Rozdziały
W historii powszechnej utwierdziło się przekonanie, że Rzym został założony w 753 roku p.n.e. przez legendarnego króla Romulusa, który według Rzymian był synem Marsa – boga wojny oraz kapłanki bogini Westy, która wywodzić się miała z rodu samego Eneasza. Co do daty powstania Rzymu nie byli przekonani do końca sami starożytni. Co więcej, archeolodzy i badacze przeprowadzili swoje własne próby określenia, kiedy założono „Wieczne Miasto”.
Antyczne źródła
Antyczni Rzymianie nie byli pewni co do roku założenia Rzymu. Pewni jednak byli dnia i miesiąca – był to 21 kwietnia. Dzień ten był niezwykle hucznie obchodzony na ulicach Rzymu. Rzymianie w tym dniu czcili bóstwo opiekujące się pastrzerzami i ich trzodami – Pales; święto nazywało się Parilia. Święto było ważne z tego względu, że wczesna społeczność rzymska opierała się właśnie na rolnictwie i hodowli. Gdy święto przybrało charakter państwowy, rozpalano ogniska i urządzano tańce. Co więcej, biesiadowano pod gołym niebem.
Przechodząc do datowania założenia Rzymu. Donizjusz z Halikarnasu (I wiek p.n.e.) w swoim dziele „Starożytność rzymska” (Rhomaike archaiologia) pozostawił nam kilka dat, jakie sugerowały antyczne postaci.
- Sam Dionizjusz ocenił, że Rzym założono pierwszego roku siódmej Olimpiady, czyli 752-751 p.n.e.
- Timajos – grecki historyk z Sycylii, piszący w IV-III wieku p.n.e. – stwierdził, że Rzym założono w 38 roku przed pierwszą Olimpiadą, czyli ok. 814-813 p.n.e.
- Pierwszy rzymski dziejopisarz (IV-III wiek p.n.e.), Kwintus Fabiusz Piktor twierdził, że Rzym powstał pierwszego roku ósmej Olimpiady, czyli 748-747 roku p.n.e.
- Lucjusz Cyncjusz Alimentus (III wiek p.n.e.) sugerował czwarty rok dwunastej Olimpiady, czyli 729-728 p.n.e.
- Według Katona Starszego (234-149 p.n.e.) Rzym powstał 432 lata po zakończeniu wojny trojańskiej. Dionizjusz obliczył, że był to pierwszy rok siódmej Olimpiady, czyli 752-751 p.n.e.
Najbardziej znaną i uznawaną datę przedstawił Marek Terencjusz Warron (116-27 p.n.e.) – według niego Rzym powstał w 753 roku p.n.e. Podobne wnioski prezentował Tytus Pomponiusz Attyk (109-32 p.n.e.), słynny adresat korenspondecji Cycerona.
Z racji na brak pewności, co do dokładnej daty założenia Rzymu, Rzymianie preferowali określać konkretny rok bazując na imionach dwóch konsulów wówczas urzędujących, aniżeli sugerując się ab urbe condita (A.U.C. – „od założenia miasta”).
Podejście naukowe
Najstarsze ślady osadnictwa jakie do tej pory odnaleziono nad rzeką Tyber, datuje się między 1000, a 800 rokiem p.n.e. W latach 40-50. XX wieku ustalono, że na Palatynie (i być może Velii) od 1000 roku p.n.e. istniała osada, której mieszkańcy chowali zmarłych u stóp wzgórza (tzw. Sepulcretum), blisko późniejszego Forum Romanum. Inna osada znajdowała się na Kwirynale i Kapitolu, gdzie na drugim wzgórzu obecność osiedleńcza mogła występować już nawet w XIV wieku.
W 1949 archeologowi Einarowi Gjerstadowi udało się potwierdzić, że dolina znajdująca się pomiędzy wzgórzami posiadała liczne chaty, co dowodzić miało że przed powstaniem placu publicznego miejsce to było zamieszkane. Zmiana charakteru użytkowania doliny miała nastąpić między połową VII a początkiem VI wieku p.n.e.
Włoski archeolog, Andrea Carandini, badający ten rejon w XX wieku, stwierdził istnienie przy zboczu Palatynu śladów muru powstałego około połowy VIII wieku p.n.e. Badania te nie wskazują wprawdzie dokładnej daty powstania miasta nad Tybrem, jednak potwierdzają istnienie w tym miejscu skupiska o miejskim charakterze już w tak wczesnym okresie. Miejsce było zresztą wyjątkowo szczęśliwie dobrane. Znajdowała się tu najwygodniejsza, patrząc od strony ujścia rzeki, przeprawa przez Tyber. Musiała więc prowadzić tędy droga wiodąca do nadbrzeżnych salin, miejsca pozyskiwania soli, niezbędnej dla górskich plemion sabelskich zajmujących się hodowlą bydła i owiec. Droga ta prowadziła zarazem w kierunku miast południowej Etrurii. Zakole Tybru tuż przy wyspie dawało wygodny port, do którego przybijać mogły fenickie i greckie statki z towarami różnego rodzaju. Innymi słowy było to wymarzone miejsce na ośrodek handlowy.
Osada palatyńska po mniej więcej stu latach połączyła się z drugą wioską, zamieszkałą przez Sabinów, skupioną na zboczach Kwirynału i Kapitolu. Oddzielające te dwie wspólnoty bagno zasypano i w ten sposób powstał jeden z najbardziej znanych na świecie punktów turystycznych Rzymu – Forum Romanum.
