III wojna macedońska

Trzecia wojna macedońska miała miejsce w latach 172-168 p.n.e. Doprowadziła ona do upadku Macedonii i przejęcia władzy nad ziemiami greckimi przez Rzym.

Tło historyczne

Mimo pomocy udzielonej przez Filipa V legionom rzymskim w walce z Antiochem III i Ligą Etolską, król macedoński nie zamierzał dłużej pozwalać Rzymianom na hańbienie jego ziemi. Powoli odbudował armię, starając się jednocześnie znaleźć wartościowego sojusznika. Najczęściej spoglądał w stronę plemion trackich na swej północno-wschodniej granicy. Jednak chwilowo wydawało się, że plan nie wejdzie w życie, bowiem w roku 179 p.n.e. Filip zmarł.

Władzę przejął jego syn, Perseusz, który okazał się inteligentnym przywódcą. Młody władca postanowił kontynuować politykę ojca i raz na zawsze wypędzić Rzymian z półwyspu. Młody król zawarł sojusz z plemieniem germańskim, Bastarnami oraz obiecał nieść pomoc wszystkim miastom Grecji. Ponadto udało mu się nawiązać dobre kontakty z państwem Seleukidów, żeniąc się z córką Seleukosa IV, Laodike. Nawiązał sojusz z królem Epiru oraz paroma plemionami z Ilirii i Tracji. Zwiększył liczebność armii oraz odnowił kontakty gospodarcze z niektórymi miastami greckimi.

Falanga grecka. Przeciwko takim najeżonym włóczniami liniom Greków, walczył rzymski szyk potrójny.

Na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach 3.0.

Zaistniała sytuacja wyraźnie zaniepokoiła Senat rzymski, obawiający się o utratę wpływów w tym rejonie oraz zbytnie usamodzielnienie się Macedonii. Oliwy do ognia dolał władca Pergamonu, Eumenes II, który będąc sojusznikiem Rzymu, oskarżył Perseusza o destabilizację porządku w Grecji. Rzymianie nie mieli wyboru, musieli wypowiedzieć wojnę Macedończykom w 171 roku p.n.e.

Filip V Macedoński

Na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach 3.0.

Rzym wyniszczony po ciężkich walkach w drugiej wojnie punickiej, drugiej wojnie macedońskiej oraz w wojnie seleukidzkiej, nie dysponował dużą rezerwą wojskową. Najbardziej wartościowymi żołnierzami byli ci, biorący czynny udział w walkach z Hannibalem. Byli oni jednak zdecydowanie ponad wiek możliwy do pełnienia służby wojskowej. Udało się ich jednak zmusić do odsłużenia kolejnych lat w wojsku. Pozyskano także pewną liczbę żołnierzy z obywateli. Na wojnę wyruszyły dwa legiony, bardzo liczne w czasie republiki (wówczas legion składał się z: 6000 piechoty i 300 jezdnych), wspierane dodatkowo sprzymierzeńcami. Razem cała armia wysłana na wojnę liczyła około 37.000 piechoty i 2000 jazdy. Perseusz stworzył niewiele większą armię, jednak posiadał dwa razy większą jazdę (39.000 piechoty oraz 4000 jazdy). Piechota była w większości wypełniona zawodowymi falangami (włócznikami, którzy trzymali w rękach długie na 6, 5 metra sarissy). Była to elitarna jednostka Macedonii, pełna tradycji, która jednak potrzebowała równego terenu by mogła dobrze utrzymać szyk.

Wiosną roku 171 p.n.e. pierwsze kontyngenty rzymskie wylądowały na greckim zachodnim brzegu pod Apollonią. Transport wojsk przeprowadzono przy pomocy jednostek z Kartaginy, Ilirii i Rodos, co podkreślało sojusznicze zamiary tych państw wobec Rzymu. Rzymianami dowodził konsul Publiusz Licyniusz Krassus. Z większością swoich wojsk rozpoczął on marsz z Ilirii w kierunku Tesalli. Wojska macedońskie pod wodzą Perseusza oczekiwały na Rzymian w rejonie Callinicus niedaleko Larissy. Po dotarciu Rzymian w to miejsce jazda macedońska uderzyła na całkowicie zaskoczonego przeciwnika. W wyniku bitwy (bitwa pod Callicinus) Rzymianie zostali pobici tracąc około 3000 ludzi. Wieść o nieoczekiwanym zwycięstwie Perseusza szybko rozprzestrzeniła się wśród Hellenów powodując przejście na stronę macedońską kolejnych sojuszników. Król wysłał też do Rzymu własne warunki pokojowe, które zostały jednak odrzucone. Rzymianie jednak nie potrafili w zdecydowany sposób pokonać mniej doświadczonej armii Perseusza. Ponadto pojawiały się problemy z dyscypliną.

