Ta strona nie może być wyświetlana w ramkach

Przejdź do strony

Jeśli znajdziesz błąd ortograficzny lub merytoryczny, powiadom mnie, zaznaczając tekst i naciskając Ctrl + Enter.

Propaganda monetarna cesarza Domicjana

Ten wpis dostępny jest także w języku: angielski (English)

Jedna z pierwszych monet z nową tytulaturą cesarza Domicjana. Będzie stałym elementem jego mennictwa aż do końca panowania, czyli do roku 96
Jedna z pierwszych monet z nową tytulaturą cesarza Domicjana. Będzie stałym elementem jego mennictwa aż do końca panowania, czyli do roku 96

Panowanie Domicjana (81–96) jest ciekawym i jednocześnie kontrowersyjnym okresem w historii cesarstwa rzymskiego. Pisarze wywodzący się z kręgów senatorskich opisali cesarza jako sprawującego władzę w sposób okrutny i autorytarny.

Całkowicie inny obraz tego władcy przedstawiają dzieła poetów dworskich Stacjusza oraz Marcjalisa, którzy byli apologetami cesarza. Również w literaturze przedmiotu do połowy XX wieku funkcjonował negatywny wizerunek Domicjana oraz jego rządów. Wynikało to głównie z faktu, iż badacze bazowali przede wszystkim na dziełach autorów krytycznie nastawionych do Domicjana. W późniejszym okresie historycy podjęli próbę stworzenia bardziej obiektywnego obrazu rządów tego władcy, zaczęto więc sięgać do innych rodzajów źródeł starożytnych. Dużą rolę we współczesnych analizach odegrały między innymi materiały numizmatyczne. Monety są nieocenionym źródłem do badania aspektów ideologicznych i propagandowych. Dzięki nim jesteśmy w stanie zrozumieć, jak sam cesarz chciał być postrzegany przez społeczeństwo Imperium Romanum.

Domicjan urodził się w Rzymie 24 października 51 roku w trakcie panowania cesarza Klaudiusza. Był najmłodszym synem późniejszego cesarza Wespazjana oraz Flawii Domicylli. Ród Flawiuszów należał do homines novi, albowiem dopiero ojciec i wuj Domicjana zasiadali w senacie. Swój szybki wzrost znaczenia rodzina zawdzięczała obrotności ekonomicznej oraz korzystnym ożenkom. Pięcie się w górę drabiny społecznej umożliwił nowym rodom również upadek starej arystokracji, spowodowany latami wojen domowych.

W trakcie panowania jego ojca i brata Tytusa (69–81), choć był przewidywany na ewentualnego następcę tronu, odgrywał w polityce całkowicie drugorzędną rolę. Co prawda piastował kilka urzędów, jednak nie miały one wielkiego znaczenia.

Na awersie popiersie cesarza Wespazjana, na rewersie Tytus i Domicjan jako synowie cesarza oraz przyszli następcy tronu

Po śmierci brata Domicjan bez większych komplikacji rozpoczął rządy jako Imperator Caesar Domitianus Augustus. Już na samym początku swojego panowania przejawiał duże ambicje militarne. Ideologia zwycięstwa stała się jednym z ważniejszych aspektów jego rządów i podstawą dążeń do niemal absolutnej władzy. W czasach przed objęciem purpury cesarskiej jego imię i przynależność do rodziny panującej musiały być społeczeństwu imperium powszechnie znane. Domicjan nie posiadał jednak charyzmy, która stanowiła niezbędny składnik władzy cesarskiej, w szczególności na początku rządów princepsów. Dorównanie na polu militarnym swoim poprzednikom, a przede wszystkim ojcu i bratu, wydawało się więc rzeczą niezbędną.

Propagandową i ideologiczną bazą rządów Domicjana stała się wojna z Chattami (83–85), jedno z najważniejszych wydarzeń w pierwszych latach jego rządów. Niestety materiałów źródłowych opisujących to wydarzenie jest niewiele. Zwycięstwo nad Chattami zajmowało także ważne miejsce w propagandzie monetarnej, a jednym z ważniejszych jej elementów było przyjęcie przez Domicjana zwycięskiego przydomka Germanicus.

Zwycięstwo to przedstawiano na monetach w różnoraki sposób. Na rewersach pojawia się między innymi postać samego cesarza.

Cesarz na koniu pokonuje i uderza włócznią personifikację Germanii

Monety ukazały także triumf, który odbył się w roku 83.

Moneta ukazująca Domicjana w trakcie triumfu

Bardzo ważną rolę w propagandzie monetarnej odgrywały także motywy nawiązujące do bóstw. Najważniejszym bez wątpienia był motyw Minerwy, którą cesarz Domicjan dażył szczególną sympatią. Wyjątkowy stosunek Domicjana do tej bogini jest poświadczony przez więcej rodzajów źródeł niż materiały numizmatyczne. Odnotowują go na przykład pisarze okresu cesarstwa. Kolejnych przykładów szczególnego kultu Minerwy w czasach panowania Domicjana dostarczają zabytki architektoniczne i materialne. Wśród obiektów wybudowanych lub wzniesionych przez tego cesarza znajdowały się na przykład: Atrium Minervae, Minerva Chalcidica na Polu Marsowym oraz świątynia na Forum Transistorium. Domicjan utworzył także nowy legionLegio I Minervia. Minerwa na monetach pojawiała się w kilku typach, jednak najbardziej interesującym wydaje się ten przedstawiający boginię w bojowej pozie.

