Rozdziały
Chodzenie boso w antycznym Rzymie było źle widziane i świadczyło o niskim statusie osoby. Podobnie, zaniedbane i dziurawe buty postrzegane były jako dowód ubóstwa. W dużej mierze Rzymianie obuwie zaadaptowali od Etrusków i Greków, tworząc swoje własne rozwiązania.
Obuwie antycznych Rzymian składało się z kilku typów, gdzie najchętniej noszono sandały (sandalia lub soleae) lub buty (calcei). Zwykle dobrze urodzony Rzymianin po domu chodził w sandałach, a na miasto wychodził w butach, które były niezbędnym elementem ubiory obywatela, poza togą. Buty były podobne do nam współczesnych, z tą różnicą, że miały podeszwę zrobioną ze skóry, a stopę i łydki okalały skórzane pasy.
W zależności od warunków pogodowych, grubość skóry z jakiej wykonano sandał różniła się; w chłodniejszym klimacie sandał wykonany był z grubszej skóry. Sandały przytwierdzano do stóp rzemieniami pokrywającymi podbicie i dolną część nogi. Były też wersje sandałów, które miały dodatkowo skórzane lub metalowe cholewki okrywające w całości goleń. Warto dodać, że w czasie uczty domownicy i goście zdejmowali sandały w domus.
Nogi nie były całkowicie zakrywane, w związku z czym pozostawały wolne przestrzenie, które pozwalały nogom oddychać. Na czas deszczowej pogody zakładano buty o nazwie pero, które były wykonane z garbowanej skóry. Noszono także wyższe buty, sięgające połowy łydek – tzw. calcamen. We wczesnym okresie Rzymu noszono buty z zaginającymi się do góry czubkami – calcei repandi. Późniejsze buty rzymskie miały jednak zaokrąglone czubki.
Poza wspomnianym wcześniej obuwiem wyróżniano niskie buty (socci), noszone głównie przez kobiety, ale i aktorów komicznych. Obuwiem teatralnym, w czasie odgrywania tragedii, był cothurnus, o wysokiej podeszwie. Cothurnus otaczał łydkę, a czasem sięgał nawet kolan. Nosiły go także osoby o ważne pozycji oraz jeźdźcy. Senatorzy rzymscy nosili wykonane z czarnej skóry obuwie (calceus senatorius), które posiadało 4 rzemienia (corrigiae). Podobne były one kształtem do czerwonych na wysokiej podeszwie butów patrycjuszy – calceus mulleus. Kobiety z kolei nosiły caligae muliebres oraz calceoli, gdzie ten ostatni był małym butem.
Oczywiście nie można zapomnieć o rzymskich sandałach wojskowych (caligae), które miały grubą, nabijaną żelaznymi lub miedzianymi ćwiekami (clavi caligarii) podeszwę, składającą się z kilku warstw skóry kozy, owcy, krowy lub woła. Solidna podeszwa gwarantowała stabilność i wytrzymałość obuwia. Tego typu obuwie używali także zwykle obywatele, zwłaszcza ci wykonujący pracę fizyczną (rolnicy, górnicy).
Nadmienić należy, że buty noszono zwykle w naturalnym kolorze skóry; jednak osoby, które było na to stać, miały buty farbowane. Można było osiągnąć kolory: czarny (za sprawą barwnika sutorium atramentum, zawierającego siarczan miedzi), czerwony, żółty, biały, złoty, fioletowy. Skórę impregnowano swego rodzaju płynem z kory drzew, solami mineralnymi i innymi, aby zabezpieczyć przed procesami gnilnymi. Niestandardowe kolory sandałów były krytykowane w antycznym Rzymie, jako nadmierny luksus; osoba nosząca takie buty najczęściej ripostowała, że stosuje takie buty wyłącznie jako ochronę stóp. Co interesujące, cesarz Aurelian miał zabronić noszenia ekstrawaganckich (różnobarwnych) butów mężczyznom, chcąc w ten sposób zachować umiar i skromność w społeczeństwie. Kobiety nie były dotknięte tym ograniczeniem.
W zimniejszych klimatach (np. Brytania) na stopę zakładano także formę skarpet (wełniane lub lniane materiały), aby chronić przed zimnem. Potwierdzenie tego jest odkrycie z roku 2010, w North Yorkshire (Brytania). Natrafiono tam na 14 grobów wojskowych, w których obok ciał pochowanych Rzymian znajdowały się pozostałości sandałów, a w tym zachowane włókna wśród rdzy z gwoździ od sandałów. Dowodzi to tego, że antyczni Rzymianie mogli nosić skarpety wraz z sandałami, a tym samym ekstrawagancka moda pojawiła się znacznie wcześniej niż myślimy.
Na koniec warto zaznaczyć, że rzymski szewc (sutor) był cennym rzemieślnikiem, którego usługi ceniono szczególnie w wojsku.
Różne rodzaje butów rzymskich
- Galilica był butem zapożyczonym od Greków, z drewnianą podeszwą, i wykonany był z grubej skóry. Tego typu obuwie noszono głównie w deszczową pogodę i popularne było wśród kurierów, osób podróżujących i rolników.
- Baxa był to sandał wykonany z włókien roślinnych, liści lub kory. Delikatna budowa i tanie wykonanie powodowały, że obuwie było popularne zwłaszcza w gorącym klimacie (np. Egipt) i wśród niskich warstw społecznych.
- Calceus był typowym rzymskim butem, który zakrywał całą stopę i wiązany był na wysokości kostki i z przodu. Patrycjusze uprawnieni byli do noszenia barwionych na czerwono butów; natomiast nowo mianowani senatorowie nosili czarne buty. Przypuszcza się, że kolor fioletowy noszono w czasie większych ceremonii, np. triumfów.
- Babilonia hypodemata były to eleganckie sandały z Babilonu, które wykonane były z bardzo dobrej jakości skóry; w kolorze szafranu. Buty te były popularne wśród warstw wyższych Rzymian.
- Sculponae były to sandały, które miały drewnianą podeszwę z wysoką piętą; do jej boków przybity był szeroki skórzany pasek. Tego typu obuwie nosili Rzymianie w łaźniach, gdyż drewniana podeszwa była mniej podatna na wilgoć, aniżeli skóra. Rolnicy stosowali takie sandały także do pracy w błotnistym terenie.
- Campagus był rodzajem obuwia antycznych Rzymian, który noszony był przez patrycjuszy i zapinany na pięcie oraz między palcami – palce były odkryte. Edykt Dioklecjana podaje, że takie buty kosztowały 75 denarów.
- Embromides były to reprezentatywne buty żołnierskie do kolan.
- Campagi militares był to buty żołnierskie.
