warto się uczyć i od wroga
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owidiusz, Metamorfozy, 4.428
Fascinatio nugacitatis
- Urok błahości
- opis: sentencja łacińska
Fata viam invenient
- Przeznaczenie znajdzie drogę
- opis: sentencja łacińska
Favete linguis!
- Milczcie w skupieniu!
- źródło: Cyceron, De divinatione (2, 83), Horacy, Carmina (3, 1, 2); Owidiusz, Fasti (2, 654), Seneka Młodszy, De vita beata (26, 7), Pliniusz Starszy, Naturalis historia (28, 3)
- opis: słowa używane wobec tłumu przez kapłana na czas trwania ceremonii
Feci, quod potui, faciant meliora potentes
- Zrobiłem, co mogłem, kto potrafi, niech zrobi lepiej
- opis: parafraza słów wypowiadanych przez konsulów rzymskich przy przekazywaniu urzędu następcy
Felix ille tamen corvo quoque rarior albo
- Szczęśliwy ów, a także rzadszy od białego kruka
- Juwenalis (60–130 n.e.) – rzymski poeta satyryczny
- źródło: Juwenalis, Satyry, VII 202
Felix, qui potuit rerum cognoscere causas
- Szczęśliwy, kto zdołał poznać przyczyny wszechrzeczy
- Wergiliusz (70 – 19 p.n.e.) – poeta
- źródło: Wergiliusz, Georgiki
Fervet olla, vivit amicitia
- Garnek kipi, przyjaźń kwitnie
- opis: sentencja łacińska
Festina lente!
- Spiesz się powoli!
- Oktawian August (63 p.n.e. – 14 n.e.) – pierwszy cesarz rzymski
- opis: miał tak zwracać się Oktawian do wodzów, którzy podejmowali szybkie decyzje bez większej rozwagi. W jego odczuciu bowiem wódz dobry jest mądry a nie odważny
- źródło: Swetoniusz, Oktawian August, 25
Fiat ius, et pereat mundus
- Prawu musi się stać zadość, choćby świat miał zginąć
- opis: sentencja łacińska
Fiat iustitia pereat mundus
- Niech stanie się sprawiedliwość, choćby miał zginąć świat
- opis: sentencja łacińska
Fiat iustitia, et pereat mundus
- Sprawiedliwości musi się stać zadość, choćby świat miał zginąć
- opis: sentencja łacińska
Fiat iustitia, ruat caelum
- Sprawiedliwości musi się stać zadość, choćby niebo miało runąć
- opis: sentencja łacińska
Fide, sed cui, vide
- Ufaj, ale bacz, komu ufasz
- opis: sentencja łacińska
Fides punica
- Wierność punicka
- opis: niedotrzymywanie zobowiązań. Stereotyp jaki narodził się wśród rzymskich elit na temat Kartagińczyków (Punijczyków) po ciągu wojen punickich. W ten sposób Rzymianie chcieli umocnić swój wizerunek moralnego i honorowego narodu, w przeciwieństwie do Kartagińczyków, których uważano za prowodyrów konfliktów. Co ciekawe, tego typu stereotyp powstał także wobec Greków (Graeca fides).
Fido tibi, sed non credo
- Ufam ci, ale nie wierzę
- opis: sentencja łacińska
Finis coronat opus
- Koniec wieńczy dzieło
- opis: słowa przypisywane Owidiuszowi
Fortes fortuna adiuvat
- Fortuna sprzyja silnym
- Publiusz Terencjusz Afer (ok. 195 – ok. 159 p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Terencjusz, Phormio, 203
Fortis cadere, cedere non potest
- Mężny może paść, ale nie ustąpi
- opis: sentencja łacińska
Fortis fortuna adiuvat
- Śmiałym szczęście sprzyja
- Publiusz Terencjusz Afer (ok. 195 – ok. 159 p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Terencjusz, Phormio, 203
Fortuna caeca est
- Los jest ślepy
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, De amicitia 15.54
Fortuna ipsa, quae dicitur caeca
- Mówi się, że los jest ślepy
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Filipika XIII, 10. 5
- opis: mowa przeciwko Markowi Antoniuszowi
Fortes fortuna adiuvat
- Fortuna sprzyja silnym
- Publiusz Terencjusz Afer (ok. 195 – ok. 159 p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Terencjusz, Phormio, 203
Fraus latet in generalibus
- W ogólnikach czai się oszustwo
Fungus una nocte nascitur
- Grzyb wyrasta w ciągu jednej nocy, zło rośnie szybko
- opis: sentencja łacińska
Galeatum sero dueli paenitet
- Uzbrojonemu nie czas narzekać na wojnę
- opis: sentencja łacińska
Galilaee vicisti!
- Galilejczyku, zwyciężyłeś!
Gallina scripsit
- Kura nagryzmoliła
- Plaut (ok. 250–184 p.n.e.) – komediopisarz rzymski
- źródło: Plaut, Pseudolus, 30
Gallus in suo sterquilinio plurimum potest
- Kogut tylko na swoim gnojowisku dużo może
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
Gaudent praenomine molles auriculae
- Jego delikatne uszy radują się imieniem (tytułem)
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Satyry
Gaudet tentamine virtus
- Cnota raduje się, gdy jest wystawiona na próbę
- opis: sentencja łacińska
Gaudi maeror comes
- Towarzyszka radości – smutek
- opis: sentencja łacińska
Gaudium magnum nuntio vobis
- Obwieszczam wam wielką nowinę
Gemma gemmarum
- Klejnot nad klejnotami
Genius loci
- Geniusz miejsca
Gladiator in arena consilium capit
- Gladiator decyduje dopiero na arenie
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- opis: inna wersja brzmi Gladiator in arena consilium capit
- źródło: Seneka Młodszy, Epistulae Morales, 22
Gloria victis
- Chwała zwyciężonym
Gloria virtuti resonat
- Sława jest echem cnoty
- opis: sentencja łacińska
Gradiam
- Krok po kroku
Graecum est, non legitur
- To po grecku, nie można przeczytać
- opis: użwane w celu ośmieszenia czyjejś niewiedzy
Grande mortalis aevi spatium
- Wielka część ludzkiego życia
- Tacyt (55 – 120 n.e.) – historyk
- źródło: Tacyt, De vita et moribus Iulii Agricolae, III
Granum salis
- Szczypta soli
Grata novitas [est]
- Miła [jest] nowość
Gratia gratiam parit
- Uprzejmość rodzi uprzejmość
- opis: sentencja łacińska
Gratia vobis et pax
- Łaska wam i pokój
Graves amicitiae principum
- Złowieszcza przyjaźń książąt
Graviora manent
- Najgorsze dopiero nadejdzie
Gravissimum est imperium consuetudinis
- Najpotężniejsza jest władza przyzwyczajenia
- Publiliusz Syrus (I wiek p.n.e.) – pisarz rzymski
Gutta cavat lapidem
- Kropla drąży skałę
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owidiusz, Epistulae ex Ponto IV, 10, 5–6
Gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo
- Kropla drąży skałę nie siłą, lecz często padając
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owidiusz, Epistulae ex Ponto IV, 10, 5–6
Habent sua fata libelli
- I książki mają swoje losy
- Terentianus (III wiek n.e.) – rzymski pisarz i gramatyk
- źródło: Terentianus, De litteris, De syllabis, De Metris, 1286
Habita fides ipsam plerumque fidem obligat
- Okazane zaufanie zobowiązuje zwykle do wzajemnej ufności
- Tytus Liwiusz (59 p.n.e. – 17 n.e.) – historyk
- źródło: Tytus Liwiusz, Dzieje Rzymu od założenia Miasta, XXII 22
Tecum habita: noris quam sit tibi curta supellex
- Wniknij w siebie: zrozum jak marnie jesteś stworzony
- Persjusz (34 – 62 n.e.) – poeta i satyryk rzymski
- źródło: Persjusz, Satyry, 23
Hac urget lupus hac canis
- Z jednej strony grozi wilk, a z drugiej pies
- opis: inaczej „między młotem a kowadłem”
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Flacci Opera, 63-64
Haec est fides
- Oto wierność
Haec habui dicere
- To właśnie chciałem powiedzieć
Haec hactenus!
- Wystarczy już o tym!
Haec lex valet in omnes
- To prawo dotyczy wszystkich
- opis: paremia prawnicza
Haec res tibi cordi sit!
- Miej tę sprawę na sercu!
- opis: sentencja łacińska
Haec Sibyllae foliis obscuriora
- To mniej zrozumiałe od wyroczni Sybilli
- opis: sentencja łacińska
Hanc personam induisti, agenda est
- Podjąłeś się tej roli: musi być odegrana
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- opis: Seneka nawiązuje tutaj do nałożenia na siebie dyscypliny i nie korzystania z korzyści materialnych
- źródło: Seneka Młodszy, De Beneficiis, 2.17.2
Hannibal ad portas!
- Hannibal u bram!
- Tytus Liwiusz (59 p.n.e. – 17 n.e.) – historyk
- źródło: Tytus Liwiusz, Dzieje Rzymu od założenia miasta, XXIII 16
Haud equidem tali me dignor honore
- Co do mnie, nie czuję się godna takiego zaszczytu
- opis: bogini Wenus do Eneasza
- źródło: Wergiliusz, Eneida, I 335-371
Haud ignota loquor
- Nie mówię rzeczy nieznanych
- źródło: Wirgiliusz, Eneida, 2.91
Hic Rhodos, hic salta!
- Tu Rodos, tu skacz!
- Ezop (VI wiek p.n.e.) – grecki bajkopisarz
- opis: dosłownie, pokaż co umiesz, zaryzykuj!
- źródło: Ezop, Samochwał
Hic sunt leones
- Tu są lwy
- opis: sentencja łacińska służąca do oznaczania obszarów nieznanych
Historia est Magistra Vitae
- Historia nauczycielką życia
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, De Oratore, II, 36
Historia vitae magistra (est)
- Historia nauczycielką życia
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, De Oratore, II, 36
Hoc erit post me, quod ante me fuit
- To samo będzie po mnie, co przede mną było
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Epistulae Morales ad Lucilium, LIV
Hodie mihi, cras tibi
- Dziś mi, jutro tobie
Homini mendaci, etiamsi vera dicit, nemo credit
- Nikt nie wierzy kłamcy, choćby mówił prawdę
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
Hominis est errare, insipientis in errore perseverare
- Rzeczą ludzką jest błądzić, rzeczą głupców jest trwać w błędzie
- opis: sentencja łacińska
Hominis est propria veri inquisitio atque investigatio
- Jest właściwe człowiekowi szukanie i badanie prawdy
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, De officiis, I 13
Hominum causa omne ius constitutum sit
- Wszelkie prawo winno być stanowione dla ludzi
- opis: paremia prawnicza
Homo doctus in se semper divitias habet
- Człowiek wykształcony bogactwo ma zawsze ze sobą
- Fedrus (ok. 15 p.n.e. – 50 n.e.) – poeta rzymski
- źródło: Fedrus, Bajka, VI, bajka 22, wiersz 1
Homo est animal sociale
- Człowiek jest zwierzęciem towarzyskim
- opis: ponoć tych słów miał użyć Arystoteles
Homo homini consulere debet
- Człowiek człowiekowi powinien pomagać
- opis: sentencja łacińska
Homo homini deus est
- Człowiek człowiekowi bogiem
Homo homini lupus est
- Człowiek człowiekowi wilkiem
Homo improbus beatus non est
- Człowiek nieuczciwy nie jest szczęśliwy
- opis: sentencja łacińska
Homo res sacra homini
- Człowiek dla człowieka świętością
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Epistulae morales ad Lucilium, XCV, 33
Homo sum, humani nihil a me alienum puto
- Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce
- Publiusz Terencjusz Afer (ok. 195 – ok. 159 p.n.e.) – pisarz rzymski
- opis: użyte z ironią, stało się w czasie renesansu niezwykle popularnym hasłem
- źródło: Terencjusz, Heautontimorumenos, 1, 1, 25
Homo sum, humani nihil alienum a me esse puto
- Człowiekiem jestem i sądzę, że nic, co ludzkie, nie jest mi obce
Homo sum, humani nil a me alienum puto
- Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce
- Terencjusz (ok. 195-159 p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Terencjusz, Heauton timorumenos
Homo totiens moritur, quotiens amittit suos
- Człowiek tyle razy umiera, ile razy traci swych bliskich
- Publiliusz Syrus (I wiek p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Publiliusz Syrus, Sententiae, H 13
Honesta fama melior pecunia
- Dobra opinia lepsza niż pieniądze
- Publiliusz Syrus (I wiek p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Publiliusz Syrus, Sententiae, 108
Honesta res est laeta paupertas
- Szacowna to rzecz pogodne ubóstwo
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- opis: Seneka Młodszy, cytując Epikura
- źródło: Seneka Młodszy, Listy, 2, 6
Honores mutant mores
- Zaszczyty zmieniają obyczaje
- opis: sentencja łacińska
Honores saepe mutant mores, raro in meliores
- Zaszczyty często zmieniają obyczaje, rzadko na lepsze
- opis: sentencja łacińska
Honos habet onus
- Zaszczyt pociąga za sobą obowiązki
- Marek Terencjusz Warron (116-27 p.n.e.) – uczony i pisarz rzymski
- źródło: Warron, De lingua Latina 5, 73
Horribile dictu
- Strach powiedzieć
Horror vacui
- Natura nie znosi próżni
- Arystoteles (384-322 p.n.e.) – filozof grecki
Hortus siccus
- Zbiór zasuszonych roślin
Hospes hospiti sacer
- Gość to świętość dla gospodarza
- opis: sentencja łacińska
Hospes, hostis
- Każdy obcy to wróg
- opis: sentencja łacińska
Hosti pectus, cor amico
- Pierś dla wroga, serce dla przyjaciela
- opis: sentencja łacińska
Humana non sunt turpia
- Co ludzkie, nie hańbi
Iactantius maerent, qui minus dolent
- Wyrażają swój ból bardziej okazale ci, którzy mniej cierpią
- opis: sentencja łacińska
Iam fama nimium fecit
- Plotka już uczyniła zbyt wiele [jeszcze dodała ponadto]
- opis: sentencja łacińska
Iam lucis orto sidere…
- Gdy już zajaśniała…
Id est luce clarius
- To jest jaśniejsze od światła
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Tusculanae Disputationes, I
Idem velle atque idem nolle, ea demum firma amicitia est
- W końcu mocna przyjaźń polega na tym, żeby chcieć tego samego oraz tego samego nie chcieć
- opis: słowa Lucjusza Sergiusza Katyliny zachęcającego swoich stronników do zamachu stanu.