Minerwa na monecie ukazana w bojowej pozie

Nie ulega wątpliwości, że emitent monet dobierając takie, a nie inne motywy ikonograficzne, próbował podnieść swój prestiż jako władcy. Na początku rządów, jego jedyną legitymizacją władzy była przynależność do rodziny cesarskiej. Brakowało mu osobistej charyzmy, dzięki której w oczach społeczeństwa, a przede wszystkim wojska, mógł uchodzić za dobrego władcę. Zwycięska wojna z Chattami była świetną legitymizacją władzy i obok wizerunku Minerwy była głównym motywem w mennictwie. Pomimo faktu, iż Domicjan prowadził później jeszcze kilka wojen, między innymi z Dakami, na monetach nie pojawiły się motywy nawiązujące do tych konfliktów. Jego pierwsza wojna z germańskim plemieniem musiała być więc, z punktu widzenia propagandy, wyjątkowo ważna dla cesarza. Wizerunki bóstw podkreślały ich związki z cesarzem, przychylność bogów także była elementem legitymizacji władzy. To dzięki ich pomocy Domicjan miał osiągać swoje zwycięstwa i utrzymywać pokój w Imperium.

Na monetach ukazano również personifikacje osobistych cnót cesarza. Personifikowanie i deifikowanie pojęć abstrakcyjnych było działaniem charakterystycznym dla starożytnej mentalności i religijności. Cesarz manifestował w ten sposób swój program polityczny i społeczny lub też nawiązywał do osiągniętych sukcesów. Z jednej strony można było w ten sposób scharakteryzować jednostkę, jej osobowość, dążenia i dokonania. Z drugiej, cnoty mogły propagować ciągłość imperium, jego trwałe wartości czy też samą dynastię panującą. W mennictwie Domicjana pojawia się ich bardzo dużo. Na monetach emitowanych za panowania Domicjana pojawiają się następujące virtutes: Virtus, Pietas, Moneta, Aeternitas, Annona, Concordia, Felicitas, Fides, Fortuna, Pax, Salus, Victoria. Zdecydowanie najczęściej pojawiały się jednak te nawiązujące do Victorii oraz Virtus.

Na rewersie monety Victoria wraz z trofeum

Były to więc personifikacje odwołujące się do osobistych cnót Domicjana, który za wszelką cenę próbował przedstawić się jako cesarz zwycięski obdarzony wyjątkową charyzmą.

Podsumowując, najważniejszymi elementami propagandy monetarnej cesarza Domicjana były elementy nawiązujące do zwycięstw militarnych oraz do poszczególnych bóstw. Nie ulega wątpliwości, że propagowaniu zwycięskiego wizerunku cesarzy przypisywano ogromne znaczenie. Oczywistym jest również, że propaganda Domicjana nawiązywała do działań jego poprzedników. Władca ten wpisał się w już przeszło wiekową tradycję menniczą imperium. Wprowadził jednak kilka ważnych innowacji. Najbardziej wyjątkowym elementem jego mennictwa była bogini Minerwa, jego osobista opiekunka oraz przyjęcie przydomka Germanicus po wojnie z germańskim plemieniem Chattów. Wojna ta stała się główną bazą propagandową jego rządów. Późniejsze konflikty, przede wszystkim z Dakami, nie były praktycznie eksponowane na monetach. Być może uznano, że wynik tych wojen nie był wystarczająco zadowalający. Praktyka przyjmowania zwycięskich przydomków będzie kontynuowana przez jego następców. Między innymi przez cesarza Trajana, który przyjął do swojej tytulatury aż kilka z nich.

Autor: Kacper Derko
Źródła wykorzystane
  • Balbuza K., The Aspects of Domitian’s Ideology of Victory, w: Orbis Antiquus. Studia in honorem Ioannis Pisonis, ed. L. Ruscu, C. Ciongradi, R. Ardevan, C. Roman, C. Gazdac, Cluj-Napoca 2004, s. 25–33
  • Boruch W., Aspekty polityczne i ideologiczne panowania cesarza Domicjana (81–91 r. po Chr.) w świetle mennictwa imperialnego, Poznań 2002

IMPERIUM ROMANUM potrzebuje Twojego wsparcia!

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na kanałach społecznościowych, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie. Nawet najmniejsze kwoty pozwolą mi opłacić dalsze poprawki, ulepszenia na stronie oraz serwer.

Wesprzyj IMPERIUM ROMANUM!

Wesprzyj IMPERIUM ROMANUM

Dowiedz się więcej!

Wylosuj ciekawostkę i dowiedz się czegoś nowego o antycznym świecie Rzymian. Wchodząc w poniższy link zostaniesz przekierowany do losowego wpisu.

Losowa ciekawostka

Losowa ciekawostka

Odkrywaj tajemnice antycznego Rzymu!

Jeżeli chcesz być na bieżąco z najnowszymi wpisami na portalu oraz odkryciami ze świata antycznego Rzymu, zapisz się do newslettera, który jest wysyłany w każdą sobotę.

Zapisz się do newslettera!

Zapisz się do newslettera

Księgarnia rzymska

Zapraszam do kupowania ciekawych książek poświęconych historii antycznego Rzymu i starożytności. Czytelnikom przysługuje rabat na wszelkie zakupy (hasło do rabatu: imperiumromanum).

Zajrzyj do księgarni

Księgarnia rzymska

Raport o błędzie

Poniższy tekst zostanie wysłany do naszych redaktorów