W czasach przełomu między starożytnością a średniowieczem, kiedy chrześcijaństwo umacniało swoją pozycję jako religia państwowa, doszło do wydarzeń, które odcisnęły piętno na historii kultury i nauki. Jedną z najbardziej znanych postaci tego okresu była Hypatia – filozofka, matematyczka i astronomka, której tragiczna śmierć stała się symbolem zmian zachodzących w ówczesnym świecie.
W latach 391–392 cesarz Teodozjusz I wydał tzw. Edykty Teodozjańskie, które zakazywały praktykowania kultów niechrześcijańskich, kontemplowania pogańskich posągów i składania ofiar w świątyniach. Na mocy tych edyktów zniszczono m.in. Serapeum w Aleksandrii, jedną z najwspanialszych świątyń starożytnego świata, poświęconą bogu Serapisowi. Cezareum – świątynia Augusta – zostało przekształcone w kościół chrześcijański. Wraz z objęciem urzędu biskupiego przez Cyryla w 412 roku, sytuacja wyznawców dawnych religii oraz społeczności żydowskiej w mieście uległa dalszym zmianom. W Aleksandrii działała również grupa kaznodziejów chrześcijańskich – tzw. parabolani – która zyskiwała coraz większe wpływy.
W tym właśnie kontekście pojawia się Hypatia – uczona wywodząca się ze szkoły Platona i Plotyna. Córka filozofa Teona, prowadziła wykłady z matematyki, astronomii i filozofii, które przyciągały słuchaczy z różnych części imperium. Znana była także z kontaktów z prefektem Aleksandrii – Orestesem, co wywołało niechęć niektórych środowisk lokalnych.
W marcu 415 roku Hypatia została zaatakowana przez grupę mieszkańców miasta. Według relacji Sokratesa Scholastyka, została wyciągnięta z powozu, pozbawiona życia, a jej ciało spalono w miejscu zwanym Cinaron.
Śmierć Hypatii nie była jedynie osobistym dramatem – przez wielu została odczytana jako symboliczny koniec epoki klasycznej filozofii i nauki greckiej, która ulegała stopniowemu wyparciu przez nowy porządek społeczno-religijny. Postać Hypatii powracała w dziejach – była upamiętniana przez oświeceniowców, romantyków i współczesnych humanistów jako symbol niezależnej myśli i umiłowania wiedzy.
