Ta strona nie może być wyświetlana w ramkach

Przejdź do strony

Jeśli znajdziesz błąd ortograficzny lub merytoryczny, powiadom mnie, zaznaczając tekst i naciskając Ctrl + Enter.

Tajemnicze kamienne kręgi z czasów rzymskich

Kamienne kręgi w Węsiorach
Kamienne kręgi w Węsiorach

Kamienne kręgi w Węsiorach, Odrach i innych miejscowościach stanowią niezwykłą atrakcję turystyczną. Są pamiątką po kulturze wielbarskiej i przedstawicielach tej kultury – Gotach.

Przyjeżdżając na Pomorze turyści nastawiają się na zwiedzanie gotyckich zamków i ceglanych katedr. Niewielu jednak zdaje sobie sprawę, że ziemie północnej Polski posiadają ciekawą historię z okresu imperium rzymskiego. Jej świadectwem są kamienne kręgi i kurhany w których nie tylko składano zmarłych, ale i w ich obrębie uczestniczono w pogańskich obrzędach.

Kultura kręgów

Kręgi ułożone z narzutowych kamieni oraz występujące w pobliżu kurhany wraz z szkieletowymi pochówkami, są pozostałościami po kulturze nazywanej przez archeologów wielbarską. Do historii przeszła jednak inna jej nazwa wywodząca się z relacji historyka rzymskiego Tacyta, czyli plemię gotów. Goci byli ludem germańskim zamieszkującym Pomorze wschodnie i środkowe w okresie I- III w. n.e. Przybyli oni ze Skandynawii, a dokładniej, jak sama nazwa wskazuje z Gotlandii.

Goci utrzymywali szerokie stosunki handlowe ze światem śródziemnomorskim i byli pośrednikami w handlu na słynnym bursztynowym szlaku. Sprzyjało to bogaceniu się ludności i rozwijaniu życia kulturowego i religijnego. Objawiało się to specyficznym kultem jakim skandynawscy osadnicy darzyli swoich zmarłych. Chowano ich zarówno na cmentarzyskach płaskich, jak i w kurhanach.

Cmentarzyska i wieńce kamienne na Pomorzu składają się często z rozbudowanych konstrukcji drewniano-ziemnych w postaci kręgów kamiennych i kurhanów. Ponieważ w wyposażeniu grobów znaleziono przedmioty charakterystyczne Skandynawii, uznano, że zarówno groby, jak i kręgi są pozostałością po Gotach. Znajdują się one zarówno na wschodnim, jak i na środkowym Pomorzu. Najlepiej zachowane i najatrakcyjniejsze znajdują się w miejscowościach Odry, Leśno i Węsiory. Ponadto można je znaleźć w Gronowie, Grzybnicy i nowym Łowiczy na Pomorzu Zachodnim oraz w Babim Dole – Borczu w okolicach Żukowa.

Stanowiska gockie składają się zazwyczaj z kilku ułożonych z kamieni wieńców oraz z kurhanów wewnątrz których pochowani byli przedstawiciele starożytnej arystokracji. Najbardziej typowym elementem są kręgi kamienne, które składają się z pionowo ustawionych wąskich głazów umieszczonych w równych odległościach w wygrzebanych do tego dołkach. Średnice wahają się od ponad 30 do zaledwie 7 metrów. Niektóre z nich posiadają pośrodku również menhiry, czyli stojące pionowo pojedyncze głazy, czasem posiadające rysy ludzkiej twarzy.

Groby znajdujące się wewnątrz kamiennych kręgów są uważane przez archeologów za świadectwo ofiar z jeńców wojennych. Rzymski historyk Jordanes pisał: „O łaski Marsa zaś Gotowie zawsze zabiegali, uciekając się do straszliwych obrzędów. Składali mu bowiem w ofierze jeńców w przeświadczeniu, że naczelnika wojen wypada pozyskiwać przelaną krwią ludzką”. Najprawdopodobniej również wewnątrz kręgów dochodziło do zgromadzeń plemiennych zwanych thingami. Już w 1915 roku poznański astronom-amator Paul Stephan zaobserwował prawidłowości ułożenia obiektów w Odrach mogące stanowić dowód w tezie, iż służyły one do obserwacji ruchu ciał niebieskich.

Węsiory drugie na Świecie

Szczególnie ciekawe jest skupisko kamiennych kręgów w Węsiorach nieopodal Sulęczyna. Jest to największe w Polsce, zaś drugie zaraz po Stonehenge w Europie nagromadzenie kamiennych kręgów. W lesie nad malowniczym jeziorem znajduje się dziesięć całych kręgów i dwa częściowo zachowane. Archeolodzy wydobyli niezwykle cenne i misternie zdobione zapinki zwane fibulami, paciorki szklane i inne świadectwa dowodzące, że w starożytności plemiona zamieszkujące ziemie Pomorza nie były barbarzyńcami we współczesnym znaczeniu tego słowa.

