Książka „The Dignity of labour. Image, Work and Identity in the Roman World” autorstwa Iaina Ferrisa to pozycja przedstawiająca zachowane wizerunki i wzmianki o pracownikach z antycznego Rzymu oraz dokonująca analizy motywów pozostawiania informacji o zawodzie czy umiejętnościach przez Rzymian.
Iain Ferris to brytyjski archeolog oraz wykładowca na wielu uniwersytetach. Doświadczenie na wykopaliskach archeologicznych na Wyspach Brytyjskich oraz gruntowna wiedza na temat rzymskiej sztuki oraz historii, zwłaszcza rzymskiego okresu Brytanii, są dowodami na to, że Czytelnik w swoje ręce otrzymuje naprawdę wiarygodną i ciekawą literaturę.
Książka podzielona została na: podziękowania; przedmowę; treść właściwą; adnotacje; bibliografię; spis imion rzymskich pracowników, którzy zostali opisani przez autora lub wspomniani; indeks użytych słów i wyrazów; oraz zdjęcia przedstawiające wybrane, omawiane obiekty.
Jak autor zaznacza w przedmowie jest to pierwsza tego typu publikacja, która w szerszy sposób podejmuje się ukazania społeczeństwa rzymskiego z perspektywy zatrudnienia oraz rzemiosła. Pozycja celowo pomija sferę niewolniczą, a -jak sam autor zaznacza – duża część przypadków to wyzwoleńcy i wyzwolenice. Autor w przedstawianiu konkretnych zachowanych przykładów „ludzi pracy” bazuje na źródłach materialnych (stele, nagrobki, inskrypcje) czy pisanych (zachowane treści antyczne).
Książka w sposób niezwykle namacalny ukazuje nam, jak wyglądał świat antycznych mieszkańców miast i wsi. Jak się okazuje zwyczaj umieszczania na nagrobkach informacji o swoim zatrudnieniu był bardzo popularny. Do naszych czasów zachowało się wiele takowych obiektów, które obficie znajdywano zwłaszcza w Italii; w samym Rzymie natrafiono na 1470 inskrypcji wspominających dane osoby oraz ich fach. Z samych stempli na naczyniach dowiadujemy się o, istniejących na przestrzeni wieków, około 5000 specjalistach w wypalaniu i wytwarzaniu ceramiki. Jak datowane są zachowane znaleziska? Od II wieku p.n.e. do końca istnienia Cesarstwa Zachodniorzymskiego.
Poznajemy architektów, budowlańców, artystów, rzeźników, garbarzy, lekarzy, położne, producentów perfum czy nauczycieli. Zachowane niezwykle cenne artefakty starożytności pozwalają nam poznać zmarłych oraz zrozumieć czym kierowali się w życiu ludzie antyku, zwłaszcza ze stanu plebejskiego.
Właściwa treść pozycji podzielona została na dziewięć rozdziałów. Każdy z nich ma na celu pogrupowanie tematyki oraz odrębne ujęcie omawianych przykładów przedsiębiorców czy rzemieślników. Autor w bardzo zgrabny sposób przedstawia zarys każdego rozdziału oraz tłumaczy na jakiej „branży” planuje się skupić. Omawia i opisuje wybrane przykłady nagrobków, steli czy ołtarzy; co niektóre z nich posiadają adnotację, że można je zobaczyć na końcu książki. Zdjęcia naturalnie świetnie ubarwiają i wizualizują nam omawiane artefakty, jednak moim zdaniem powinny się one znaleźć bezpośrednio w treści – kartkowanie stron, aby móc przyjrzeć się przedmiotowi jest dość męczące.
Sam podział rozdziałów jest moim zdaniem bardzo rozsądnie przemyślany. Rozdział pierwszy skupia się na branży budowlanej, architektach, kontraktorach budowlanych, twórcach mozaik i innych; rozdział drugi to już zawody odpowiadające za wyżywienie: piekarze, rzeźnicy, rolnicy; rozdział trzeci – tkactwo i ubranie; rozdział czwarty – wytwórstwo metalurgiczne i inne; rozdział piąty – stemple i oznaczenia na naczyniach i rurach; rozdział szósty – transport i usługi z nim związane; rozdział siódmy skupia się na analizie metafor oraz symboli umiejscowionych na znaleziskach; rozdział ósmy – gildie i stowarzyszenia różnych profesji; rozdział dziewiąty obficie nawiązuje z tematyką książki do XX wieku, porusza niektóre pominięte zawody oraz przedstawia kobiety pracujące starożytności.
Podsumowując, książka jest pozycją naprawdę fantastyczną i godną polecenia. Chcąc zagłębić się w świat antycznych ludzi, ich problemów oraz życia chyba najlepszym sposobem jest po prostu zapoznanie się z zachowanymi ich nagrobkami czy inskrypcjami. Rzymscy obywatele czy wyzwoleńcy z chęcią opisywali swoje życie, prezentowali wykonywany zawód, wykorzystywane narzędzia, odwoływali się do bóstw czy symboli. Niektórzy podkreślali zadowolenie z życia oraz sprawiedliwość wobec innych; inni byli dumni po prostu ze swojego biznesu oraz umiejętności.
Dzieło moim zdaniem jest niezwykle interesujące i wciągające. Iain Ferris napisał książkę niezwykle przystępną, bogatą w wiedzę, analizy oraz wnioski. Śmiało mogę ją polecić każdemu, kto chciałby jeszcze lepiej poczuć świat oraz społeczeństwo rzymskie.
