Ta strona nie może być wyświetlana w ramkach

Przejdź do strony

Jeśli znajdziesz błąd ortograficzny lub merytoryczny, powiadom mnie, zaznaczając tekst i naciskając Ctrl + Enter.

Tytuły rzymskie

Ten wpis dostępny jest także w języku: angielski (English)

Oktawian August
Oktawian August

August

Tytuł mający właściwą formę Augustus („czcigodny” lub „majestatyczny”) – wyraz pochodzący z żargonu technicznego augurów, oznaczający miejsce, rzecz, czynność bądź osobę, która zyskała sankcję religijną na drodze inauguracji. Wyraz ten pełnił formę przydomka, który, mając na uwadze powyższe znaczenie religijne, rzymski Senat nadał Oktawianowi dnia 16 stycznia 27 roku p.n.e. po zakończeniu wojny domowej. Pełnił on zarówno rolę tytułu jak i imienia. Po jego śmierci, tytuł ten był nadawany kolejnym władcom. Na przykład pełna tytulatura pierwszego cesarza brzmiała: Imperator Caesar Divi Filius Augustus.

Przydomek ten był używany przez kolejnych cesarzy. W czasach tetrarchii tytułu tego używało dwóch najważniejszych spośród czterech współwładców imperium. W wyniku politycznego zamieszania po abdykacji Dioklecjana (305 rok n.e.) przez krótki czas było jednocześnie aż pięciu augustów (w roku 310 n.e.).

Występowała także żeńska forma tytułu – Augusta – która była nadawana żonom cesarzy i innym kobietom z rodu władcy.

Cezar

Caesar był jednym z tytułów używany przez rzymskich cesarzy. Słowo „cezar” było rodowym mianem Juliusza Cezara oraz Oktawiana – jego adoptowanego syna i pierwszego cesarza rzymskiego, ale z czasem stało się tytułem władców Rzymu. Oktawian z powodów politycznych i osobistych zdecydował się podkreślić swoje bliskie powiązania z Cezarem i kazał się określać Imperator Caesar (dopiero Senat dodał do jego tytulatury Augustus). Za jego wzorem kolejni władcy przyjmowali także ten tytuł.

W okresie tetrarchii tytułu cezara używali dwaj młodsi tetrarchowie.

Imperator

Tytuł, pochodzący od łacińskiego słowa imperium, nadawany był w czasach republiki przez żołnierzyzwycięskim wodzom, którzy samodzielnie prowadzili (suis auspiicis) i zwycięsko zakończyli wojnę, w której zabito minimum 5000 wrogów. Przyznanie tytułu oznaczało, że wódz wykazał w boju, iż jest godnym władzy pochodzącej od bogów, jaką powierzył mu lud, oraz że bogowie mu sprzyjają. Senat przyznawał nabożeństwa dziękczynne na cześć wodza (supplicationes). Najwyższym uznaniem ze strony Senatu było przyznanie triumfu, którego ważność obowiązywała wtedy, gdy wódz złożył przed Senatem sprawozdanie z wojny przed wejściem do miasta. Gdyby przedtem wszedł do miasta, utraciłby prawo do tego zaszczytu. Tytuł imperatora otrzymali: Lucjusz Juliusz Cezar (90 p.n.e.), Pompejusz Wielki (84 p.n.e.), Gajusz Juliusz Cezar (60 i 45 p.n.e.), Marek Juniusz Brutus (44 p.n.e.), młodszy brat Marka Antoniusza, Lucjusz Antoniusz (41 p.n.e.) oraz adoptowany syn Tyberiusza, Germanik (15 n.e.).

Warto wspomnieć, że imperium przyznawano także królom rzymskim. Władca, aby móc objąć tron, musiał wpierw otrzymać imperium od komicji kurialnych.

Pierwszym wodzem, który używał tego tytułu był najprawdopodobniej Scypion Afrykański Starszy obwołany imperatorem przez podległe mu wojska podczas walk z Kartagińczykami w Hiszpanii w końcu III wieku p.n.e. W 45 roku p.n.e. Senat przyznał ten tytuł Juliuszowi Cezarowi z prawem jego przekazywania potomkom. Był jednym z tytułów używanych przez Oktawiana Augusta i kolejnych cesarzy rzymskich (formalnie funkcjonował jako pierwsze imię każdego cesarza – praenomen).

Tetrarcha

Tytuł (z greckiego tettares – „cztery”, archo – „rządzę”) nadawany w okresie cesarstwa po wprowadzeniu systemu tetrarchii („rządy czterech”). Polegał on na równoczesnym panowaniu czterech osób: dwóch augustów i dwóch władców niższej rangi z tytułem cezara.

Princeps senatus

W 28 roku p.n.e. Oktawian otrzymał tytuł princeps senatus, przewodniczącego senatu oraz wprowadził nowy cenzus polityczny, na mocy którego w senacie zasiadali wyłącznie jego stronnicy.
Na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach 3.0.

Tytuł oznaczający dosłownie „pierwszy w senacie” lub „najznakomitszy senator” nadawany był senatorowi, którego cenzorowie jako pierwszego umieścili na liście członków senatu. Mimo że oficjalnie tytuł ten nie należał do cursus honorum, a posiadający go senator nie posiadał imperium, tytuł przynosił ogromny prestiż senatorowi, który go posiadał. Tytuł nadawano na pięć lat (przez kolejną, nową parę cenzorów), oprócz prestiżu dawał wymierne korzyści. W okresie republiki funkcję princepsa senatusa sprawowali patrycjusze, zazwyczaj byli cenzorowie i konsulowie. Kandydat musiał być patrycjuszem z nienaganną karierą polityczną; respektowany przez swoich kolegów senatorów.