- źródło: Salustiusz, De coniuratione Catilinae, XX 4
Ignava ratio
- Gnuśne rozumowanie
Ignavia corpus hebetat, labor firmat
- Nieróbstwo osłabia ciało, a praca je krzepi
- opis: sentencja łacińska
Ignavis semper feriae
- Leniwym zawsze dni wolne
- opis: sentencja łacińska
Ignis non exstinguitur igne
- Ognia nie gasi się ogniem
- opis: sentencja łacińska
Ignis sanat
- Ogień leczy
Ignis, mare, mulier – tria mala
- Ogień, morze, kobieta – trzy nieszczęścia
- Menander (342 p.n.e.–291 p.n.e.) – starożytny poeta grecki
- źródło: Menader, Sententiae, 323
Ignoramus et ignorabimus
- Nie wiemy i nie będziemy wiedzieć
Ignorantia iuris nocet
- Nieznajomość prawa szkodzi
- źródło: Digesta Iustiniani (D.22.6.9 pr.)
Ignorantia legis excusat neminem
- Nieznajomość prawa nikogo nie tłumaczy
- opis: rzymska maksyma prawnicza
Ignoti nulla cupido
- Nieznane nie nęci
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owidiusz, Ars amatoria, III, 397
Imago animi vultus est
- Twarz jest obrazem duszy
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, De Oratore
Impares nascimur, pares morimur
- Rodzimy się nierówni, umieramy równi
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
Imperare sibi maximum imperium est
- Rządzić sobą jest największą władzą
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Epistulae Morales, 113
Impossibilium nulla obligatio est
- Nikt nie jest zobowiązany do rzeczy niemożliwych
- opis: sentencja z prawa rzymskiego mówiąca jasno, że dobre prawo nie wymaga rzeczy niemożliwych
In Bellonae hortis nascuntur semina mortis
- W ogrodach Bellony (wojny) rodzą się nasiona śmierci
- opis: sentencja łacińska
In cauda venenum
- W ogonie kryje się jad
- opis: na końcu mowy umieszczone są zarzuty / złośliwości
In dubio pro reo
- Wątpliwości przemawiają za oskarżonym
- opis: paremia prawnicza
In flammam flammas, in mare fundis aquas
- W ogniu płomienie, do morza leją się wody
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owidiusz, Nasonis opera omnia
In hoc signo vinces
- Pod tym znakiem zwyciężysz
- źródło: Laktancjusz, O śmierci prześladowców, 44
- opis: słowa, jakie miał usłyszeć Konstantyn I, przed bitwą przy Moście Mulwijskim w 312 roku n.e., z Maksencjuszem
In labore virtus et vita
- W pracy cnota i życie
- opis: sentencja łacińska
In magnis et voluisse sat est
- W rzeczach wielkich wystarczy chcieć
- Propercjusz (ok. 50 – ok. 15 p.n.e.) – poeta rzymski
In medio stat veritas
- Prawda leży pośrodku
- opis: sentencja łacińska
In nova fert animus mutatas dicere formas corpora
- Bierze chęć opiewać postacie zmienione w nowe ciała
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owidiusz, Metamorfozy I, 1–2a
In tranquillo quilibet gubernator
- W czasach spokojnych każdy może rządzić
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Listy, LXXXV
In vino veritas, in aqua sanitas
- W winie prawda, w wodzie zdrowie
- opis: autorstwo przypisuje się poecie greckiemu, Alkajosowi z Mityleny (VII-VI wiek p.n.e.). Cytat odnośni się do faktu, że wino (alkohol) powoduje u ludzi chęć mówienia prawdy, bycia szczerym.
- źródło: Erazm z Rotterdamu, Adagia, I.VII.17
In vita mors certa est
- W życiu śmierć jest pewna
- opis: sentencja łacińska
Infra dignitatem meam
- Poniżej mojej godności
- opis: sentencja łacińska
Inter arma silent leges
- W czasie wojny milczą prawa
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Pro Milone, IV 11
Inter arma silent Musae
- Wśród oręża milczą muzy
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Pro Milone
Inter malleum et incudem
- Między młotem a kowadłem
- opis: sentencja łacińska
Inter pedes puellarum est voluptas puerorum
- Przyjemność chłopców znajduje się między nogami dziewcząt
- opis: sentencja łacińska
Intus intus est Equus Troianus
- Wewnątrz wewnątrz jest Koń Trojański
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Pro P. Sulla Oratio, 78
Invidia gloriae umbra est
- Zazdrość jest cieniem sławy
- opis: sentencja łacińska
Invitum qui servat, idem facit occidenti
- Kto ocala kogoś wbrew jego woli, to tak jakby go zabijał
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Ars Poetica, 467
Ipsa sua melior fama
- Lepszy od swojej reputacji
- opis: sentencja łacińska
Ira est saepe causa iniurae
- Gniew jest często przyczyną niesprawiedliwości
- opis: sentencja łacińska
Ira furor brevis est
- Gniew jest chwilowym szaleństwem
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Listy
Ira sine viribus vana est
- Gniew nie poparty siłą jest próżny
- Tytus Liwiusz (59 p.n.e. – 17 n.e.) – historyk
- źródło: Tytus Liwiusz, Dzieje Rzymu od założenia miasta, XXXV
Is fecit, cui prodest
- Ten jest winien, komu to przynosi korzyść
- opis: paremia prawnicza
Ite, missa est
- Idźcie, ofiara spełniona
Iucundi peracti labores
- Miłe są trudy zakończone
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
Iurare in verba magistri
- Przysięgać na słowa nauczyciela (ślepo wierzyć, uznawać autorytet nauczyciela za argument ostateczny)
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
Iusiurandum patri datum usque ad hanc diem ita servavi ius iurandum
- Przysięgi danej ojcu aż po dziś dzień w taki sposób dotrzymałem
- Hannibal (247-183 p.n.e.) – kartagiński wódz
- źródło: Korneliusz Nepos, Żywoty wybitnych mężów. Wstęp, komentarz i redakcja Lidia Winniczuk, Warszawa 1974.
Iustitia civitatis fundamentum
- Sprawiedliwość jest fundamentem państwa
- opis: sentencja łacińska
Iustitias vestras iudicabo
- Sprawiedliwość waszą sądzić będę
Laetificat stultum grandis promissio multum
- Wielka obietnica ogromnie głupca cieszy
- opis: sentencja łacińska
Lapis infernalis
- Kamień piekielny
Lapis philosophorum
- Kamień filozoficzny
Lapsus calami
- Błąd w piśmie
Latrante uno latrat statim et alter canis
- Gdy jeden pies zaszczeka, drugi natychmiast wtóruje
- opis: łacińskie przysłowie
Laudant, quod non intellegunt
- Chwalą to, czego nie rozumieją
- opis: sentencja łacińska
Laus alit artes
- Pochwała karmi sztukę
- opis: Seneka, cytując Enniusza
Lavare manus
- Umywać ręce
- opis: sentencja łacińska
Legant prius et postea despiciant
- Niech najpierw przeczytają, a potem lekceważą
- opis: sentencja łacińska
Legem nocens veretur fortunam innocens
- Przestępca boi się prawa, niewinny – losu
- Publiliusz Syrus (I wiek p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Publiliusz Syrus, Sententiae, 299
Legere et non intellegere neglegere est
- Czytać i nie rozumieć jest zaniedbaniem
- źródło: Cato, Monostichs
Leges ab omnibus intellegi debent
- Ustawy powinny być zrozumiałe przez wszystkich
- opis: paremia prawnicza
Leges barbarorum
- Prawa barbarzyńców
- opis: sentencja łacińska
Lenior et melior fis accedente senecta
- Zbliżając się do starości stajemy się łagodniejsi i lepsi
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Listy 2, 211
Lex neminem cogit ad impossibila
- Prawo nie zmusza do rzeczy niemożliwych
- opis: paremia prawnicza
Lex retro non agit
- Prawo nie działa wstecz
- opis: paremia prawnicza sformułowana na podstawie źródeł prawa rzymskiego
Liber is est existimandus, qui nulli turpitudini servit
- Za człowieka wolnego trzeba uważać tego, kto nie służy żadnej niegodnej sprawie
- źródło: Rhetorica ad Herennium, IV, 17, 24
Libri amici, libri magistri
- Książki przyjaciółmi, książki nauczycielami
- opis: sentencja łacińska
Littera docet, littera nocet
- Litera uczy, litera szkodzi
- opis: sentencja łacińska
Littera scripta manet
- Słowo zapisane pozostaje
- opis: sentencja łacińska
Litterae non erubescunt
- Pismo się nie rumieni
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Ad Familiares, V 12
Longum iter est per praecepta, breve et efficax per exempla
- Długa jest droga przez nakazy, krótka i skuteczna przez przykłady
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
Luna exoriens
- Księżyc w nowiu
- opis: sentencja łacińska
Lupus in fabula
- O wilku mowa, a wilk tuż
- Publiusz Terencjusz Afer (ok. 195 – ok. 159 p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Terencjusz, Adelphoe
Macte animo iuvenis! Medios paret ire per enses nudaque pro cares opponere pectore muris
- Odwagi młodzieńcze! Trzeba być gotowym iść na obnażone miecze i wystawiać obnażoną pierś za najbliższych
- Publiusz Papiniusz Stacjusz (ok. 45-96 n.e.) – poeta rzymski
- źródło: Stacjusz, Tebaida, VII, 280-281
- opis: w trakcie walki Polinika z Eteoklesem o Teby
Magna di curant, parva neglegunt
- O wielkie rzeczy bogowie się troszczą, o małe nie dbają
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, De Natura Deorum
Magna otia caeli
- Wielka jest obojętność nieba
- Juwenalis (60–130 n.e.) – rzymski poeta satyryczny
- źródło: Juwenalis, Satyry, 6, 394
Magna petis…
- Żądasz [zbyt] wielkich rzeczy…
- opis: sentencja łacińska
Magnam rem puta unum hominem agere
- Za wielką rzecz uważaj odgrywanie jednej roli
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- opis: Być zawsze sobą
- źródło: Seneka Młodszy, Listy, 120
Magna res est amor
- Wielka to rzecz – miłość
- opis: sentencja łacińska
Magnorum non est laus sed admiratio
- Wielkich ludzi należy podziwiać, nie chwalić
- opis: sentencja łacińska
Magnum opus
- Wielkie dzieło
Magnum vectigal est parsimonia
- Wielkim dochodem jest oszczędność
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Paradoxa 6/3:49
Magnus gubernator et scisso navigat velo
- Wielki sternik płynie nawet z poszarpanym żaglem
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
Magnus ille, qui in divitiis pauper est
- Wielki ten, kto będąc bogatym, żyje jak ubogi.
