Tzw. wielki sarkofag Ludovisi został odkryty w 1621 w grobowcu przy Via Tiburtina i trafił do zbiorów słynnego kolekcjonera antycznej sztuki – kardynała Ludovico Ludovisiego, bratanka papieża Grzegorza XV.
Sarkofag o wymiarach 2,73 m na 1,53 wykonano z marmuru. Cały jego front oraz dwa krótsze boki zdobi, zajmujący całą powierzchnię, relief przedstawiający bitwę między Rzymianami i barbarzyńcami. Rzymianie w starciu wyraźnie triumfują, żołnierze piesi i konni znajdują się w górnym pasie reliefu, natomiast miażdżeni barbarzyńcy zajmują część dolną, tratowani kopytami koni i masakrowani mieczami. Centralne miejsce kompozycji zajmuje prowadzący szarżę kawalerii młody rzymski wódz, triumfujący, bez zbroi i miecza, wyraźnie lekceważący niebezpieczeństwo. Postaci wykonano z niebywałą dbałością o szczegóły oraz umiejętnie stosując światłocień. Scena początkowo wydaje się chaotyczna, jednak po bliższym przyjrzeniu okazuje się zaskakująco czytelna. Jest to niewątpliwie najwspanialszy przykład rzymskiej sztuki funeralnej. Pierwotnie pokrywa sarkofagu opatrzona była inskrypcją, obecnie zatartą, co uniemożliwia zidentyfikowanie zmarłego, dla którego wykonano to dzieło sztuki. Okres powstania sarkofagu lokuje się zazwyczaj w 2 połowie III wieku.
Wielu badaczy uważa, że sarkofag wykonano dla któregoś z synów cesarza Decjusza (Gaiusa Messius Quintus Decius Augustus) – Hereniusza Decjusza (Quintus Herenniusa Etruscus Messius Decius) lub Hostyliana (Gaius Valens Hostilianus Messius Quintus), wyniesionych wcześniej do godności augustów.
Hereniusz Decjusz poległ w 251 r. wraz z ojcem w bitwie z Gotami pod Abrittus (zwanej też bitwą pod Forum Terebronii), zaś Hostylian zmarł w tym samym roku w Rzymie na zarazę. Janusz Ostrowski w artykule z 1982 r. p.t. „Scena batalistyczna na sarkofagu ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie” wskazuje na Hostyliana, jednak wydaje się to być omyłką autora, gdyż stwierdza on dalej, że ten wraz ze swym ojcem cesarzem Decjuszem poległ w bitwie z Gotami, zaś jak wiemy w bitwie z Gotami zginął jego starszy brat Hereniusz. Jak możemy zakładać ciało zmarłego augusta odnaleziono, bowiem historia przechowała dla potomnych informację, że po bitwie nie odnaleziono ciała cesarza Decjusza, co sugerowałoby odnalezienie ciała syna. Możliwe zatem, że zostało ono odesłane do Rzymu i złożone w grobowcu przy Via Tiburtina. Intrygujące jest, że rzeźbiarz wyrył na czole wodza znak X, co oznacza, że był on wyznawcą Mitry.
Sam sarkofag obecnie stanowi jeden z najważniejszych elementów jednej z największych kolekcji antycznych dzieł sztuki – zbiorów rzymskiego Museo Nazionale Romano i można podziwiać go w Palazzo Attempt. Pokrywa jest natomiast eksponowana w muzeum w Bolonii.