Tytuł zaczął być stosowany około 275 roku p.n.e. Początkowo princeps posiadał honorowe prawo zabierania głosu jako pierwszy. Uhonorowany w ten sposób senator rozpoczynał dyskusję nad złożonymi wnioskami, co mogło znacząco wpłynąć na jej przebieg. Oprócz takiego przywileju, senator otrzymywał ogromny dignitas.

W czasach późnej Republiki Rzymskiej oraz Pryncypatu osoba z takim tytułem otrzymała prawo prowadzenia obrad oraz uprawnienia dodatkowe:

  • Zwoływanie i rozwiązywanie Senatu;
  • Decydowanie o agendzie obrad;
  • Decydowanie o miejscu odbycia obrad;
  • Zaprowadzanie porządku w czasie obrad;
  • Spotykanie się, w imieniu Senatu, z ambasadorami państw obcych;
  • Pisanie w imieniu Senatu listów i pism

Uważa się że około roku 80 p.n.e. dyktator Lucjusz Korneliusz Sulla zmienił, poprzez liczne reformy konstytiucyjne, funkcje i status urzędu. Wiele prerogatyw zostało zakazanych, zwłaszcza zaszczyt zabierania głosu jako pierwszy. Uprawnienia te przejął wówczas wyznaczony przez dyktatora reprezentant.

W czasach Cesarstwa Rzymskiego miano princepsa senatusa chętnie przyjmowali kolejni cesarze, mimo iż już Oktawian August znacząco ograniczył rolę Senatu w strukturze władzy Cesarstwa. Za czasów „Kryzysu III wieku n.e.” zdarzało się, że tytuł przyjmowało kilka osób jednocześnie (np. przyszły cesarz Walerian I sprawował urząd w 238 roku n.e., za panowania Maksymina Traka i Gordiana I).

Lista polityków, którzy otrzymali tytuł principes senatus:

  • Manius Valerius Maximus;
  • Marcus Fabius Ambustus;
  • ok. 275/269 p.n.e. – Quintus Fabius Maximus Rullianus;
  • ok. 269/265 p.n.e. – Gaius Marcius Rutilus Censorinus?;
  • w albo po 258 p.n.e. – Quintus Fabius Maximus Gurges, syn Rullianusa;
  • ok. 247/241 p.n.e. – Gnaeus Cornelius Blasio?;
  • ok. 236/230 p.n.e. – Gaius Duilius?;
  • ok. 225 p.n.e. – Manius Valerius Maximus Messalla?;
  • ok. 220 p.n.e. – Aulus Manlius Torquatus Atticus?;
  • do 216 p.n.e. – Marcus Fabius Buteo;
  • 209 – 203 p.n.e. – Quintus Fabius Maximus Verrucosus Cunctator;
  • 199 – 184/183 p.n.e. – Publius Cornelius Scipio Africanus;
  • 184/183 – 180 p.n.e. – Lucius Valerius Flaccus;
  • 179 – 153/152 p.n.e. – Marcus Aemilius Lepidus;
  • 153/152 – ok. 147 p.n.e. – wakat;
  • ok. 147 – Publius Cornelius Scipio Nasica Corculum;
  • Publius Cornelius Scipio Nasica Serapio?;
  • ok. 136 – 130 p.n.e.? – Appius Claudius Pulcher;
  • 130 p.n.e.? – Lucius Cornelius Lentulus Lupus;
  • ok. 125 p.n.e. – Publius Cornelius Lentulus;
  • 115 – ok. 89 p.n.e. – Marcus Aemilius Scaurus;
  • do 86 p.n.e. – Lucius Valerius Flaccus;
  • ok. 70 p.n.e. – Mamercus Aemilius Lepidus Livianus;
  • Quintus Lutatius Catulus (Capitolinus);
  • Publius Servilius Vatia Isauricus;
  • 43 – 43 p.n.e. – Marek Tuliusz Cyceron (nie patrycjusz);
  • 43 – 28 p.n.e. – nieznany;
  • 28 p.n.e. – Oktawian August, tytuł pełniony przez cesarzy, aż po Dominat;
  • 238 n.e. – Walerian I

IMPERIUM ROMANUM potrzebuje Twojego wsparcia!

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na kanałach społecznościowych, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie. Nawet najmniejsze kwoty pozwolą mi opłacić dalsze poprawki, ulepszenia na stronie oraz serwer.

Wesprzyj IMPERIUM ROMANUM!

Wesprzyj IMPERIUM ROMANUM

Dowiedz się więcej!

Wylosuj ciekawostkę i dowiedz się czegoś nowego o antycznym świecie Rzymian. Wchodząc w poniższy link zostaniesz przekierowany do losowego wpisu.

Losowa ciekawostka

Losowa ciekawostka

Odkrywaj tajemnice antycznego Rzymu!

Jeżeli chcesz być na bieżąco z najnowszymi wpisami na portalu oraz odkryciami ze świata antycznego Rzymu, zapisz się do newslettera, który jest wysyłany w każdą sobotę.

Zapisz się do newslettera!

Zapisz się do newslettera

Księgarnia rzymska

Zapraszam do kupowania ciekawych książek poświęconych historii antycznego Rzymu i starożytności. Czytelnikom przysługuje rabat na wszelkie zakupy (hasło do rabatu: imperiumromanum).

Zajrzyj do księgarni

Księgarnia rzymska

Raport o błędzie

Poniższy tekst zostanie wysłany do naszych redaktorów