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
Magnus in minimus
- Wielki [człowiek] w małych [sprawach]
- opis: sentencja łacińska
Maior e longinquo reverentia
- Większy szacunek z daleka
- opis: odnośnie rządów i majestatu cesarza Tyberiusza (14-37 n.e.), który preferował rządzić Imperium ze stolicy, niżeli np. udawać się osobiście do poszczególnych armii. Wszelkie bunty wolał, by łagodzili jego synowie Druzus Młodszy (rodzony) i Germanik (adoptowany).
- źródło: Tacyt, Roczniki, I 47
Mala herba cito crescit
- Złe ziele szybko rośnie
- opis: sentencja łacińska
Malum est in necessitate vivere, sed in necessitate vivere necessitas nulla est
- Źle jest żyć w okowach konieczności, żadna jednak konieczność nie zmusza nas do życia
- opis: cytując za Epikurem
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
Manifesta non egent probatione
- Oczywiste nie wymaga dowodu
- opis: paremia prawnicza
Manus manum lavat
- Ręka rękę myje
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Apocolocyntosis 9, 5
Mater semper certa est
- Matka jest zawsze pewna
- opis: paremia prawnicza
Maximae fortunae minime crede!
- Największemu szczęściu wierz najmniej!
- opis: sentencja łacińska
Me nemo ministro fur erit, atque ideo nulli comes exeo
- Nie będę pomocnikiem złodzieja i dlatego żaden namiestnik nie weźmie mnie do swojej służby
- Juwenalis (60–130 n.e.) – rzymski poeta satyryczny
- źródło: Juwenalis, Satyra, III 46
Mea culpa
- Moja wina
Medice, cura te ipsum
- Lekarzu, lecz się sam
- opis: sentencja łacińska
Medicina soror philosophiae
- Medycyna siostrą filozofii
- Tertulian (ok.155 – 240 n.e.) – teolog rzymski, gorliwy wyznawca chrześcijaństwa
- źródło: Tertulian, De Anima, 2
Medicus curat, natura sanat
- Lekarz leczy, natura uzdrawia
- Hipokrates (460–377 p.n.e.) – lekarz grecki
Medio tutissimus ibis
- Najbezpieczniej jest chodzić środkiem
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owidiusz, Metamorfozy II 137
- opis: środkowa ścieżka, daleka od skrajności, jest najbezpieczniejsza
Mel in ore, fel in corde
- Miód w ustach, żółć w sercu
- opis: sentencja łacińska
Meliores, prudentiores, constantiores nos tempus diesque facit
- Czas czyni nas lepszymi, roztropniejszymi i bardziej statecznymi
- Tytus Liwiusz (59 p.n.e. – 17 n.e.) – historyk
- źródło: Tytus Liwiusz, Dzieje od założenia Miasta, XXII, 12
Melioribus annis
- W lepszych czasach
- Wergiliusz (70 – 19 p.n.e.) – poeta
- źródło: Wergiliusz, Eneida VI, 649
Memento mori
- Pamiętaj o śmierci
Memento te hominem esse
- Pamiętaj, że jesteś człowiekiem
- opis: słowa jakie miał wymawiać niewolnik stojący za triumfującym wodzem na rydwanie. Inna wersja sentencji to: Hominem te memento!
Memini tui, memento mei
- Pamiętam o tobie, pamiętaj o mnie
- opis: sentencja łacińska
Memini tui, memento mei
- Pamiętam o tobie, pamietaj o mnie
- opis: sentencja łacińska
Meminisse iuvabit
- Pamiętaj, że umrzesz.
Memoria minuitur nisi exercetur
- Pamięć maleje jeśli się jej nie ćwiczy
- opis: sentencja łacińska
Mens et manus
- Umysł i ręka
- opis: w sensie ścisłego powiązania rozumu z wykonaniem
Mens sana in corpore sano
- W zdrowym ciele zdrowy duch
- Juwenalis (60–130 n.e.) – rzymski poeta satyryczny
- źródło: Juwenalis, Satyra X, 10.356-64
Mente et malleo
- Myślą i młotem
Modus vivendi
- Sposób życia
Mors certa, hora incerta
- Śmierć jest człowiekowi pewna, ale jej godzina nieznana
- opis: sentencja łacińska
Mors est quies viatoris, finis est omnis laboris
- Śmierć jest spoczynkiem podróżnego, jest kresem mozołu wszelkiego
- opis: sentencja łacińska
Mors malum non est, sola ius aequum generis humanis
- Śmierć nie jest złem, a jedynie prawem obowiązującym cały rodzaj ludzki
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
Mors meta malorum
- Śmierć kresem cierpień
- opis: sentencja łacińska
Mors omnia iura solvit
- Śmierć znosi wszystkie prawa
- opis: paremia prawnicza
Mortui sunt, ut liberi vivamus
- Umarli, byśmy mogli żyć jako wolni ludzie
- opis: sentencja łacińska
Multi multa sciunt, nemo omnia
- Liczni ludzie wiele wiedzą, wszystkiego nie wie nikt
- opis: sentencja łacińska
Multum, non multa
- Niewiele, ale gruntownie
- opis: sentencja łacińska
Mundi est propria virtus
- Cnota jest właściwością świata
- opis: Cyceron, cytując Chryzypa – ateńskiego myśliciela
- źródło: Cyceron, De natura deorum, II 37
Mundus vult decipi, ergo decipiatur
- Świat chce być oszukiwany, niechże więc będzie
- opis: istnieją podejrzenia, że autorem sentencji był sam Gajusz Petroniusz. Nie zachowały się jednak żadne dowody na to w jego pracach.
Muros erigunt, mores neglegunt
- Wznoszą mury, a lekceważą obyczaje
- opis: sentencja łacińska
Mutato nomine de te fabula narratur
- O tobie ta bajka mówi, choć pod zmienionym imieniem
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Satyry
Natura aliud alii iter ostendit
- Natura pokazuje różnym inną drogę
- Salustiusz (86-35 p.n.e.) – historiograf i pisarz rzymski
- źródło: Salustiusz, Bellum Catilinae, 2
Naturae lusus
- Wybryk natury
- opis: sformułowanie łacińskie
Naturalia non sunt turpia
- Rzeczy przyrodzone nie są obrzydliwe
- opis: sentencja łacińska
Naturam mutare difficile est
- Trudno jest zmienić naturę
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
Navigare necesse est, vivere non est necesse
- Żeglowanie jest koniecznością, życie nie jest koniecznością
- Pompejusz Wielki (106-48 p.n.e.) – wódz i polityk rzymski
- opis: gdy Rzym przeżywał kryzys żywnościowy na czele dostaw zboża do Rzymu stanął Pompejusz. Gdy próbował odbić od brzegu z dostawą, na morzu rozpętał się sztorm. Załoga była na tyle wystraszona, że bała się wypłynąć na szerokie morze. Wówczas tymi słowami Pompejusz udowodnić miał swoje poświecenie dla ratowania głodujących mas rzymskich.
- źródło: Plutarch, Pompejusz, 50
Ne puero gladium
- Nie dawaj dziecku miecza do ręki
- opis: sentencja łacińska
Ne quid nimis
- Nic ponad miarę
- Terencjusz (ok. 195-159 p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Terencjusz, Dziewczyna z Andros, 61
Ne sutor supra crepidam iudicet
- Niech szewc nie ocenia tego, co jest powyżej trzewika
- Pliniusz Starszy (23 – 79 n.e.) – pisarz i uczony
Nec Caesar supra grammaticos
- Nawet Cezar musi poddać się regułom gramatyki
- Swetoniusz (ok. 69 – po 122 n.e.) – historyk rzymski
- źródło: Swetoniusz, De grammaticis, XXII
Nec Hercules contra plures
- I Herkules nie pomoże kiedy ludzi całe morze
- opis: sformułowanie łacińskie
Nec locus ubi Troia
- Nie ma śladu, gdzie była Troja
- opis: sentencja łacińska
Nec nos ambitio, nec amor nos tangit habendi
- Nie kieruje nami ani pragnienie zaszczytów, ani posiadania
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owidiusz, Ars Amatoria, 540
Nec tecum possum vivere, nec sine te
- Nie mogę żyć z tobą ani bez ciebie
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owdiusz, Amores, III, XI
Nec temere, nec timide
- Bez zuchwałości, ale i bez lęku
- opis: sentencja łacińska
Necesse est multos timeat quem multi timent
- Wielu musi się bać ten, kogo wielu się boi
- Decimus Laberius (ok. 105 – 43 p.n.e.) – ekwita i pisarz rzymski
Nemo accusare se debet
- Nikt nie musi oskarżać samego siebie
- opis: paremia prawnicza
Nemo ante mortem beatus
- Nikogo nie można nazwać szczęśliwym przed śmiercią
- źródło: Owidiusz, Metamorfozy, 3, 136
- opis: ze słów Solona
Nemo est casu bonus
- Nikt nie jest dobry przez przypadek
- opis: sentencja łacińska
Nemo ignavia immortalis factus est
- Nikt nie stał się nieśmiertelny poprzez gnuśność
- Salustiusz (86-35 p.n.e.) – historiograf i pisarz rzymski
- źródło: Salustiusz, Wojna z Jugurtą, C. LXXXV 48
Nemo iudex in propria causa
- Nikt nie jest odpowiednim sędzią w własnej sprawie
- opis: paremia prawnicza
Nemo patiens, nisi sapiens
- Nikt nie jest mądry, jeśli nie jest cierpliwy
- opis: sentencja łacińska
Nemo propheta in patria sua
- Nikt nie jest prorokiem we własnej ojczyźnie
- opis: sentencja łacińska
Nemo regere potest nisi qui et regi
- Tylko ten umie rządzić, kto umie być posłusznym władzy
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Dialogi, 4.15.5
Nemo sapiens nisi patiens
- Nie jest mądry, kto nie jest cierpliwy
- opis: sentencja łacińska
Nemo scit, ubi calceus urat, nisi qui eum portat
- Tylko ten wie, gdzie go trzewik ciśnie, kto go nosi
- opis: sentencja łacińska
Nemo sibi nascitur
- Nikt nie rodzi się tylko dla siebie
- opis: sentencja łacińska
Nemo sine vitiis est
- Nikt nie jest bez wad
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Satyry 1, 3, 68
Nemo tenetur ad impossibile
- Nikt nie może być zmuszony do rzeczy niemożliwych
- opis: sentencja łacińska
Nemo timendo ad summum pervenit locum
- Nikt nie doszedł do celu poprzez strach
- Publiliusz Syrus (I wiek p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Publiliusz Syrus, Sententiae, 471
Nemo usque ad mortem beatus mansit
- Nikt aż do śmierci nie był szczęśliwy
- opis: sentencja łacińska
Neque ignorare medicum oportet quae sit aegri natura
- Trzeba, aby lekarz wiedział dobrze, jaka jest natura chorego
- Celsus (ok. 25 p.n.e. – 50 n.e.)- rzymski lekarz
- Celsus, De Medicina, 53
Nervus belli pecunia
- Pieniądz jest nerwem wojny
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Filipiki, V, ii, 5
Nihil citius arescit quam lacrimae
- Nic nie wysycha szybciej niż łzy
- opis: sentencja łacińska
Nihil citius senescit quam gratia
- Nic nie starzeje się szybciej niż wdzięczność
- opis: sentencja łacińska
Nihil consensui tam contrarium est, quam vis atque metus
- Nic nie jest tak bardzo przeciwne zgodzie jak siła i strach
- opis: sentencja łacińska
Nihil est ab omni parte beatum
- Nie ma całkowitego szczęścia
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Pieśni
Nihil est in intellectu quin prius fuerit in sensu
- Nie ma nic w umyśle, czego by przedtem w zmysłach nie było
- źródło: Arystoteles, O duszy
Nihil est tam angusti animi quam amare divitias
- Nic tak nie świadczy o małostkowości jak umiłowanie bogactwa
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, De Officiis, 68
Nihil fit sine causa
- Nic nie dzieje się bez powodu
- opis: sentencja łacińska
Nihil homini certum est
- Nic człowiekowi nie jest pewne
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owidiusz, Tristia 5, 5, 27o
Nihil enim lacrima citius arescit
- Nic nie wysycha szybciej niż łza
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Ad Herrenium 2 31:50
Nihil novi sub sole
- Nic nowego pod słońcem
- opis: sentencja łacińska
Nihil obstat
- Nic nie stoi na przeszkodzie
- opis: sentencja łacińska
Nihil sequitur geminis ex particularibus unquam
- Nic nie wypływa nigdy z dwóch jednakowych przypadków
- opis: sentencja łacińska ukazująca zasadę z dziedziny logiki
Nil admirari
- Nie należy dziwić się niczemu
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Listy, 1, 6, 1
Nil desperandum!
- Nie rozpaczać!
