Małżeństwa w starożytnym Rzymie to sprawa co najmniej skomplikowana. Z wielu powodów – dość powiedzieć, że rzymskie prawo uznawało dwie formy zawarcia małżeństwa, przy czym jedna z nich (in manum, tj. kobieta przechodziła bezpośrednio pod władzę męża) dzieliła się jeszcze na trzy podkategorie. Co jednak w tej kwestii przysługiwało, spychanym niemal do końca V w. p.n.e. na drugi plan, plebejuszom i kto sprawił, że po latach usuwania się w cień w końcu wyszli spod towarzyskiego klosza?
O hierarchii, pętającej społeczno-politycznymi sidłami niemal całe życie publiczne w Rzymie, wiemy wszyscy. Wiadomo nam o niezwykle uprzywilejowanych patrycjuszach, a tym samym bogacących się głównie dzięki rozległym latyfundiom nobilach, czy rozpieszczanych przez Oktawiana Augusta ekwitach; niemało informacji mamy również o niewolnikach, wobec których właściciel dysponował prawem życia i śmierci, mogąc w każdym momencie tego pierwszego ich pozbawić oraz właśnie o plebejuszach – warstwie, której położenie w rzymskim społeczeństwie diametralnie zmieniło się w V w. p.n.e., bowiem najpierw – w 494 r. p.n.e. – doszło do ustanowienia, dbającego od tego momentu o ich interesy i dysponującego prawem weta wobec pozostałych urzędników urzędu trybuna ludowego, a ok. 449 r. p.n.e. w życie weszło tzw. Prawo XII tablic, co jedynie utwierdziło wszystkich w przekonaniu, że rola i przywileje patrycjuszy będą teraz tylko rosnąć.
Tak też właśnie stało się 5 lat później, ok. 445 r. p.n.e., kiedy to trybun Kanulejusz zgłosił wniosek, aby zezwalano na zawieranie małżeństw między dziećmi rodzin patrycjuszowskich i plebejuszy, która to możliwość należała wcześniej tylko i wyłącznie do bagażu praw obywatelskich przysługujących potomkom z tych pierwszych rodzin. Dzięki odpowiedniej energii i przekonaniu polityka o słuszności swojej inicjatywy, nie minęło wiele czasu, aż ustawę lex Canuleia zaczęto stosować w praktyce. Wiele lat i cztery wieki później, na mocy ustawy z 89 r. p.n.e., lex Canuleia zostało rozszerzone na całą Italię, a za sprawą wydanego w 212 r. n.e. edyktu cesarza Karakalli objęło swoim zasięgiem całe imperium rzymskie.
