Rozdziały
Rok 193 n.e. znany jest w historii starożytnego Rzymu jako tzw. Rok Pięciu Cesarzy, ponieważ w trakcie tych 365 dni aż pięciu pretendentów rościło sobie prawo do tronu. Rok ten przyniósł również ostatecznie upadek dotychczasowej dynastii – Antoninów (96 – 192 n.e.) oraz zapoczątkował czteroletni okres wojen domowych (193 – 197 n.e.), które ostatecznie zakończyły się zwycięstwem Septymiusza Sewera.
Śmierć Kommodusa
Ostatni, jak się okazało, przedstawiciel dynastii Antoninów, cesarz Kommodus panował od 180 r. Objął tron po śmierci swojego ojca, ostatniego z tzw. pięciu dobrych cesarzy – Marka Aureliusza. Rządy Kommodusa stawały się coraz bardziej niepopularne ze względu na postępującą paranoję cesarza, która najprawdopodobniej stała się przyczyną narastającego wśród rzymskich elit terroru politycznego. Cesarz kazał oddawać sobie boską cześć, oraz uznał się za Herkulesa. Ostatecznie, 31 grudnia 192 r. został zamordowany w wyniku spisku zawiązanego przez arystokrację, a następnie uznany za wroga publicznego (damnatio memoriae).
Pertynaks
Nowym cezarem obwołany został prokonsul Afryki, Pertynaks. W trakcie swojego niespełna 90 – dniowego panowania szybko popadł w niełaskę zarówno kręgów arystokratycznych jak i wojskowych. Pertynaks wprowadził opłaty od odzyskania skonfiskowanych przez Kommodusa majątków patrycjuszowskich, a także próbował przywrócić surową dyscyplinę w wojsku. 28 marca 193 roku cesarz został zamordowany w spisku zorganizowanym przez pretorianów w porozumieniu z Senatem.
Didiusz Julianus
Po śmierci Pertynaksa gwardia Pretorianów przeprowadziła swoisty przetarg na urząd cesarski. Udział wzięli w nim teść zamordowanego Pertynaksa, Sulpicianus, a także Didiusz Julianus. Ten drugi zwyciężył oferując każdemu pretorianowi po 25 000 sesterców w zamian za poparcie do tronu. Niebawem przeciwko nowemu cesarzowi wystąpili namiestnicy trzech rzymskich prowincji: Septymiusz Sewer (Panonia), Klodiusza Albinus (Brytania), Pesceniusz Niger (Syria). Wraz z postępem wojsk Sewera w kierunku Rzymu Didiusza Julianusa opuszczali kolejni stronnicy. Ostatecznie, Senat uznał Septymiusza Sewera za cesarza i skazał Didiusza Julianusa na śmierć. Cezar został zamordowany w swoim pałacu 1 czerwca 193 roku.
Pescenniusz Niger
Po śmierci Didiusza Juliusza doszło do wojny domowej pomiędzy pretendentami do tronu – Septymiuszem Sewerem, który opanował Italię oraz zachodnią część Imperium, a Prescenniuszem Nigrem, którego siły koncentrowały się w Anatolii i Syrii. Dysponujący zdecydowaną przewagą militarną Sewer zdecydował się przeprowadzić ofensywę w kierunku ośrodków poparcia rywala. Początkowo Prescenniusz próbował przeprowadzić szybkie uderzenie na siły Sewera, jednakże w toku kampanii zmuszony był wycofywać się w kierunku wschodnim. Siły Sewera zwyciężyły w bitwach pod Kyzikosem (193), Kius (194), oraz Issos (194) co przypieczętowało los Prescenniusza Nigra, który zginał zamordowany podczas próby ucieczki do Persji. Ostatni ośrodek oporu – miasto Bizancjum – zostało opanowane przez zwolenników Sewera dopiero w grudniu 195 roku.
Klodiusz Albinus
Klodiusz Albinus był jednym z prokonsulów, którzy sięgnęli po władzę po zamordowaniu Pertynaksa. Początkowo zawarł układ z Septymiuszem Sewerem, akceptując tytuł cezara i de facto sprawował zarząd nad częścią cesarstwa (Brytania). W roku 193 roku razem z Sewerem piastował urząd konsula. Po pokonaniu zwolenników Pescenniusza Nigra i zburzeniu Bizancjum doszło do konfrontacji dawnych sojuszników. Septymiusz Sewer doprowadził do uznania przez Senat swojego syna Karakalli następcą tronu oraz ogłoszenia Klodiusza Albina za „wroga Rzymu”. Początkowo Albinus odniósł sukces – ogłosił się cesarzem i z pomocą wiernych mu legionów udało mu się zająć większość Galii, jednak brak poparcia ze strony legionów nadreńskich oznaczał, że Albinus pozostał na zdecydowanie słabszej pozycji. Armie dwóch cesarzy spotkały się w bitwie pod Lugdunum (dzisiejszy Lyon) w 197 roku. Wojska Klodiusza Albinusa zostały pokonane, a on sam popełnił samobójstwo lub został zamordowany z rozkazu Septymiusza Sewera.
Septymiusz Sewer
Septymiusz Sewer wyszedł zwycięsko z wojny domowej lat 193 – 197 jako niekwestionowany władca całego Imperium. Jednocześnie udało mu się założyć kolejną w dziejach Imperium dynastię, której kres rozpoczął okres Kryzysu III wieku. Septymiusz Sewer pochodził ze zromanizowanej arystokracji afrykańskiej, a w 191 roku został mianowany prokonsulem Panonii przez Kommodusa. Po zamordowaniu Pertynaksa bardzo szybko zdecydował się na marsz na Rzym. Opanowanie stolicy cesarstwa i przejściowy pakt z Klodiuszem Albinosem pozwoliły mu na pokonanie Pescenniusza Nigra oraz dalszą konsolidację władzy. W ostatniej fazie konfliktu dysponował już ogromną przewagą i po 197 roku sprawował władzę nad całym obszarem Imperium. Dla legitymacji swojej władzy Septymiusz Sewer uznał się za syna i następcę cesarza Marka Aureliusza. Konsekwencją powyższego (cesarz wszak nie mógł być bratem skazanego na damnatio memoriae) było również przeforsowanie w Senacie w 195 roku deifikacji Kommodusa.