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Pieśń I 7
- opis: „Nie rozpaczać! Teukr wodzem i Teukr wróżbitą wam będzie” (Nil desperandum Teucro duce et auspice Teucro)
Nil melius (est) quam cum ratione tacere
- Nie ma nic lepszego nad rozsądne milczenie
- opis: sentencja łacińska
Nil mirari, nil indignari, sed intellegere
- Nie dziwić się, nie oburzać, lecz zrozumieć
- opis: sentencja łacińska
Nil mortalibus ardui est
- Nic dla człowieka nazbyt strome
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Pieśni 1, 3, 37
Nil nisi bene
- Mów dobrze albo wcale
- opis: sentencja łacińska
Niminum civiles viles
- Zbyt grzeczni bywają ordynarni
- opis: sentencja łacińska
Noli turbare circulos meos
- Nie zamazuj moich kół
- Archmiedes (ok. 287–212 p.n.e.) – grecki naukowiec i inżynier
- opis: do żołnierza rzymskiego, który zbliżał się, aby go zabić; nie posiadamy jednak dowodu na to, żeby Archimedes własnie użył tych słów. Waleriusz Maksymus wspomina słowa Noli, obsecro, istum disturbare („Błagam Cię, nie niszcz tego [piasku]”) odnośnie narysowanych figur na piachu.
- źródło: Waleriusz Maksymus, Facta et dicta memorabilia, VIII.7
Nolunt, ubi velis, ubi nolis, cupiunt
- Kiedy chcesz, odmawiają, kiedy nie chcesz, pragną
- Terencjusz (ok. 195-159 p.n.e.) – pisarz rzymski
Nomen omen
- Nazwisko [stanowi] wróżbę
- Plaut (ok. 250–184 p.n.e.) – komediopisarz rzymski
- opis: imię lub nazwisko kryje w sobie informację o człowieku i jego losie
- źródło: Plaut, Pers
Nomina stultorum semper parietibus haerent
- Imiona głupców zawsze wypisane są na murach
- opis: autor nieznany; inaczej też: Nomina stultorum scribuntur ubique locorum
Nomina sunt consequentia rerum
- Nazwy są wynikiem istnienia rzeczy
- opis: paremia prawnicza z podręcznika prawa rzymskiego Justyniana I
- źródło: Institutiones, II, 7, 3
Nomina sunt odiosa
- Nazwiska są nienawistne. Nie należy wymieniać nazwisk
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
Nomquam periculum sine periculo vincitur
- Niebezpieczeństwo nigdy nie zostanie pokonane bez ryzyka
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Proverbia Senecae R.368
Non bis in idem
- Nikogo nie karać dwukrotnie za to samo
- opis: paremia prawnicza. Dosłownie zrozumieć to można, jako że nie można orzekać dwa razy w tej samej sprawie.
Non est beatus, esse se qui non putat
- Nie jest szczęśliwy, kto się za szczęśliwego nie uważa
- opis: słowa Publiliusza Syrusa
- źródło: Seneka Młodszy, Listy 9, 21
Non est viri timere sudorem
- Nie przystoi mężczyźnie bać się ciężkiej pracy
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Epistles, 31.7
Non mortem timemus, sed cogitationem mortis
- Nie śmierci się boimy, lecz myśli o śmierci
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Listy moralne 30.17-18
Non nova, sed novae
- Rzecz nie nowa, lecz podana w sposób nowy
- opis: sentencja łacińska
Non omne quod nitet aurum est
- Nie wszystko, co się świeci jest złotem
- opis: sentencja łacińska
Non omnia possumus omnes
- Nie wszyscy możemy wszystko
- opis: słowa poety rzymskiego Lucyliusza cytowane przez Makrobiusza w Saturnaliach
Non omnis moriar
- Nie wszystek umrę
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Pieśni III, 30, 6
Non qui parum habet, sed qui plus cupit, pauper est
- Nie ten jest biedny, kto posiada mało, lecz ten, kto pragnie więcej
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Listy, II 6
Non scholae, sed vitae discimus
- Nie uczymy się dla szkoły, ale dla życia
- opis: sentencja łacińska będąca mottem wielu szkół. Co ciekawe, jest ona odwróceniem słów Seneki Młodszego: „Nie uczymy się dla życia, ale dla szkoły”.
Non sum qualis eram
- Nie jestem tym kim byłem
- opis: sentencja łacińska
Non tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire
- Znać łacinę nie jest tak chwalebnym, jak haniebnym jest jej nie znać
- opis: sentencja łacińska
Non vestimentum virum ornat, sed vir vestimentum
- Nie szata zdobi człowieka, lecz człowiek szatę
- opis: sentencja łacińska
Non vini vi no, sed vi no aquae
- Nie żegluję siłą wina, lecz wody
- opis: sentencja łacińska
Non vitae, sed scholae discimus
- Nie uczymy się dla życia, ale dla szkoły
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Epistulae morales ad Lucilium, Epistula CVI
Non, ut edam, vivo sed ut vivam, edo
- Nie po to żyję, by jeść, lecz po to jem, aby żyć
- opis: sentencja łacińska
Nosce te ipsum!
- Poznaj samego siebie
- opis: maksyma wyryta po grecku na frontonie świątyni Apollina w Delfach, głoszona potem przez filozofa Sokratesa; tutaj zapisana w łacinie
- źródło: Pauzaniasz, Wędrówki po Helladzie, 10.24
Nulla aetas ad discendum sera
- Żaden wiek nie jest do nauki zbyt późny
- opis: sentencja łacińska
Nulla dies sine linea
- Ani dnia bez kreski
- opis: Pliniusz Starszy w swoim dziele Historia naturalna przekazuje łacińską wersję powiedzenia. Słowa te miał wypowiedzieć grecki malarz Apelles (IV wiek p.n.e.)
Nulla est medicina sine lingua Latina
- Żadna jest medycyna bez języka łacińskiego
- opis: sentencja łacińska
Nulla invidia sine amore
- Nie ma zazdrości bez miłości
- opis: sentencja łacińska
Nulla poena sine lege
- Nie ma kary bez uzasadnienia prawnego
- opis: paremia prawnicza
Nulla regula sine exceptione
- Nie ma reguły bez wyjątku
- opis: sentencja łacińska
Nulla res tam necessaria est quam medicina
- Żadna rzecz nie jest tak niezbędna, jak medycyna
- Kwintylian (ok. 35 – ok. 96 n.e.) – rzymski retor i pedagog w dziedzinie teorii wymowy.
Nulla vis maior pietate vera est
- Nie ma większej siły niż prawdziwa miłość
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Tyestes, 549
Nullum crimen sine culpa
- Nie ma przestępstwa bez winy
- opis: paremia prawnicza
Nullum crimen sine lege
- Nie ma zbrodni bez uzasadnienia prawnego
- opis: paremia prawnicza
Nullum est iam dictum, quod non sit dictum prius
- Nie ma takiej rzeczy powiedzianej, która nie zostałaby już powiedziana wcześniej
- Terencjusz (ok. 195-159 p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Terencjusz, Eunuch, 40
Nullum magnum ingenium sine mixtura dementiae fuit
- Nie było wielkiego geniusza bez domieszki szaleństwa
- opis: takich słów miał ponoć użyć Arystoteles
- źródło: Seneka Młodszy, De tranquillitate animi 17.10
Nunc est bibendum!
- Pora pić!
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- opis: poeta rzymski okresu „augustowskiego” tymi słowami podkreślał koniec wojny domowej i radość w związku z końcem walk. Utwór powstał po zwycięstwie Oktawiana nad Antoniuszem i Kleopatrą (bitwa pod Akcjum, 31 r. p.n.e.).
- źródło: Horacy, Carmina 1.37
Nunquam retrorsus
- Nigdy wstecz
- opis: sentencja łacińska
Nuptus uxori suae
- Wydany za swoją żonę
- opis: o pantoflarzu
O fortunatam natam me consule Romam
- O szczęśliwy Rzymie, zrodzony za mojego konsulatu
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- opis: Cyceron, z racji że nikt nie opisał jego osiągnięć roku 63 p.n.e. i dekonspiracji sprzysiężenia Katyliny, napisał w roku 60 p.n.e. De consulatu suo („O swoim konsulacie”), gdzie sam ukazuje swoją osobę w sposób pompatyczny i wywyższający. Juwenalis pozwolił sobie zadrwić z jego własnych słów i je zacytować w swoich „Satyrach”.
- źródło: Juwenalis, Satyry, 10, 122
O imitatores, servum pecus
- O naśladowcy, trzodo niewolników
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Listy, 59
O spectaculum miserum et acerbum!
- O widowisko nędzne i przykre
- opis: sentencja łacińska
O tempora! O mores!
- O czasy! O obyczaje!
Ob turpem causam
- Z wstydliwego powodu
Obest plerumque iis, qui discere volunt, auctoritas eorum, qui docent
- Powaga tych, którzy uczą, staje się przeszkodą dla tych, którzy chcą się uczyć
- opis: sentencja łacińska
Obiectum quaestionis
- Przedmiot rozważania
Obiit in Christo
- Zmarł w Chrystusie
Obligatio impossibilium
- Obowiązek (zobowiązanie), którego nie można wypełnić
Obligatio sub fide nobili
- Zobowiązany pod słowem honoru
- opis: sentencja łacińska
Oblivio signum neglegentiae
- Zapomnienie jest objawem lekceważenia
- opis: sentencja łacińska
Oboedientia mater felicitatis
- Posłuszeństwo jest matką szczęścia
- opis: sentencja łacińska
Obscura persona
- Niejasny (wątpliwy) człowiek
- opis: zwrot łaciński
Obscuratus est sol et aer
- Zaćmiło się słońce i powietrze
Obscurum per obscurius
- [Tłumaczyć] rzecz niezrozumiałą przez jeszcze mniej zrozumiałą
Obsequium amicos, veritas odium parit
- Uległość tworzy przyjaźń, prawda rodzi nienawiść
- Terencjusz (ok. 195-159 p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Terencjusz, Andria, Akt I, scena I, 41
Obsequio retinentur amici
- Uległość zatrzymuje przyjaciół
- opis: sentencja łacińska
Obsequium amicos, veritas odium parit
- Schlebianie przysparza przyjaciół, prawda rodzi nienawiść
- Terencjusz (ok. 195-159 p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Terencjusz, Andria, Akt I, scena I, 41
Occasio furem facit
- Okazja czyni złodzieja
- opis: sentencja łacińska
Occidit, occidit spes omnis…
- Upadła, upadła wszelka nadzieja…
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Carmen, 4.4.69–72
- opis: takimi słowami miał podsumować swoją sytuację Hannibal, gdy dostarczono mu odciętą głowę Hazdrubala – młodszego brata Hannibala – po klęsce nad Metaurusem (207 p.n.e.). Wódz kartagiński miał potraktować to jako odwrócenie się od niego fortuny.
Occupatio terrae nullius
- Zawłaszczenie ziemi niczyjej
- opis: sentencja łacińska
Occurrunt homines, nequeunt occurrere montes
- Spotykają się ludzie, a góra z górą się nie spotka
- opis: sentencja łacińska, mówiąca, że ludzie mogą się ze sobą spotkać niespodziewanie po dłuższym niewidzeniu
Oculi plus vident quam oculus
- Oczy widzą więcej niż oko
- opis: sentencja łacińska
Oculum pro oculo, dentem pro dente
- Oko za oko, ząb za ząb
- źródło: Księga Wyjścia, 21, 24
Oderint, dum metuant
- Niech nienawidzą, byleby się bali
- Kaligula (12 – 41 n.e.) – cesarz w latach 37 – 41 n.e.
- opis: według Swetoniusza było to ulubione powiedzenie cesarza Kaliguli
- źródło: Swetoniusz, Kaligula, 30
Odi et amo
- Nienawidzę i kocham
- Katullus (ok. 84 – ok. 54 p.n.e.) – rzymski poeta
- opis: słowa te autor kieruje, podobnie jak w wielu innych swoich dziełach, do niejakiej Lesbii, którą była zapewne Klodia – siostra trybuna Klodiusza – jego nieszczęśliwa miłość.