Perseusz, przed bitwą pod Pydną przystosował swoich żołnierzy do walki ze słoniami bojowymi. Specjalny oddział nosił zbroje nabijane kolcami, aby zwierzęta bały się ich atakować, a uzbrojony był w różnego rodzaju bronie miotane i do walki wręcz, którymi miał ranić słonie we wrażliwe miejsca.

Na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach 3.0.

Konflikt przybrał charakter poprzednich wojen macedońskich, gdzie obie armie zajmowały miasta oraz dążyły do małych, nic nieznaczących potyczek. Do 169 roku p.n.e. żaden z przeciwników nie wykazał się większymi sukcesami. Senat niezadowolony z biegu wydarzeń w Grecji powołał nowego konsula na rok 169 p.n.e. Kwincjusza Marcjusza Filippusa. Mimo swoich 60 lat wykazywał się dużą sprawnością i aktywnością. Wówczas Perseusz rozpoczął fortyfikację kluczowych przełęczy, których nie udało się zdobyć rzymskiej armii. Konsul zrezygnował z ataków na fortyfikacje, wyruszając na miasta Dium i Herkulanum, które szybko skapitulowały. Rzymska armia zmęczona szybkim marszem przez góry zdecydowała się zatrzymać, odzyskać siły i przenieść działania wojenne na wiosnę 168 roku p.n.e.

Senat będąc oburzony takim przewlekaniem walk oraz krytykując obecnego konsula, zdecydował się powołać nowego dowódcę. Był nim Emiliusz Paulus, szanowany i ceniony strateg. Konsul pojawiwszy się w Grecji szybko rozpoczął przygotowywania do ofensywy. Po krótkim okresie przygotowań rzymska armia wyruszyła z miasta Fila i rozbiła obóz oddalony o kilka kilometrów od rzeki Elpeus, która oddzielała strefy wpływów obu państw. Rzymianie parę razy próbowali zdobyć fortyfikacje za rzeką, ale bez korzyści. Paulus skorzystał z wiedzy dwóch kupców, którzy poprowadzili część jego wojsk przez przełęcz i zaatakowali od tyłu Perseusza. Młody król wystraszywszy się oddziałów rzymskich za swoją formacją uciekł w kierunku Pydny. Rzymianie jak cień podążyli za królem zmuszając go w krótkim czasie do walnej bitwy, która odbyła się pod Pydną roku 168 p.n.e. Jednak Paulus nie zaatakował od razu. Kazał robić obóz, każąc swoim żołnierzom odpocząć. Na drugi dzień Rzymianie zaatakowali, niszcząc przeciwnika. Zwycięstwo było w znacznej mierze wynikiem elastyczności rzymskiego systemu taktycznego. Początkowo obie armie starły się i stały w miejscu walcząc ciężko. Obaj dowódcy zagrzewali żołnierzy pędząc w miejsca gdzie sytuacja wydawała się niebezpieczna. W końcu linia Macedończyków został przerwana, a bitwa wygrana. Paulus zdobył Macedonię, kończąc jednocześnie wojnę macedońską.

Konsekwencje

Senat zadecydował o upadku Macedonii. Jej tereny podzielił na 4 części, by następnie włączyć je do republiki. Jednostki administracyjne utworzone z Macedonii zobligowane zostały do płacenia trybutu, który był jednak niższy, niż ten za istnienia Macedonii. Perseusz wziął udział w pochodzie triumfalnym, potem stając się do końca życia niewolnikiem. Do niewoli wzięto także wielu członków macedońskiej arystokracji. Był to kres królestwa Macedońskiego.

Olbrzymie łupy jakie zdobyli Rzymianie w czasie trzeciej wojny macedońskiej pozwoliły zapełnić państwowy skarbiec do tego stopnia, że w 167 roku p.n.e. zrezygnowano z bezpośredniego opodatkowania obywateli rzymskich.

Przeczytaj więcej

Bitwa pod Ilipą Wojny galijskie II wojna punicka Wojna domowa Cezara z Pompejuszem Wojny drugiego triumwiratu