Książka, będąca dziełem niewielkim gabarytowo potrafi czasem być tworem pełnym zarówno piękna, jak i treści. Taką pozytywną przypadłość ma praca pana Pietro Citati, zatytułowana „Wiosna Chosrowa”, jaka powstała po jego wizycie w Iranie, jeszcze za czasów Szacha.
Jest to zbiór esejów o trzech epokach w długiej historii Persji, czyli epoki Achemenidzkiej, Sasanidzkiej oraz Islamskiej, stąd w podtytule książki wzięło się owe „dwadzieścia wieków kultury irańskiej”. Opowieść pana Citatiego rozciąga się na okres od około X wieku p.n.e. do XI wieku n. e. Jest ona mieszanką esejów o tematyce historycznej oraz religijnej (w tym także mitologicznej). Pomimo kwiecistego stylu oraz sporej ilości przekazywanych informacji, praca autora nie jest wolna od uchybień, których to listę podaje poniżej:
- Rumagan, czyli miasto koło Ktezyfontu, założone przez Chosrowa I i zasiedlone przez jeńców antiocheńskich z 540 roku n. e., to było miasto, zwane jako „miasto Rzymian”, a nie „miasto Greków”, jak pisze pan Citati.
- Suza i Babilon kwitły także w czasach przed Persami, a nie tylko pod ich panowaniem, jak zdaje się sugerować autor.
- Kwestia rodzaju śmierci, jaka spotkała Cesarza rzymskiego Gordiana III. Pomimo jego dyskusyjności pan Citati, bez żadnych zastrzeżeń przyjmuję wersję ze źródeł perskich, w której to nieszczęsnego Imperatora uśmierciły końskie kopyta w zamęcie bitewnym, pomimo faktu, że źródła rzymskie za jego śmierć obwiniają jego następcę Cesarza Filipa Araba.
- Pan Citati podaje nieco inną wersję zdarzeń, jakie to towarzyszły śmierci tytułowego Chosrowa II Parwiza (właściciela owego słynnego kobierca, zwanego „Wiosną Chosrowa”), korzystając przy jej spisaniu zapewne ze źródeł arabskich, które to pewne szczegóły zniekształciły post factum, tak aby pokazać „trafność” przepowiedni.
- Chronologia nie jest mocną stroną pana Citatiego, albowiem w swoim świetnym opisie życia głównego bohatera ostatniego eseju, podaje on złą datę męczeńskiej śmierci, tego bohatera, czyli perskiego mistyka Hussaina ibn Mansura Al-Hajjala (ok. 858 n. e. – 922 n. e.).
Pomimo powyższego polecam lekturę tego opracowania wszystkim zainteresowanym kulturą i historią krajów bliskowschodnich.