- źródło: Katullus, Pieśń 85
Odi profanum vulgus et arceo
- Nienawidzę nieoświeconego tłumu i unikam go
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Pieśni
Officium officio provocatur
- Grzeczność jest powodowana grzecznością
- opis: sentencja łacińska
Post coitum omne animal triste est sive gallus et mulier
- Każde stworzenie jest smutne po obcowaniu, zarówno kogut, jak i kobieta
- Galen (ok. 130 – 200 n.e.) – rzymski lekarz
- źródło: Alfred Charles Kinsey, Sexual Behavior in the Human Female, 1998
Omne ignotum pro magnifico
- Wszystko, co nieznane, wydaje się wspaniałe
- Tacyt (55 – 120 n.e.) – historyk
- źródło: Tacyt, Żywot Juliusza Agrykoli
Omne trinum perfectum
- Wszystko co potrójne jest doskonałe
- opis: sentencja łacińska
Omnes homines sibi sanitatem cupiunt, saepe autem omnia, quae valetudini contraria sunt, faciunt
- Wszyscy życzą sobie zdrowia, ale często robią to, co zdrowiu szkodzi
- opis: sentencja łacińska
Omnia mea mecum porto
- Wszystko, co posiadam, noszę ze sobą
- Bias z Prieny (VI-V wiek p.n.e.) – filozof grecki
- opis: Cyceron przypisuje te słowa Briasowi
- źródło: Cyceron, Paradoxa Stoicorum I, 8
Omnia mundi creatura, quasi liber et pictura, nobis est in speculum
- Każde na ziemi stworzenie, niczym księga i obraz, jest dla nas odbiciem
- opis: sentencja łacińska
Omnia orta occidunt et aucta senescunt
- Wszystko, co powstało, ginie, a co wzrosło, starzeje się
- Salustiusz (86-35 p.n.e.) – historiograf i pisarz rzymski
- źródło: Salustiusz, Bellum Iugurthinum, 2
Omnia subiecta sunt naturae
- Wszystko podlega naturze
- Demokryt z Abdery (ok. 460-370 p.n.e.) – grecki filozof
Omnia vincit amor et nos cedamus amori
- Miłość wszystko zwycięża więc i my się jej poddajmy
- Wergiliusz (70 – 19 p.n.e.) – poeta
- źródło: Wergiliusz, Eklogi, 10.69
Omnis ars naturae imitatio est
- Wszelka sztuka jest naśladowaniem natury
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
Omnium artium medicina nobilissima est
- Ze wszystkich sztuk medycyna jest najszlachetniejsza
- Hipokrates (460–377 p.n.e.) – lekarz grecki
Optimum medicamentum quies est
- Najlepszym lekarstwem jest spokój
- opis: sentencja łacińska
Ora et labora
- Módl się i pracuj
Otia post negotia
- Odpoczynek po pracy
- opis: sentencja łacińska
Otium post negotium
- Odpoczynek po pracy
- opis: sentencja łacińska
Otium pulvinar satanae
- Nieróbstwo to łoże szatana
- opis: sentencja łacińska
Otium sine litteris mors est et hominis vivi sepultura
- Życie bez zajęć naukowych i literackich jest śmiercią i grobem żywego człowieka
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
Pacem in terris
- Pokój na ziemi
Pacta clara, boni amici
- [Gdy] układy są jasne, [są] dobrzy przyjaciele
Pacta sunt servanda
- Należy przestrzegać umów
- opis: paremia prawnicza
Panem et circenses
- Chleba i igrzysk
Panem nostrum cotidianum
- Chleba naszego powszedniego
- opis: sentencja łacińska
Parcere subiectis et debellare superbos
- Oszczędzać zwyciężonych, a dumnych poskramiać
- Wergiliusz (70 – 19 p.n.e.) – poeta
- źródło: Wergiliusz, Eneida, VI, 853
Parcus assidet insano
- Skąpiec bliski szalonemu
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
Pareatis!
- Bądźcie posłuszni!
Parentes carissimos habere debemus
- Rodziców, za najdroższych mieć musimy
- opis: sentencja łacińska
Pares cum paribus congregantur
- Równi szukają towarzystwa równych
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, De Senectute, III
Pares cum paribus facillime congregnatur
- Równi z równymi łączą się najlepiej
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, De Senectute, III
Parieti loqueris
- Mówisz do ściany
- opis: sentencja łacińska
Parva domus, parva cura
- Mały dom, mała troska
- opis: sentencja łacińska
Parvis componere magna
- Porównywać wielkie rzeczy z małymi
- Wergiliusz (70 – 19 p.n.e.) – poeta
- źródło: Wergiliusz, Eclogues, I 23
Pater semper incertus
- Ojciec zawsze (jest) niepewny
- opis: zasada rzymskiego prawa mówiąca, że łatwiej jest ustalić macierzyństwo niż ojcostwo
Pauperrimi non semper misserimi
- Najubożsi nie zawsze najbardziej nieszczęśliwi
- opis: sentencja łacińska
Pax melior est quam iustissimum bellum
- Pokój jest lepszy od najsłuszniejszej wojny
- Tytus Liwiusz (59 p.n.e. – 17 n.e.) – historyk
Pecunia non olet
- Pieniądze nie śmierdzą
- opis: do syna, Tytusa, który mu uczynił zarzut z opodatkowania latryn publicznych; wspomina o tym Swetoniusz i Kasjusz Dion
- Wespazjan (9 – 79 n.e.) – cesarz w latach 69 – 79 n.e.
- źródło: Swetoniusz, Boski Wespazjan 23
Pecuniae imperare non servire oportet
- Pieniądzom należy rozkazywać, a nie służyć
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, De institutione morum, 59
Penelopen ipsam, persta modo, tempore vinces
- Penelopę samą zdobędziesz, wytrwaj tylko
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owidiusz, Ars Amatoria – Liber I
Per aspera ad astra
- Przez cierpienie do gwiazd
- opis: sentencja łacińska
Per continuitatem
- Z racji ciągłości
Per fas et nefas
- Prawem i bezprawiem
Per inductionem
- Przez wnioskowanie
Per procura
- W imieniu kogoś
Per scientiam ad salutem aegroti
- Przez wiedzę do zdrowia chorego
- opis: sentencja łacińska
Pereant qui ante nos nostra dixerunt
- Niech przepadną ci, którzy nasze powiedzieli przed nami
- opis: sentencja łacińska, o autorstwie cytatów
Pereat mundus, fiat iustitia
- Niech zginie świat, byle było sprawiedliwie
Perfer et obdura, dolor hic tibi proderit olim
- Znoś i wytrwaj; ból ten przyda ci się kiedyś
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
Periculum in mora
- Niebezpieczeństwo w zwłoce
- źródło: Tytus Liwiusz, Ab urbe condite
Persona non grata
- Osoba niechciana
Pictura est laicorum litteratura
- Malarstwo jest literaturą ludzi prostych
- opis: sentencja łacińska
Piscem natare doces
- Rybę uczysz pływać
- opis: według Erazma z Rotterdamu sformułowania po raz pierwszy użyć miał Diogenianus w „Adagia”
Plenus venter non studet libenter!
- Pełen brzuch nie uczy się chętnie!
- opis: sentencja łacińska
Plures crapula quam gladius perdidit
- Pijaństwo gubi gorzej od miecza
- opis: sentencja łacińska
Plus dat, qui in tempore dat
- Dwa razy daje, kto prędko daje
- opis: sentencja łacińska
Poetae nascuntur, oratores fiunt
- Poeci rodzą się, mówcą można zostać
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Pro Archia 8
Post cenam non stare sed mille passus meare
- Po obiedzie nie stój, lecz przejdź tysiąc kroków
- opis: sentencja łacińska
Post hoc non est propter hoc
- Potem nie znaczy dlatego
- opis: sentencja łacińska
Post mortem est nulla voluptas
- Po śmierci nie ma już przyjemności
- opis: maksyma epikurejczyków
Potius mori quam foedari
- Prędzej śmierć niż pohańbienie
- opis: sentencja łacińska
Potius sero quam numquam
- Lepiej późno niż wcale
- Tytus Liwiusz (59 p.n.e. – 17 n.e.) – historyk
- źródło: Tytus Liwiusz, Ab Urbe condita 4.2
Praeclarum est latinae scire
- Chwalebne jest znać łacinę
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Brutus, 37, 140
Praemonitus, praemunitus
- Ostrzeżony – uzbrojony
- opis: sentencja łacińska
Praesente medico nihil nocet
- W obecności lekarza nic nie szkodzi
- opis: sentencja łacińska
Praeterita mutare nemo potest
- Nikt nie może zmienić przeszłości
- opis: sentencja łacińska
Praevenire melius est quam praeveniri
- Lepiej jest wyprzedzać niż być wyprzedzanym
- Enniusz (239-169 p.n.e.) – poeta rzymski
Prima facie
- Na pierwszy rzut oka
- opis: sentencja łacińska
Primum non nocere
- Po pierwsze nie szkodzić
- Hipokrates (ok. 460 – ok. 370 p.n.e.) – lekarz grecki
- opis: autorstwo jest podważane
Primum vivere, deinde philosophari
- Najpierw żyć, potem filozofować
- opis: sentencja łacińska
Primus in orbe deos fecit timor
- Bogów na świecie najpierw stworzył strach
- Publiusz Papiniusz Stacjusz (ok. 45-96 n.e.) – poeta rzymski
- źródło: Publiusz Papiniusz Stacjusz, Tebaida, 661
Primus inter pares
- Pierwszy między równymi
Principiis obsta; sero medicina paratur
- Przeciwdziałaj początkom, za późno przygotowywane jest lekarstwo
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owidiusz, Remedia amoris, 91-92
Prior tempore, potior iure
- Pierwszeństwo w czasie daje lepsze prawa
- opis: paremia prawnicza
Prius quam exaudias, ne iudices!
- Nie sądź zanim nie wysłuchasz
- opis: paremia prawnicza
Pro captu lectoris habent sua fata libelli
- Los książek zależy od pojętności czytelników
- Terentianus Maurus (III wiek n.e.) – rzymski gramatyk i pisarz
- źródło: Terentianus Maurus, De litteris, de syllabis, de metris, 1, 1286
Pro domo sua
- W obronie mojego domu
- opis: paremia prawnicza
Pro rege saepe, pro patria semper
- Dla króla często, dla ojczyzny zawsze
- opis: sentencja łacińska
Probitas laudatur et alget
- Uczciwość zbiera pochwały i umiera z zimna
- Juwenalis (60–130 n.e.) – rzymski poeta satyryczny
- źródło: Juwenalis, Satyry, 1, 74
Proprium humani ingenii est odisse quem laeseris
- Właściwe jest naturze ludzkiej nienawidzić tego, kogo się obraziło
- Tacyt (55 – 120 n.e.) – historyk
- źródło: Tacyt, Żywot Juliusza Agrykoli, 42
Pulvis et umbra sumus
- Jesteśmy pyłem i cieniem
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
Quae finxere, timent…
- Co sobie wytworzyli [w wyobraźni], tego się boją…
- Lukan (39 – 65 n.e.) – poeta rzymski
- źródło: Lukan, Farsalia I 484
Quae nocent, docent
- To, co szkodzi, uczy
- opis: sentencja łacińska
Quae non sunt prohibita permissa intelleguntur
- To, co jawnie nie zakazane, wydaje się, że jest dozwolone
- opis: sentencja łacińska
Quae peccamus iuvenes, ea luimus senas
- Za grzech młodości płacimy na starość
- opis: sentencja łacińska
Quae potui, feci, faciant meliora potentes
- Co mogłem, zrobiłem, niechaj lepiej zrobią ci, którzy mogą
- opis: sentencja łacińska
Quae tua sunt, tibi habe; quae mea sunt, redde mihi
- To, co twoje sobie zachowaj; to, co moje, oddaj mi
- Marcjalis (ok. 40 – ok. 102-104 n.e) – poeta rzymski
- źródło: Marcjalis, Epigramaty, 15-6
Quae vetera nunc sunt, fuerunt olim nova
- To co teraz jest stare, kiedyś było nowe
- Kwintylian (35 – 95 n.e.) – sławny retor i pedagog w dziedzinie teorii wymowy
Quae volumus, ea credimus libenter, at quae sentimus ipsi, reliquos sentire speramus
- Wierzymy chętnie w to, czego pragniemy, i spodziewamy się, że nasze uczucia podzielają inni
- Gajusz Juliusz Cezar (100 – 44 p.n.e.) – polityk, wódz, dyktator i pisarz
Quaecumque vultis, ut faciant vobis homines et vos facite eis
- [Wszystko] co byście chcieli, żeby wam ludzie czynili, i wy im czyńcie
- opis: sentencja łacińska
Quaedam sunt, quae nocere non possint…
- Są pewne siły, które nie mogą szkodzić…
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, De Ira, 27
Quaelibet vulpus caudem suam laudat
- Każdy lis swój ogon chwali
- Ezop (VI wiek p.n.e.) – grecki bajkopisarz
- źródło: Ezop, Bajki
Quaere peregrinum!
- Szukaj obcego!
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Listy I.17
Quaerite et invenietis
- Szukajcie a znajdziecie
- opis: sentencja łacińska
Qualis artifex pereo!
