Patrycjusze (patricii), od słowa „ojcowie” (patres), była to uprzywilejowana, wyższa warstwa społeczna, która pojawiła się w okresie Republiki Rzymskiej.
Początkowo prawdopodobnie patrycjusze byli potomkami arystokracji rodowej (zamknięta liczba rodów – gentes), która we wczesnym okresie państwa, czyli okresu królewskiego i wczesnej republiki, cieszyła się pełnią praw politycznych i wyłącznością na obejmowanie urzędów.
Patrycjusze, wchodząc w skład senatu, sprawowali rządy w republice. Od 445 roku p.n.e. dozwolono na małżeństwa patrycjuszy z córkami plebejuszy. Byli oni przeciwieństwem patrycjuszy. Monopol na władzę, jaki uzurpowali sobie patrycjusze, spowodował konflikt z plebejuszami. Walka o podział władzy zakończyła się na początku III wieku p.n.e., gdy ustaliła się chwiejna równowaga między obiema grupami. Wówczas to plebejusze w 287 roku p.n.e. uzyskali pełnię równych praw. Ponadto niektóre funkcje sakralne były na stałe przypisane patrycjuszom (do 44 roku p.n.e.).
Z biegiem lat (szczególnie w okresie późnej republiki i cesarstwa) stara warstwa patrycjuszy, w skutek wojen domowych, upadku ekonomicznego państwa, proskrypcji i nielicznego potomstwa wykruszyła się i została zastąpiona przez patrycjuszy mianowanych przez władców.