W trakcie II wojny światowej Komisarz Rzeszy do Spraw Umacniania Niemczyzny Heinrich Himmler kazał otoczyć kręgi w Odrach i Węsiorach drutem kolczastym. Uważał on, że między Gotami a Niemcami istnieją więzy krwi. Pragnął utworzyć pomniki germańskości ziem pomorskich, jak sam określał miały być one miejscem pielgrzymkowym będocym „niemiecką Jasną Górą”. Po wojnie zgodnie z oficjalną propagandą komunistycznych władz, kręgi zostały uznane za przykład kultury prasłowiańskiej. Dopiero od lat 60 miały miejsce profesjonalne badania archeologiczne.

Do dnia dzisiejszego w niemal nienaruszonym stanie przetrwało około dziesięciu stanowisk, głównie dzięki opinii ugruntowanej w średniowieczu, że są one „diabelskim miejscem”. Jeszcze w 1990 roku w Piasznie na Pomorzu Środkowym stwierdzono występowanie wcześniej nie znanych kręgów, więc wciąż pozostają one tajemnicze. Obecnie objęte są one ochroną jako stanowisko archeologiczne o wyjątkowych walorach kulturowych. W większości prowadzą do nich drogowskazy, oraz tablice informacyjne objaśniające turystom historię tych niezwykłych miejsc. Ciekawostką jest trasa archeologiczno-lichenologiczna w Leśnie koło Brus, gdzie oprócz opisu kręgów znajduje się przewodnik po nadrzewnych i naskalnych porostach.

Goci w Faktorii

Obecnie istnieją liczne grupy osób doszukujących się pozaziemskich przyczyn powstania kamiennych kręgów. Według radiestetów promieniowanie w tym miejscu przekracza normy na tyle, że posiada właściwości lecznicze. W niektórych kręgach według specjalistów od różdżek znajdują się nawet miniczakramy. Ufolodzy uważają natomiast, że kręgi występujące często na płaskich, dobrze widocznych wzniesieniach służyć miały za rodzaj komunikatu z obcymi formami życia lub punkt nawigacyjny dla ich statków.

Dzisiaj kręgi stanowią dużą atrakcję turystyczną, są okazją do ciekawego spaceru na łonie natury i okazją do obcowania z tajemniczą historią. W ostatnich latach w ich pobliżu odbywają się ogniska kupalnocki i inne pogańskie obrzędy. Szczególnie interesującą jest impreza w Leśnie zwana Piknikiem Archeologicznym. Przez 2 dni wojowie i białogłowy z całej Polski a także goście z Kalingradu zbierają się i prezentują rzemiosło i swoje umiejętności, zaś kilkaset metrów od kręgów powstaje historyczna wioska gdzie można podpatrzeć życie w dawnych czasach. Kulturą gotów zajmuje się również istniejąca w Pruszczu Gdańskim Faktoria Rzymska, gdzie na centralnym placu ustawiono kamienny krąg.

Autor: Piotr Celej

IMPERIUM ROMANUM potrzebuje Twojego wsparcia!

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na kanałach społecznościowych, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie. Nawet najmniejsze kwoty pozwolą mi opłacić dalsze poprawki, ulepszenia na stronie oraz serwer.

Wesprzyj IMPERIUM ROMANUM!

Wesprzyj IMPERIUM ROMANUM

Dowiedz się więcej!

Wylosuj ciekawostkę i dowiedz się czegoś nowego o antycznym świecie Rzymian. Wchodząc w poniższy link zostaniesz przekierowany do losowego wpisu.

Losowa ciekawostka

Losowa ciekawostka

Odkrywaj tajemnice antycznego Rzymu!

Jeżeli chcesz być na bieżąco z najnowszymi wpisami na portalu oraz odkryciami ze świata antycznego Rzymu, zapisz się do newslettera, który jest wysyłany w każdą sobotę.

Zapisz się do newslettera!

Zapisz się do newslettera

Księgarnia rzymska

Zapraszam do kupowania ciekawych książek poświęconych historii antycznego Rzymu i starożytności. Czytelnikom przysługuje rabat na wszelkie zakupy (hasło do rabatu: imperiumromanum).

Zajrzyj do księgarni

Księgarnia rzymska

Raport o błędzie

Poniższy tekst zostanie wysłany do naszych redaktorów