- Jakiż artysta ginie we mnie
- Neron (37-68 n.e.) – cesarz rzymski
- opis: rzekome ostatnie słowa Nerona przed samobójstwem
- źródło: Swetoniusz, Neron, 49
Qualis pater, talis filius
- Jaki ojciec, taki syn
- opis: sentencja łacińska
Qualis rex, talis grex
- Jaki król, taka trzoda
- opis: sentencja łacińska
Qualis vir, talis oratio
- Jaki mąż, taka mowa
- opis: słowa jakie mówisz, świadczą o charakterze człowieka. Sentencja zapożyczona od Seneki Młodszego przez Erazma z Rotterdamu
Quem di diligunt, adolescens moritur
- Wybrańcy bogów umierają młodo
- opis: Plaut, cytując za Menandrem
Quem Iuppiter vult perdere, dementat prius
- Kogo Jowisz chce zgubić, temu najpierw rozum odbiera
- Eurypides (ok. 480-406 p.n.e.) – grecki dramatopisarz
Qui asinum non potest, stratum caedit
- Kto nie może bić osła, bije worek
- Gajusz Petroniusz (27 – 66 n.e.) – pisarz, poeta, filozof i polityk
- źródło: Petroniusz, Satyrikon, 45
Qui bibit, dormit; qui dormit, non peccat; qui non peccat, sanctus est; ergo: qui bibit, sanctus est
- Kto pije – ten śpi, kto śpi – nie grzeszy, kto nie grzeszy – jest święty, a więc: kto pije – jest święty
Qui gladio ferit, gladio perit
- Kto mieczem wojuje, od miecza ginie
- opis: sentencja łacińska
Qui hic minxerit aut cacaverit, habeat deos superos et inferos iratos!
- –
Qui parentem meum [interfecer]un[t eo]s in exilium expuli iudiciis legitimis ultus eorum [fa]cin[us, e]t postea bellum inferentis rei publicae vici b[is a]cie.
- Wygnałem zabójców ojca mego, stawiając ich przed przedtem przed sądem, potem zaś, gdy wypowiedzieli wojnę Republice, dwukrotnie pokonałem ich w bitwie.
- Oktawian August (63 p.n.e. – 14 n.e.) – pierwszy cesarz rzymski
- źródło: Res Gestae divi Augusti
Qui potest mortem metuens esse non miser?
- Kto, myśląc o śmierci, może być szczęśliwy?
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Tusculanarum quaestionum libri quinque
Qui pro quo
- opis: zabawne nieporozumienie wynikające z wzięcia kogoś za inną osobę lub niezrozumienia czyichś słów
Qui rogat, non errat
- Kto pyta, nie błądzi
Qui scribit, bis legit
- Kto pisze, dwa razy się uczy
- opis: sentencja łacińska
Qui tacet, consentire videtur
- Kto milczy, ten zdaje się zezwalać
- opis: paremia prawnicza
Quia nominor leo
- Bo się nazywam lew
- Fedrus (15 p.n.e. – 50 n.e.) – rzymski bajkopisarz
- źródło: Fedrus, Bajki, 1, 5
Quid opus est verbis?
- Na co tu słowa?
Quid pro quo
- Coś za coś
- opis: sentencja łacińska, określająca w handlu zasady barteru
Quid rei est?
- W czym rzecz?
Quid enim stultius quam incerta pro certis habere, falsa pro veris?
- Cóż jest głupsze niż uważać rzeczy niepewne za pewne?
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, De Senectute, 68
Quid vesper ferat, incertum est
- Nie wiadomo, co przyniesie wieczór
- Tytus Liwiusz (59 p.n.e. – 17 n.e.) – historyk
- źródło: Tytus Liwiusz, Dzieje od założenia Miasta, 45.8.6
Quidquid agis, prudenter agas et respice finem
- Cokolwiek czynisz, czyń roztropnie i przewiduj koniec
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
Quidquid discis, tibi discis
- Czegokolwiek się uczysz, rozwijasz się
- opis: sentencja łacińska
Quidquid Latine dictum sit, altum videtur
- Cokolwiek powiesz po łacinie, brzmi mądrze
- opis: sentencja łacińska
Quiescere iuventus nescit
- Młodzież nie może trwać w spokoju
- opis: sentencja łacińska
Quintili Vare, legiones redde
- Kwintyliuszu Warusie, oddaj mi moje legiony!
- Oktawian August (63 p.n.e. – 14 n.e.) – pierwszy cesarz rzymski
- opis: słowa Augusta na informację o porażce Warusa w lesie Teutoburskim
- źródło: Swetoniusz, Boski August 23
Quis fallere possit amantem
- Któż zdoła oszukać tego, kto kocha
- Wergiliusz (70 – 19 p.n.e.) – poeta
- źródło: Wergiliusz, Eneida IV, 296
Quod discis, tibi discis
- Czego się uczysz, dla siebie się uczysz
- Gajusz Petroniusz (27 – 66 n.e.) – pisarz, poeta, filozof i polityk
- źródło: Gajusz Petroniusz, Satyricon, 46.8
Quod felix, faustum fortunatumque sit
- Oby to było szczęśliwe, sprzyjające i pomyślne
- opis: sentencja łacińska
Quod licet Iovi, non licet bovi
- Co wolno Jowiszowi, nie wolno wołowi
- źródło: Czesław Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1997
Quod licet Iovis, non licet bovis
- –
Quod me nutrit me destruit
- To co mnie żywi zabija mnie
- opis: sentencja łacińska
Quod medicina aliis, aliis est acre venenum
- Co dla jednych jest lekarstwem, dla innych jest straszną trucizną
- opis: sentencja łacińska
Quod non est licitum necessitas facit licitum
- Konieczność robi z czynu niedozwolonego czyn dozwolony
- opis: paremia prawnicza
Quod scimus gutta est, ignoramus mare
- To, co wiemy, jest kroplą, a to, czego nie wiemy morzem
- opis: sentencja łacińska
Quod sequitur, specta
- Patrz co z tego wyniknie, patrz co nastąpi
- opis: sentencja łacińska
Quod tibi fieri non vis, alteri ne feceris
- Nie czyń drugiemu, co Tobie niemiłe
- opis: sentencja łacińska
Quod verum est, meum est
- Co jest prawdziwe, jest też moje
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Epistulae I. xii, 11
Quos Iuppiter perdere vult, dementat prius
- Kogo Jowisz chce zgubić, temu wpierw rozum odbiera
- Menander (342 p.n.e.–291 p.n.e.) – starożytny poeta grecki
- opis: zapewne późniejszy wariant stwierdzenia „Ukochani przez bogów umierają młodo” – zachowany za pośrednictwem Plauta, z „Dwukrotnego oszusta” greckiego autora.
Quot capita, tot sententiae
- Ile głów, tyle zdań
- opis: fraza przypisywana rzymskiemu komediopisarzowi Terencjuszowi
Quot homines, tot sententiae
- Ile ludzi, tyle opinii
- opis: sentencja łacińska
Quousque tandem abutere Catillina, patientia nostra
- Jak długo jeszcze nadużywać będziesz, Katylino, naszej cierpliwości
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- opis: początek mowy Cycerona w senacie, w której to polityk ujawnił spisek mający na celu obalenie ustroju republiki
- źródło: Cyceron, In Catilinam I
Rapienda rebus in malis praeceps via (e)st
- W nieszczęściu należy obierać drogę ryzykowną
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Agamemnon, I 54
Raptus puellae
- Porwanie dziewicy
Raram fecit mixturam cum sapientia forma
- Piękność rzadko idzie w parze z mądrością
- Gajusz Petroniusz (27 – 66 n.e.) – pisarz, poeta, filozof i polityk
- źródło: Gajusz Petroniusz, Satyricon, 94.1
Rari quippe boni: numera, vix sunt totidem, quot Thebarum portae, vel divitis ostia Nili
- Zacnych na świecie niewielu, dobrzy ludzie [to] rzadkość: ot, tylu, ile bram w Tebach albo ujść Nilu!
- Juwenalis (60–130 n.e.) – rzymski poeta satyryczny
- źródło: Juwenalis, Satyry, V.XIII
Ratio (…) nihil aliud est quam in corpus humanum pars divini spiritus mersa
- Rozum (…) nie jest niczym innym, jak zasadzoną w ludzkim ciele cząstką ducha boskiego
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Epistulae morales ad Lucilium, VII
Ratio (legis) est anima legis
- Uzasadnienie (ustawy) jest duszą ustawy
- opis: paremia prawnicza
Ratio discessit
- Zdrowy rozsądek odszedł
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Pars prima sive Opera philosophica, XVII
Ratio dubitandi
- Podstawa do wyrażenia wątpliwości
- opis: paremia prawnicza
Rationale animal es
- Jesteś istotą rozumną
- opis: sentencja łacińska
Rationale animal est homo
- Człowiek jest istotą rozumną
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
Rationale enim animal est homo
- Człowiek bowiem jest istotą rozumną
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Listy, 41
Re bena gesta
- Dobrze wykonawszy pracę
- opis: sentencja łacińska
Rebus dictantibus
- Według potrzeb rzeczy
Rebus in adversis melius sperare memento
- W trudnych warunkach miej nadzieję na lepsze
- opis: sentencja łacińska
Rebus in angustis facile (e)st contemnere vitam
- Będąc w nieszczęściu, nietrudno pogardzać życiem
- Marcjalis (ok. 40 – ok. 102-104 n.e) – poeta rzymski
- źródło: Marcjalis, Epigramy 11.56.1–4, 15–16
Rebus sic stantibus
- W takim stanie rzeczy
Rediit ad plures
- Dołączył do licznych, do większości
- opis: sentencja łacińska
Rem tene, verba sequentur
- Rzecz trzymaj (trzymaj się tematu), słowa nadążą zanim
- Katon Starszy (234 – 149 p.n.e.) – mówca, polityk, pisarz
Repetitio est mater studiorum
- Powtarzanie jest matką nauk
- opis: sentencja łacińska
Requiescat in pace
- Niech spoczywa w pokoju
- opis: sentencja łacińska
Requiescat in pice
- Niech spoczywa w smole
- opis: sentencja łacińska
Res iudicata pro veritate habetur
- Sprawę osądzoną ostatecznie uważa się za rozstrzygniętą
- opis: paremia prawnicza
Res publica mihi carior est quam vita mea
- Republika jest mi droższa od mojego życia
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
Res sacra miser
- Nieszczęśliwy jest rzeczą świętą
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Epigramy, 1V, 9
Res severa est verum gaudium
- Prawdziwa radość jest rzeczą poważną
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Epistulae morales, 23, 4
Respice finem
- Patrz końca
- opis: w ujęciu „cokolwiek czynisz, czyń roztropnie i przewiduj koniec”
- źródło: Gesta Romanorum 103
Respiciens post te, hominem memento te; cave, ne cadas
- Oglądając się za siebie, pomnij, iżeś człowiekiem; strzeż się, iżbyś nie upadł
- opis: w trakcie triumfu niewolnik mówił te słowa do przejeżdżającego przez miasto zwycięskiego rzymskiego wodza.
Ridentem dicere verum
- Z uśmiechem mówić prawdę
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Satyry
Risu inepto res ineptior nulla est
- Nie ma nic mniej stosownego od śmiechu nie w porę
- Katullus (ok. 84 – ok. 54 p.n.e.) – rzymski poeta
- źródło: Katullus, 39
Risum teneatis, amici?
- Czyżbyście się mogli powstrzymać od śmiechu, przyjaciele?
- źródło: Horacy, Ars Poetica
Rixari de asini umbra
- Spierać się o cień osła
- opis: spierać się o rzecz błahą
Romanus sedendo vincit
- Rzymianin siedząc zwycięża
- opis: maksyma odnosząca się do stylu walki dyktatora Fabiusza – wyczekiwania rywala i prowadzenia wojny na wyczerpanie. Wcześniej armia rzymska poniosła poważną klęskę nad Jeziorem Trazymeńskim w 217 roku p.n.e.
- Kwintus Fabiusz Maksimus (ok. 280 – 203 p.n.e.) – rzymski wódz i polityk, który w drugiej wojnie punickiej przyjął strategię unikania starcia z Hannibalem.
Rosa pulchra est
- Róża jest piękna
- opis: sentencja łacińska
Sacculus plenus aranearum
- Sakiewka pełna jest pająków
- Katullus (ok. 84 – ok. 54 p.n.e.) – rzymski poeta
- opis: biedny gospodarz zaprasza na ucztę gościa, nie mając grosza w sakiewce i oczekując darów od niejakiego Fabullusa
- źródło: Katullus, Carmen 13
Sacer esto!
- Niech będzie poświęcony bogom!
