Ta strona nie może być wyświetlana w ramkach

Przejdź do strony

Jeśli znajdziesz błąd ortograficzny lub merytoryczny, powiadom mnie, zaznaczając tekst i naciskając Ctrl + Enter.

Bursztyn w antycznym Rzymie – skarb Bałtyku w rękach cesarzy

Ten wpis dostępny jest także w języku: angielski (English)

Rzymska figurka dzika wykonana z bursztynu
Rzymska figurka dzika wykonana z bursztynu

W starożytnym Rzymie bursztyn był cenionym materiałem o wielorakim zastosowaniu, od biżuterii po amulety i ozdoby domowe. Jego niezwykłe piękno, właściwości lecznicze oraz rzadkość przyciągały uwagę nie tylko zamożnych obywateli, ale także samych cesarzy. Skąd wzięła się ta fascynacja bursztynem i jaką rolę odgrywał w rzymskiej kulturze?

Droga bursztynu: od Bałtyku do Rzymu

Źródłem rzymskiego bursztynu była północna Europa, a szczególnie wybrzeża Bałtyku, dzisiejsze tereny Polski, Litwy, Łotwy i Kaliningradu. To właśnie tam znajdowały się największe złoża bursztynu, a szlaki handlowe prowadziły ten cenny surowiec do serca Imperium Rzymskiego. Jednym z najbardziej znanych szlaków był „szlak bursztynowy”. Szlak bursztynowy, podobnie jak inne historyczne trasy handlowe, przebiegał naturalnymi „korytarzami”, czyli dolinami rzek. Dokładny przebieg szlaku nie został jednoznacznie określony. Uznaje się, że zaczynał się on w Akwilei nad Adriatykiem, jednym z rzymskich centrów rzemieślniczych. Początkowo szlak wiódł przez Bramę Morawską, następnie skręcał na północ i przez Śląsk, wschodnią Wielkopolskę oraz Kujawy (brodem przez Wisłę w Otłoczynie koło Torunia) prowadził nad Bałtyk.
Można przypuszczać, że główna nitka szlaku, poczynając od przełomu I i II wieku n.e., biegła z Wiednia (Vindobona) przez Brno, Kłodzko, Wrocław, Kalisz (Calisia/Kalisia), Konin (Setidava), Bydgoszcz i Świecie do Gdańska.

Bursztyn jako symbol luksusu i magii

Rzymianie szybko dostrzegli walory estetyczne bursztynu. Wykorzystywano go do tworzenia biżuterii, ozdób domowych, a także detali architektonicznych. Wnętrza domów bogatych patrycjuszy zdobiły przedmioty wykonane z bursztynu, które miały świadczyć o ich statusie i bogactwie. Cesarz Neron był znanym miłośnikiem bursztynu, a jego panowanie to okres największej popularności tego surowca.

Pliniusz Starszy opisuje jedną z wypraw, która miała miejsce w czasach panowania cesarza Nerona. Otóż Neron wysłał swojego poddanego, by ten dostarczył mu drogocenny kamień. Zważywszy na odległość Bałtyku od Rzymu, jego podróż trwała zapewne dwa miesiące, licząc że dziennie przekraczał około 30 km. Wyprawa miała charakter oficjalnej ekspedycji państwowej, nie zaś prywatnej inicjatywy handlowej.

Właściwości lecznicze i magiczne bursztynu

Rzymianie przypisywali bursztynowi również właściwości magiczne i lecznicze. Rzymianie używali bursztynów także w medycynie. Dzieciom przywiązywano je jako amulety. Według Kallistratusa w każdym wieku bursztyn dobrze działa przeciw szaleństwu i problemom z oddawaniem moczu. Jego specjalna odmiana nazywana „chryselectrum” o kolorze niejako złotym przywiązana do szyi miała leczyć febry i inne choroby, utarta z miodem i olejkiem różanym choroby uszu.

Bursztyn w sztuce i modzie

Ozdoby z bursztynu były noszone przez kobiety, ale także przez mężczyzn. Często wykonywano z niego figurki, które stanowiły element wystroju domów, a także różne drobne przedmioty codziennego użytku, takie jak grzebienie czy pudełka. Szczególnie popularne były naszyjniki, bransolety i pierścienie. Niewielkie figurki, często przedstawiające bóstwa lub sceny mitologiczne, były nie tylko pięknymi ozdobami, ale też amuletami o religijnym znaczeniu.

Źródła wykorzystane
  • Pliniusz Starszy, Historia naturalna
  • Strabon, Geographica
  • Eugeniusz Konik, Charakter kontaktów imperium rzymskiego z barbaricum środkowoeuropejskim, Lublin 1994

IMPERIUM ROMANUM potrzebuje Twojego wsparcia!

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na kanałach społecznościowych, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie. Nawet najmniejsze kwoty pozwolą mi opłacić dalsze poprawki, ulepszenia na stronie oraz serwer.

Wesprzyj IMPERIUM ROMANUM!

Wesprzyj IMPERIUM ROMANUM

Dowiedz się więcej!

Wylosuj ciekawostkę i dowiedz się czegoś nowego o antycznym świecie Rzymian. Wchodząc w poniższy link zostaniesz przekierowany do losowego wpisu.

Losowa ciekawostka

Losowa ciekawostka

Odkrywaj tajemnice antycznego Rzymu!

Jeżeli chcesz być na bieżąco z najnowszymi wpisami na portalu oraz odkryciami ze świata antycznego Rzymu, zapisz się do newslettera, który jest wysyłany w każdą sobotę.

Zapisz się do newslettera!

Zapisz się do newslettera

Księgarnia rzymska

Zapraszam do kupowania ciekawych książek poświęconych historii antycznego Rzymu i starożytności. Czytelnikom przysługuje rabat na wszelkie zakupy (hasło do rabatu: imperiumromanum).

Zajrzyj do księgarni

Księgarnia rzymska

Raport o błędzie

Poniższy tekst zostanie wysłany do naszych redaktorów