Marek Porcjusz Katon Licynianus był jednym z synów słynnego Katona Starszego zwanego Cenzorem, który zasłynął ze swojej bezwzględnej postawy wobec Kartaginy oraz niezwykle surowego podejścia do życia. Licynianus urodził się w 192 roku p.n.e. i był przykładem młodego Rzymianina, który wywodził się z wyższych warstw społecznych. Jako, że jego ojciec był zasłużonym żołnierzem dla Republiki, rzymska tradycja nakazywała, aby syn poszedł w jego ślady.
Ojciec stał się dla jeszcze 5-7 letniego chłopca głównym tutorem, który uczył go pisania, czytania, znajomości historii oraz prawa. Ojciec nauczył go podstaw boksu, walki mieczem, rzucania oszczepem, strzelania z łuku, jazdy konnej czy pływania.
Katon Starszy wymagał od syna, aby ten uodpornił się na upały i mróz oraz był w stanie znieść wszelkie przeciwności. Kiedy Katon skończył 50 lat i był już zwolniony ze służby wojskowej mógł w pełni skupić się na rozwoju mentalnym i fizycznym potomka. Chciał aby był to Rzymianin dzielny, hołdował dawnym obyczajom i wiernie służył swojej ojczyźnie. Z racji na swoje liczne kampanie wojskowe, opowiadał synowi historie z wojen oraz dawał rady odnośnie walki w szyku czy codziennego życia obozowego.
Co interesujące, Katon nie pozwalał nawet uczonym niewolnikom uczyć jego syna.
Miał w domu także nauczyciela, niewolnika, imieniem Chilon, który uczył wiele dzieci. Ale – jak sam pisze – uważał, że nie godzi się, by syn miał słuchać nagany od niewolnika albo był szarpany za ucho, gdyby się w nauce opóźniał, czy żeby miał tak ważną naukę zawdzięczać niewolnikowi.
– Plutarch, Katon Starszy, 20
Katon Licynianus z pewnością dzięki ojcu miał o wiele lepszy „start” w legionach, w porównaniu do osób których ojcowie nie służyli w armii lub wywodzili się z biedniejszych warstw społecznych. W wieku 19 lat (173 p.n.e.) młody Katon zaciągnął się do legionu w Ligurii (północno-zachodnia Italia), po rozwiązaniu którego, postanowił zaciągnąć się do nowego oddziału i wziąć udział w trzeciej wojnie macedońskiej (172-168 p.n.e.) pod wodzą konsula Lucjusza Emiliusza Paulusa. Brał udział w zwycięskiej bitwie pod Pydną w 168 roku p.n.e., w której starły się legiony rzymskie z falangą macedońską. Katon wykazał się wielką odwagą, o czym informuje nas Plutarch:
Gdy miecz mu z ręki wypadł przez potrącenie, czy może z powodu wilgotności dłoni sam się mu wyśliznął, zmartwiony wycofał się do jakichś kolegów i z nimi razem znowu rzucił się w wir walki z nieprzyjacielem. Przy tym wśród długich zmagań i wielkiego wysiłku przeglądał owo miejsce i z trudem miecz odnalazł między stosami broni i ciał poległych przyjaciół w jednej masie z nieprzyjaciółmi. Za to nawet wódz Paulus wyraził chłopcu swój podziw. A istnieje też jakiś list Katona do syna, nadzwyczajnie chwalący jego ambicję i troskę o odzyskanie miecza.
– Plutarch, Katon Starszy, 20
Jak zostało wspomniane za swoją brawurową akcję Katon „młodszy” otrzymał pochwałę od konsula, a po bitwie rozkaz udania się na leczenie ran. Co interesujące, na wieść o wycofaniu syna z walki, Katon Starszy zakazał mu wstępowania do armii, gdyż jak uważał nie był już żołnierzem po otrzymaniu zwolnienia ze służby1. W ten sposób kariera wojskowa dobiegła końca, jednak Katon Licynianus na tyle dobrze został zapamiętany po wojnie z Macedonią, że konsul Paulus podarował mu rękę swojej córki Emilii Tercji. Z pewnością gest ten wynikał po części z szacunku do młodego człowieka, jak i jego ojca.
Po zakończeniu służby wojskowej Katon Licynianus poświęcił się karierze prawniczej, a nawet napisał kilka traktatów. W roku 152 p.n.e. otrzymał urząd pretora, jednak wcześniej nieszczęśliwie zmarł. Wydarzenie to przybiło ojca, który zlecił skromny pochówek, zgodny z jego umiłowaniem skromności.