- opis: sentencja łacińska
Sacer nepotibus cruor
- Krew przeklęta dla potomnych
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Epody, 7.19-20
Sacra celerius absolvenda
- Obrzędy trzeba szybciej kończyć
- opis: sentencja łacińska
Sacra populi lingua est
- Język ludu jest święty
- Seneka Starszy (ok. 55 p.n.e. – ok. 44 n.e.) – retoryk rzymski
- źródło: Seneka Starszy, Controversiae 1, 1, 10
Sacra profanis [secernere; discernere]
- [Oddzielić] sprawy święte od świeckich
Saeculi, non hominis virtus
- Dostojność wieku, a nie człowieka
- opis: sentencja łacińska
Saeculi vitia, non hominis
- Ułomność epoki, a nie ludzi
- opis: sentencja łacińska
Saeculorum novus nascitur ordo
- Rodzi się nowy porządek wieków
- opis: sentencja łacińska
Saepe enim causa moriendi est timide mori
- Często przyczyną śmierci jest lęk przed śmiercią
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, De tranquillitate animi, XI 4
Saepe (e)st etiam sub palliolo sordido sapientia
- Często pod brudnym płaszczem jest (skrywa się) mądrość
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Tusculanae disputationes 3, 23, 56
Saepe morborum gravium exitus incerti sunt
- Jak się zakończy ciężka choroba jest często niepewne
- opis: mimo ciężkiej choroby można wyzdrowieć
Saepe stilum vertas, iterum quae digna legi sint, scirpturus, neque t(e), ut miretur turba labores, contentus paucis lectoribus…
- Często odwracaj rylec [poprawiaj, zamazuj błędy], jeśli chcesz pisać rzeczy godne powtórnego czytania. Nie trudź się dla sławy u tłumu, ale pracuj, zadowalając się nielicznymi czytelnikami…
- opis: sentencja łacińska
Saluta libenter!
- Pozdrów chętnie!
- opis: sentencja łacińska
Salus aegroti suprema lex esto
- Zdrowie chorego niech będzie najwyższym prawem
- opis: sentencja łacińska
Salus rei publicae suprema lex (esto)
- Dobro republiki (niech będzie) najwyższym prawem
- źródło: Cyceron, De Leg., IV
Sapere aude
- Miej odwagę być mądrym
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Epistulae 1,2
Sapere auso
- Temu, który odważył się być mądrym
- opis: nazwa medalu
Scio, me nihil scire
- Wiem, że nic nie wiem
- opis: sentencja przypisywana Sokratesowi
Sed fugit interea, fugit irreparabile tempus
- Lecz tymczasem ucieka, ucieka niepowetowany czas
- Wergiliusz (70 – 19 p.n.e.) – poeta
- źródło: Wergiliusz, Georgiki, III 284
Senatores boni viri, senatus mala bestia
- Senatorowie są dobrymi mężami, senat zaś to złe zwierzę
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- opis: senatorowie samodzielnie mogą kierować się rozsądkiem, jednak działając razem oddają się koprucji i przestępstwom
Seniores priores
- Starsi mają pierwszeństwo
- opis: sentencja łacińska
Sibi omino similis
- –
Sic luceat lux
- Tak niech świeci (wasze) światło
- opis: sentencja łacińska
Sic transit gloria mundi
- Tak przemija chwała świata
- opis: sentencja łacińska
Si dis placet
- Jeśli bogom się podoba
- opis: sentencja łacińska
Si fueris Romae, Romano vivito more
- Będąc w Rzymie, czyń jak Rzymianie
- Ambroży z Mediolanu (ok. 340–397 n.e.) – biskup Mediolanu
Simila similibus curantur
- Podobne leczy się podobnym
- opis: czym się strułeś, tym się lecz
Similis simili gaudet
- Podobne cieszy się podobnem
- Arystoteles (384-322 p.n.e.) – filozof grecki
- opis: osoby posiadające jednakowe cechy charakteru lub dążących do tego samego celu wyrażają ku sobie skłonność
Sine ira et studio
- Bez gniewu i pasji
- Tacyt (55 – 120 n.e.) – historyk
- opis: pierwsze słowa zapewniające o obiektywizmie autora
- źródło: Tacyt, Roczniki
Sine labore non est panis in ore
- Bez pracy nie ma chleba w ustach
- opis: sentencja łacińska
Si tacuisses, philosophus mansisses
- Gdybyś milczał, byłbyś filozofem
- opis: sentencja łacińska
Sit tibi terra levis
- Niech ci ziemia lekką będzie
- opis: sentencja łacińska
Si vis pacem, para iustitiam
- Chcesz pokoju, czyń sprawiedliwość
- opis: rzymska paremia prawnicza
Si vis pacem, para bellum
- Jeśli chcesz pokoju, przygotuj się do wojny
- Flawiusz Wegecjusz (IV wiek n.e.) – rzymski historyk i pisarz
- źródło: Wegecjusz, De Re Militari, III
Sola ratio perfecta beatum facit
- Tylko doskonały rozum czyni człowieka szczęśliwym
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Listy, 71.76
Spemque metumque inter dubii
- Wahając się między nadzieją i trwogą
- Wergiliusz (70 – 19 p.n.e.) – poeta
- źródło: Wergiliusz, Eneida, 1, 218
Status quo ante bellum
- Stan, który był przed wojną
- opis: sentencja łacińska
Stultum facit fortuna, quem perdere vult
- Kogo los chce zgubić, tego głupcem czyni
- Publiliusz Syrus (I wiek p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Publiliusz Syrus, Sententiae
Suae quisque fortunae faber est
- Każdy jest kowalem swojego losu
- Appiusz Klaudiusz (ok. 340 – 273 p.n.e.) – rzymski polityk i mąż stanu
- źródło: Salustiusz, Epistulae ad Caesarem senem I.i.2
Sursum corda!
- W górę serca!
Suum cuique [placet]
- Każdemu [podoba się] swoje
- opis: sentencja łacińska
Sub utraque specie
- Pod obiema postaciami (chleba i wina)
- opis: sentencja łacińska
Suae quisque fortunae faber
- Każdy jest kowalem własnego losu
- Appiusz Klaudiusz Caecus (IV-III p.n.e.) – rzymski polityk
Summum ius, summa iniuria
- Najwyższe prawo to najwyższa niesprawiedliwość
- opis: sentencja łacińska
Sunt lacrimae rerum
- Nawet rzeczy płaczą, oto łzy dla naszych nieszczęść
- Wergiliusz (70 – 19 p.n.e.) – poeta
- źródło: Wergiliusz, Eneida
Superflua non nocent
- Nadmiar nie szkodzi
- opis: sentencja łacińska
Sus Minervam docet
- Świnia poucza Minerwę (boginię mądrości; ignorant poucza świadomego rzeczy)
- Plutarch z Cheronei (ok. 50 – ok. 125 n.e.) – pisarz i historyk grecki
Sustine et abstine
- Cierp i panuj nad sobą
- Epiktet z Hierapolis (50 – 130 n.e.) – filozof, stoik
Tabellae defixionis
- Tabliczka zaklęć
Tabula in naufragio
- Deska w katastrofie morskie
- opis: inaczej „Ostatnia deska ratunku”
Tabula rasa
- Niezapisana tablica
Tabula rasa et plana et polita
- Czysta tablica, płaska i gładka
- opis: sentencja łacińska
Tace, sed memento!
- Milcz, ale pamiętaj!
Tacet, sed loquitur
- Milczy, ale mówi
Tacito consensu
- Za milczącą zgodą
- opis: sentencja łacińska
Tam deest avaro quod habet, quam quod non habet
- Chciwemu tak samo mało jest tego, co ma, jak i tego, czego nie ma
- Publiliusz Syrus (I wiek p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Publiliusz Syrus, Sententiae 694
Tam malum est habere nummos, non habere quam malum est
- Równie źle jest, kiedy się ma pieniądze, jak i kiedy się ich nie ma
- opis: sentencja łacińska
Tandem bono causa triumphat
- Wreszcie słuszna sprawa zwyciężyła
- opis: sentencja łacińska
Tanta animorum imbecillitas est, ubi ratio discessit
- Tak wielka jest słabość umysłu, gdy ktoś utraci zdrowy rozsądek
- opis: sentencja łacińska
Tanta vis probitatis est, ut eam (…) in hoste etiam diligamus
- Taka jest siła uczciwości, że szanujemy ją nawet u przeciwnika
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Laelius de amicitia, 29
Tanti est, quantum habet
- Tyle wart, ile ma
Tantum doluerunt, quantum doloribus se inseruerunt
- Tyle doznają boleści, ile się im poddają
- opis: sentencja łacińska
Tantum possumus, quantum scimus
- Tyle możemy, ile umiemy
- opis: sentencja łacińska
Tantum scimus, quantum memoria tenemus
- Tyle wiemy, ile pamiętamy
- opis: sentencja łacińska
Tarde venientibus ossa
- Spóźnionym (dostają się) kości
- opis: kto późno przychodzi, sam sobie szkodzi
Tempora labuntur tacitisque senescimus annis
- Czas upływa, a my starzejemy się wraz z cicho upływającymi latami
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owidiusz, Fasti, VI 771
Tempora mutantur et nos mutamur in illis
- Czasy się zmieniają i my się zmieniamy wraz z nimi
- opis: sentencja łacińska
Tempora si fuerint nubilia, solus eris
- Jeśli czasy będą chmurne, będziesz sam
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owidiusz, Tristia, I, 9, 5–6
Teneo te, Africa
- Mam cię, Afryko!
- Gajusz Juliusz Cezar (100 – 44 p.n.e.) – polityk, wódz, dyktator i pisarz
- opis: słowa te miał wypowiedzieć Cezar w momencie schodzenia z łodzi i niefortunnego upadku na ziemię, po przybyciu do brzegów Afryki. W ten sposób Cezar chciał odwrócić zły omen i uniknąć ośmieszenia się na oczach żołnierzy. Miało to miejsce w trakcie kampanii przeciwko Katonowi i Scypionowi w roku 46 p.n.e.
- źródło: Swetoniusz, Juliusz Cezar, 59
Tertium non datur
- Trzeciej (możliwości) nie ma
Tertius gaudens
- Trzeci się cieszy
- opis: w znaczeniu „Gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta”
Testis unus, testis nullus
- Jeden świadek, żaden świadek
- opis: paremia prawnicza
Tibi persuade esse te mihi carissimum
- Przekonaj siebie, że ty jesteś mi najdroższy
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
Timeo Danaos et dona ferentes
- Obawiam się Greków, nawet gdy niosą dary
- opis: wypowiedź Laokoona – kapłana Apollina w Troi – który ostrzegał oblężonych przed drewnianym koniem.
- źródło: Wergiliusz, Eneida, II 49
Tolle pecuniam, bella sustuleris
- Usuń pieniądze, usuniesz wojnę
- Kwintylian (35 – 95 n.e.) – sławny retor i pedagog w dziedzinie teorii wymowy
- źródło: Kwintylian, Declamationes Minores, 321, 18
Tota vita discendum est mori
- Przez całe życie trzeba się uczyć umierać
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Dialogi, X 7, 3
Trahimur omnes studio laudis
- Wszyscy pragniemy sławy
- opis: sentencja łacińska
Trahit sua quemque voluptas
- Każdy ulega swoim namiętnościom
- Wergiliusz (70 – 19 p.n.e.) – poeta
- źródło: Wergiliusz, Eklogi, II 65
Transire suum pectus mundoque potiri
- Wznieść się ponad granice ludzkich możliwości i przewodzić światu
- Maniliusz (I wiek n.e.) – rzymski poeta i astrolog
- źródło: Maniliusz, Astronomica IV 392
Tres faciunt collegium
- Trzy osoby czynią zgromadzenie
- opis: sentencja łacińska
Tres faciunt collegium
- Co trzy głowy to nie jedna (dosłownie „trzech tworzy zespół”)
Tu dices
- Ty tak powiesz
Tu mihi carissimus es
- Jesteś mi najdroższy
Tu quoque, Brute?
- Ty także, Brutusie?
Tu quoque, mi fili?
- Ty także, mój synu?
Tua res agitur, paries cum proximus ardet
- O ciebie chodzi, gdy płonie dom sąsiada
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Listy, I 18, 84
Tuta timens
- Bojąc się (nawet) rzeczy bezpiecznych
Uberrima fide
- W najbardziej uczciwy sposób
- opis: sentencja łacińska
Ubi amici, ibi opes
- Gdzie przyjaciele, tam bogactwa
- Kwintylian (35 – 95 n.e.) – sławny retor i pedagog w dziedzinie teorii w
- źródło: Kwintylian, De Institutione Oratoria, 5.11.41
Ibi patria, ubi bene
- Tam ojczyzna, gdzie dobrze
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Tusculanae Disputationes V, 108
Ubi concordia, ibi victoria
- Gdzie zgoda, tam zwycięstwo
- opis: sentencja łacińska
Ubi deest peplum, non est perfectum gaudium
- Gdzie brak stroju, radość niepełna
- opis: sentencja łacińska
Ubi dubium, ibi libertas
- Gdzie zwątpienie, tam wolność
- opis: sentencja łacińska
Ubi emolumentum, ibi onus
- Gdzie prawa (przywileje), tam i obowiązki
- opis: paremia prawnicza
Ubi est confessio, ibi est remissio
- Gdzie jest przyznanie się, tam jest przebaczenie
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Proverbia Senecae, 94
Ubi ius, ibi onus
- Gdzie prawo, tam obowiązek
- opis: rzymska paremia prawnicza
Ubi ius, ibi societas
- Gdzie prawo, tam i społeczeństwo.
