Rozdziały
Grecki myśliciel Archimedes zasłynął nie tylko jako autor okrzyku „Eureka!1” (greckie określenie na niespodziewane odkrycie). To głównie za sprawą jego genialnych wynalazków i innowacyjnych machin udawało się przez długi czas bronić Syrakuzy przed potężną rzymską machiną wojenną.
Archimedes urodził się w Syrakuzach (miasto na południowym-wschodzie Sycylii) w około roku 287 n.e., a wykształcenie zdobył w Aleksandrii.
Heureka!
Najsłynniejsza opowieść z jego życia dotyczy podejrzenia władcy Syrakuz Hierona II o to, że pewien złotnik, któremu powierzono wykonanie korony królewskiej z prawdziwego złota, w rzeczywistości wydzielił część kruszca – który pozostawił sobie – a w zamian zastosował pewną ilość srebra. W tamtych czasach jedynym sposobem na sprawdzenie czy złoty produkt jest dobrej próby było zginanie. Władca chciał jednak uniknąć zniszczenia korony i polecił nadwornemu naukowcowi Archimedesowi wymyślenie innowacyjnej metody na dowiedzenie, czy korona jest w rzeczywistości w pełni złota.
Archimedes długo się głowił nad odpowiedzią. Pewnego razu, zażywając kąpieli w wannie i nieustannie rozmyślając nad powierzonym mu zadaniem, zauważył, że poszczególne członki jego ciała są w wodzie znacznie lżejsze niż w powietrzu. Nasunęło mu to myśl, że istnieje określony stosunek między zmniejszeniem się ciężaru ciała zanurzonego a ciężarem wypartego przez nie płynu (prawo Archimedesa). Zachwycony prostotą własnego odkrycia wybiegł nago z wanny z radością krzycząc Heureka!, co znaczy po grecku Znalazłem!.
Archimedes, aby dowieść prawdy, poprosił o bryłę czystego złota o ciężarze korony. Okazało się, że bryła czystego złota wypycha mniej wody niż korona o tej samej wadze. Tym samym korona miała większą objętość, ale mniejszą gęstość, co dowiodło że nie była wykonana w 100% ze złota. Archimedes dowiódł fałszerstwa złotnika pokazując różnicę wypartej ilości wody dwóch obiektów.
Obrońca Syrakuz
W roku 214 p.n.e. toczyła się druga wojna punicka między Rzymem a Kartaginą. Italia była zdominowana przez wojska Hannibala, które zuchwale plądrowały rzymskie ziemie. Kiepska sytuacja polityczna Rzymu spowodowała, że po śmierci władcy Syrakuz Hierona II, nowa władza w mieście zdecydowała się opowiedzieć po stronie Kartaginy. Na tę informację, nowo obrany konsul rzymski Marek Klaudiusz Marcellus udał się na czele 4 legionów na Sycylię, aby rozprawić się z nowym przeciwnikiem i dać przykład jak Rzymianie postępują z tymi, którzy wspierają Punijczyków. Wojsko rzymskie przystąpiło do oblężenia Syrakuz – najistotniejszego miasta tej wyspy.
Miasto wyróżniało się potężnymi murami, które oparte były o wzgórza i skalisty brzeg. Jednak tym co dawało Syrakuzom największą przewagę była obecność Archimedesa w mieście oraz jego geniusz inżynieryjny. Za sprawą jego innowacyjnych konstrukcji miasto opierało się Rzymianom przez kilka miesięcy. Po wstępnych rokowaniach pokojowych, ostatecznie Rzymianie zdecydowali się na oblężenie. Rzymianie ataki przeprowadzali zarówno morzem jak i lądem.
Pierwszą rzeczą jaką zlecił Archimedes, aby lepiej przygotować miasto do obrony było lepsze rozstawienie balist i katapult oraz ich modyfikacja, tak że raziły one skuteczniej oraz na dalszych odległościach Rzymian kamieniami i innymi pociskami. Ponadto w murach powybijano dziury, z których łucznicy wystrzeliwali swoje strzały.
Szturm Rzymian rozpoczęła piechota, która próbowała rozbijać mury taranami. Równocześnie od morza rozpoczął się atak okrętów rzymskich, na których ustawiono machiny oblężnicze sambuca. Były to szerokie pomosty, po których żołnierze próbowali wdzierać się na mury. Obrona Syrakuzan była jednak skuteczna. Korzystne rozstawienie katapult oraz zastosowanie małych wersji tych konstrukcji pozwoliły obrońcom Syrakuz atakować rzymskie statki bliżej murów i uniemożliwiać dostanie się na wały obronne.
Co więcej, Archimedes kazał wybudować specjalne dźwigi, które spuszczały na statki Rzymian potężne kamienie oraz uderzały potężnym „pazurem” w pokład statku, który następnie unoszono wraz z jednostką nad wodę i upuszczano. W wyniku tych działań rzymskie statki łamały się w pół i tonęły.
Duże straty wśród jednostek rzymskich oraz niesamowite wynalazki spowodowały, że Rzymianie stracili animusz i odwagę, odstąpili od oblężenia oraz rozpoczęli blokadę miasta. Na ratunek Syrakuzom przybył kartagiński wódz Himilkon, który jednak nie dał rady znieść rzymskiej blokady.
Upadek Syrakuz
Rzymianie nie mogąc zdobyć Syrakuz siłą ani blokadą musieli szukać podstępu. Ostatecznie przyczyną upadku Syrakuz była zdrada niektórych członków arystokracji, którzy podczas negocjacji zdradzili informację o źle strzeżonej części fortyfikacji, co pozwoliło po dwuletnim oblężeniu zdobyć Rzymianom miasto w 212 roku p.n.e.
Syrakuzy zostały doszczętnie złupione, a mieszkańcy którzy nie padli ofiarą rzezi, zostali przez Rzymian sprzedani w niewolę.
Śmierć poniósł też sam Archimedes, mimo że Marcellus kazał go oszczędzić. Ponoć Archimedes zginął z ręki rzymskiego legionisty w chwili roztrząsania jakiegoś problemu matematycznego. Kiedy legionista wszedł do pokoju Archimedesa kazał mu natychmiast wstać; ten jednak odmówił, gdyż wpierw chciał rozwiązać zadanie. Wściekły żołnierz odciął mu głowę. Archimedes tuż przed śmiercią miał powiedzieć noli turbare circulos meos, co znaczy „nie zamazuj moich kół”.
Marcellus na wieść o śmierci greckiego uczonego głęboko się zmartwił, gdyż wiedział jak wielki atut stracili Rzymianie pod postacią jego geniuszu. Następnie kazał go pochować z honorami. Na życzenie Archimedesa na jego nagrobku wyryto kulę, stożek i walec. Cyceron wspominał później, że udało mu się odnaleźć grób Archimedesa, który był mocno zapuszczony i porośnięty roślinnością. Skarcił potem mieszkańców Syrakuz za niedbanie o nagrobek swojego wybitnego mieszkańca.
Walki na Sycylii trwały jeszcze do roku 210 p.n.e., kiedy to wyspa dostała się całkowicie pod panowanie Rzymu. tym samym Sycylia stała się pierwszą zamorską prowincją Republiki Rzymskiej.