- opis: paremia prawnicza
Ubi lex, ibi poena
- Gdzie prawo, tam kara
- opis: paremia prawnicza
Ubi mel, ibi apes
- Gdzie miód, tam pszczoły
- opis: sentencja łacińska
Ubi nihil est, Caesar iure suo excidit
- Gdzie nie ma niczego, tam cesarz traci swe prawa
- opis: sentencja łacińska
Ubi onus, ibi sonus
- Gdzie ciężar, tam jęk
- opis: sentencja łacińska
Ubi periculum, ibi lex
- Gdzie niebezpieczeństwo, tam prawo
- opis: praemia prawnicza
Ubi rerum testimonia adsunt, quid opus est verbis?
- Tam, gdzie sprawa sama za siebie mówi, po co słowa?
- opis: praemia prawnicza
Ubi societas, ibi ius
- Gdzie społeczeństwo, tam prawo
- opis: praemia prawnicza
Ubi solitudinem faciunt, pacem appellant
- Robią pustynię (z kraju) i nazywają to pokojem
- opis: Kalgakus o Rzymianach
- Tacyt (55 – 120 n.e.) – historyk
- źródło: Tacyt, De vita et moribus Iulii Agricolae, XXX
Ubi timor, ibi pudor
- Gdzie strach, tam i wsyd
- opis: sentencja łacińska
Ubi tu Caius, ibi ego Caia
- Gdzie ty – Gajusz, tam ja – Gaja
- opis: przysięga małżeńska składana przez rzymską małżonkę
Ubi velis, nolunt; ubi nolis, volunt
- Kiedy chcesz, nie chcą; kiedy nie chcesz, chcą
- Terencjusz (ok. 195-159 p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Terencjusz, Eunuchus, IV 8, v 43
Ubi vita, ibi poesis
- Gdzie życie, tam i poezja
- opis: sentencja łacińska
Ubicumque dulce est, ibi et acidum invenies
- Gdzie jest słodycz, tam i gorycz znajdziesz
- Gajusz Petroniusz (27 – 66 n.e.) – pisarz, poeta, filozof i polityk
Ubicumque homo est, ibi beneficii locus est
- Gdzie człowiek jest, tam i okazja do wyświadczenia dobrodziejstw
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Emily R. Wilson, The Greatest Empire: A Life of Seneca
Ultima cena
- Ostatnia Wieczerza
Ultio doloris confessio est
- Zemsta jest przyznaniem się do cierpienia
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, De Ira, III, 5
Ultra posse nemo obligatur
- Nikt nie jest zobowiązany zrobić więcej niż może
- opis: wyrażenie znajduje się najobszerniejszej z trzech części wielkiej kompilacji prawa rzymskiego Justyniana I, „Digesta Justyniana”
Unguibus et rostro
- Szponami i dziobem
- opis: w znaczeniu „Ze wszystkich sił”
Uno ictu
- Jednym ciosem
Unum castigabis, centum emendabis
- Jednego zganisz, a stu naprawisz
- opis: sentencja łacińska
Unus pro multis
- Jeden za wszystkich
Unus pro omnibus, omnes pro uno
- Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego
Urbi et Orbi
- Miastu (Rzymowi) i światu
Usus est tyrannus
- Zwyczaj jest tyranem
- opis: sentencja łacińska
Usus magister est opimus
- Praktyka jest najlepszym nauczycielem
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Pro Rabirio Postumo IV 9
Ut ameris, amabilis esto
- Jeśli chcesz być kochany, bądź godny miłości
- opis: sentencja łacińska
Ut desint vires, tamen est laudanda voluntas
- Chociaż brakuje sił, trzeba pochwalać chęci
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owidiusz, Epistulae Ex Ponto III 4, 79
Ut pictura poesis
- Poezja jest jak obraz
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Sztuka poetycka
Ut salutus, ita salutaris
- Jak pozdrowisz, tak zostaniesz pozdrowiony
- opis: sentencja łacińska
Ut sementem feceris, ita metes
- Jak posiejesz, tak zbierzesz
- opis: sentencja łacińska
Ut sis nocte levis, sit tibi cena brevis
- Abyś był lekki w nocy, krótko jedz
- opis: sentencja łacińska
Utile cum dulci mixtum
- Przyjemne z pożytecznym
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Ars poetica 343
Utinam falsus vates sim
- Obym był fałszywym prorokiem
- opis: sentencja łacińska
Vacuum horrendum
- Pustka powodująca przerażenie
- opis: sentencja łacińska
Vade in pace
- Idź w pokoju
Vade mecum
- Chodź ze mną.
Vae misero mihi
- Biada mi nieszczęsnemu!
Vae victis!
- Biada zwyciężonym!
Vale et me ama
- Żegnaj i kochaj mnie
Varietas delectat
- Zmienność sprawia przyjemność
- opis: reguła retoryki nakazująca urozmaicać tok przemówienia, żeby zapobiec jego monotonii
- źródło: Rhetorica ad Herennium III, 12
Varium et mutabile semper femina
- Kobieta zawsze niestała i zmienna
- Wergiliusz (70 – 19 p.n.e.) – poeta
- źródło: Wergiliusz, Eneida IV, 569–570
Veni, vidi, vici
- Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem
- Gajusz Juliusz Cezar (100 – 44 p.n.e.) – polityk, wódz, dyktator i pisarz
- opis: słowa te padły po szybkim zwycięstwie nad królem Pontu. W 47 roku p.n.e. król Pontu Farnakes II rzucił wyzwanie Rzymowi. Sprawę rozstrzygnął Cezar podczas błyskawicznej kampanii zakończonej zwycięską bitwą pod Zelą (47 p.n.e.).
- źródło: Swetoniusz, Boski Juliusz, 37
Velocius quam asparagi conquantur
- Szybciej niż się gotują szparagi
- opis: Oktawian mawiał tak, aby zobrazować szybkie wykonanie
- źródło: Swetoniusz, Boski August 87
Venter non habet aures
- Brzuch nie ma uszu
- opis: głodnego słowami nie nakarmisz
Ventis verba das
- Puszczasz słowa na wiatr
- opis: sentencja łacińska
Verba docent, exempla trahunt
- Słowa uczą, przykłady potwierdzają
- opis: sentencja łacińska
Verba et voces praetereaque nihil
- Słowa i słowa, nic ponadto
- opis: sentencja łacińska
Verba sint temporis, aeterno silentio
- Słowa przynależą do czasu, milczenie do wieczności
- opis: sentencja łacińska
Verba volant, scripta manent
- Słowa ulatują, pisma pozostają
- opis: sentencja łacińska
Verbum sapienti sat
- Słowo mądremu wystarczy
- opis: sentencja łacińska
Verbum nobile debet esse stabile
- Słowo szlachetne powinno być stałe
- opis: sentencja łacińska
Vercundia omnium virtutum custos est
- Skromność jest strażnikiem wszystkich cnót
- opis: sentencja łacińska
Veritas odium parit, obsequium amicos
- Prawda rodzi nienawiść, ustępliwość przyjaciół
- Publiusz Terencjusz Afer (ok. 195 – ok. 159 p.n.e.) – pisarz rzymski
- źródło: Terencjusz, Dziewczyna z Andros
Versio interlinearis
- Treść między wierszami
- opis: sentencja łacińska
Verus amicus rara avis est
- Prawdziwy przyjaciel jest rzadkim ptakiem
- opis: sentencja łacińska
Vestigia terrent
- Ślady odstraszają
- opis: użyte w znaczeniu „a więc nie wchodźmy do jaskini, jeżeli widać tylko ślady wchodzących”
Vide, cui fidas
- Patrz, komu ufasz
- opis: sentencja łacińska
Videant consules ne quid detrimenti res publica capiat
- Niech konsulowie baczą, żeby państwo nie doznało jakiegoś uszczerbku
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, In Catilinam 1, 4
Video eum exadversum
- Widzę go naprzeciwko
Video lupum
- O wilku mowa, a wilk tuż (dosłownie „widzę wilka”)
Video meliora proboque, deteriora sequor
- Widzę i pochwalam lepsze, idę za gorszym
- Owidiusz (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) – poeta
- źródło: Owidiusz, Przemiany
Vim vi repellere omnia iura permittunt
- Na odparcie siły siłą wszystkie prawa pozwalają
- opis: sentencja łacińska
Vincere scis, Hannibal, victoria uti nescis
- Umiesz zwyciężać Hannibalu, nie umiesz korzystać ze zwycięstwa
- opis: wódz jazdy kartagińskiej, Marhabal, do Hannibala, po jego zwycięstwie pod Kannami (216 p.n.e.) i nie wykorzystaniu sprzyjających okoliczności do definitywnego pokonania Rzymu
- źródło: Tytus Liwiusz, Dzieje Rzymu od założenia Miasta 22, 51, 4
Vindica te tibi
- Uratuj siebie dla siebie
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy Epistulae Morales, I
Vino pellite curas
- Winem odpędźcie troski
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Oda VII
Vinum incendit iras
- Wino rozpala gniew
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, De Ira, II
Virtus ad beate vivendum sufficit
- Cnota wystarcza do szczęścia
- opis: sentencja łacińska
Virtus est perfecta ratio
- Cnota jest doskonałym rozumem
- opis: sentencja łacińska
Virtus sola homines beatos reddit
- Tylko cnota czyni ludzi szczęśliwymi
- opis: sentencja łacińska
Vis pacem, para bellum
- Chcesz pokoju, szykuj wojnę
- opis: sentencja łacińska wywodząca się od słów Tytusa Liwiusza
Vis vim vi pellit
- Siła siłę siłą wypędzi
- opis: sentencja łacińska
Vita mancipio nulli datur, omnibus usu
- Życia nikt nie otrzymuje na własność, lecz wszyscy do użytku
- Lukrecjusz (ok. 99 – ok. 55 p.n.e.) – rzymski poeta i filozof
- źródło: Lukrecjusz, De rerum natura, 3.971
Vita sine libertate nihil est
- Życie bez wolności jest niczym
Vita sine litteris mors est
- Życie bez wiedzy jest śmiercią
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Listy
Vitae sal amicitia
- Przyjaźń solą życia
- opis: sentencja łacińska
Vitae, non scholae discendum est
- Trzeba się uczyć dla życia, nie dla szkoły
- opis: sentencja łacińska
Vitam impendere vero
- Życie poświęcić dla prawdy
- Juwenalis (60–130 n.e.) – rzymski poeta satyryczny
- źródło: Juwenalis, Satyry
Vituperatio stultorum laus est
- Nagana ze strony głupców jest pochwałą
Viva vox docet
- Żywe słowo kształci
Vive memor, quam sis aevi brevis
- Żyj, pamiętając, jak krótkowieczny jesteś
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Satyry II.6.97
Vivere est cogitare
- Żyć to znaczy myśleć
- Cyceron (106 – 43 p.n.e.) – mówca, polityk i filozof
- źródło: Cyceron, Tusculanæ Disputationes
Vivere est militare
- Życie jest walką
Vivere militare est
- Żyć to znaczy walczyć życie jest walką
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Listy 96.5
Vivere nolit, qui mori non vult
- Kto nie chce umierać, ten nie chce też żyć
- Seneka Młodszy (4 p.n.e. – 65 n.e.) – retor, poeta, filozof
- źródło: Seneka Młodszy, Listy
Vivitur parvo bene
- Małym żyje się dobrze
- opis: ludziom o małych potrzebach
Vix(i) et quem dederat carsum fortuna peregi
- Żyłem i doświadczyłem tego, co dał mi los
Volenti nihil difficile
- Dla chcącego nic trudnego
Volenti non fit iniuria
- Chcącemu nie dzieje się krzywda
- opis: paremia prawnicza sformułowana przez Ulpiana Domicjusza
Vos exemplaria graece versate semper
- Wasze greckie przykłady są często rozważne
- Horacy (65 – 8 p.n.e.) – poeta liryczny
- źródło: Horacy, Art Poetique, 269-270
Vox coelestis
- Głos niebiański
Vulgare amici nomen, sed rara est fides
- Słowo „przyjaciel” jest pospolite, ale lojalność jest bardzo rzadka
- opis: sentencja łacińska
Vulnerant omnes, ultima necat
- Ranią wszystkie, ostatnia zabija:
- opis: o godzinach
Vultus animi index (est)
- Twarz odbiciem duszy
- opis: sentencja łacińska
A · B · C · D · E · F · G · H · I · L · M · N · O · P · Q · R · S · T · U · V