Ta strona nie może być wyświetlana w ramkach

Przejdź do strony

Jeśli znajdziesz błąd ortograficzny lub merytoryczny, powiadom mnie, zaznaczając tekst i naciskając Ctrl + Enter.

Czemu antyczne zabytki są tak głęboko pod ziemią?

Ten wpis dostępny jest także w języku: angielski (English)

W 2020 roku odkryto wyjątkowo dobrze zachowaną rzymską mozaikę pod winnicą w pobliżu miasta Negrar (północ Włoch)
W 2020 roku odkryto wyjątkowo dobrze zachowaną rzymską mozaikę pod winnicą w pobliżu miasta Negrar (północ Włoch). Wyraźnie widać różnicę poziomów. | Zdjęcie: Sap Archeologia srl and Comune di Negrar di Valpolicella

Regularnie, co jakiś czas otrzymujemy informację o odkryciu antycznych zabytków, w tym tych, które datowane są na czasy rzymskie. Widzimy zdjęcia ukazujące mozaiki ukryte kilka metrów poniżej drogi, chodnika czy obecnego poziomu gruntu. Jak to możliwe?

Podstawową kwestią, jaką należy zaznaczyć jest fakt, że w powietrzu unosi się kurz, który powstaje ze sproszkowanego piasku, ziemi oraz wszelkich innych elementów. Wiatr regularnie roznosi ten materiał, co jest częścią procesu erozji. Co ciekawe zdarza się, że piasek z północnej Afryki jest w stanie znaleźć się nawet w Europie.

Na przestrzeni dziejów, przykładowo Rzym, stolica niegdysiejszego Imperium Rzymskiego i obecnie Włoch, podlegał procesowi ciągłej przebudowy. Budynki były burzone, materiał był wykorzystywany do innych konstrukcji, a fundamenty albo posłużyły do dalszej budowy, albo też nie. Pozostawione dolne fragmenty ginęły pod nawarstwiającym się piachem, ziemią i kurzem, a potem były nadbudowywane przez kolejne obiekty. Dlatego też obecnie w Rzymie przy via Urbana znajduje się bazylika św. Pudencjany, pod którą z kolei odkryto mury domów rzymskich z końca istnienia Republiki.

Bazylika św. Pudencjany przy Via Urbana. Zdjęcie Pana Michał Kubicza pokazuje, jak duża jest różnica między poziomem bazyliki i współczesnym poziomem gruntu. Trudno uwierzyć, że w rzeczywistości różnica ta jest jeszcze większa. Sanktuarium znajduje się na poziomie, który w I wieku n.e. był w rzeczywistości wysokim pierwszym piętrem. Dawny wysoki parter znajduje się jeszcze niżej – pod kościołem i poprzedzającym go placykiem.
Michał Kubicz - sekrety Rzymu

Nadmienić należy, że często zamiast kamiennych fundamentów znajduje się także otwory po słupach czy szczeliny po belkach, które dowodzą istnienia niegdyś budowli. Samo drewno w większości przypadków uległo rozkładowi i jedynie w warunkach pełnej próżni mogło przetrwać do dzisiejszych czasów.

Podobnie jest z przedmiotami antycznymi – te porzucone lub schowane znajdywane są na dużej głębokości. Przez wieki kolejne porcje pyłów przykrywają artefakty, które dla nieświadomych niczego pieszych, znajdują się głęboko pod ich nogami. Świadomość, jak wiele zabytków skrywa jeszcze ziemia jest nie do pojęcia.

Słynny plac Largo di Torre Argentina znajdujący się w centrum Rzymu. Na jego terenie znajdują się pozostałości po budowlach rzymskich z okresu Republiki. Świetnie widać różnicę poziomów, względem współczesnych ulic. Plac powstał na początku XX wieku, po tym jak zburzono znajdującą się na tym terenie średniowieczną zabudowę, a odkryto rzymskie zabytki.
Trivago

Duży wpływ na znikanie antycznych zabytków pod ziemią miały także powodzie. Podnoszący się poziom rzeki, przykładowo Tybru, zalewał niżej położony Rzym, a nanoszony materiał często nie był usuwany przez powracających mieszkańców. Dochodziło do tego, że partery i pierwsze piętra kamienic stawały się w rzeczywistości piwnicami.

Dodatkowo, stopniowy upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego, przeniesienie stolicy z Rzymu oraz jego dwukrotne zdobycie (410 i 455 n.e.), spowodowały że „Wieczne Miasto” pustoszało. Do V wieku n.e. Rzym liczył jedynie 100 tysięcy mieszkańców; miasto było jedynie cieniem niegdysiejszej majestatycznej stolicy potężnego Imperium, która u szczytu swojej chwały miała milion ludności. Po wojnach gockich (535–554 n.e.) populacja spadła aż do 30 tysięcy ludzi1.

Opuszczone i zniszczone budynki użyteczności publicznej zamieniono na domy wielorodzinne; słynna droga Via Sacra została przekształcona w pastwisko dla krów; brud pokrywał pomniki. Pozostali w mieście ludzie wykorzystywali otwarte przestrzenie oraz, niegdysiejsze pełne ludzi, fora do wypasania zwierząt lub uprawy. Zwierzęta i ludzie nanosili nowy materiał, a rolnicy dodatkowo wysypywali lepszą ziemię, aby rośliny lepiej się przyjmowały.

Wizualizacja ukazująca Forum Nerwy w IX wieku

Pompeje i Herkulanum – miasta pod ziemią

Świetnym przykładem zachowanych głęboko pod ziemią antycznych ruin są Pompeje czy Herkulanum – miasta które w 79 roku n.e. zostały zniszczone i pogrzebane przez wybuch Wezuwiusza. Eksplozja wyrzuciła do góry (szacuje się na 15-30 km) potężną ilość materiału wulkanicznego (pumeks, popioły), który po pewnym czasie zaczął opadać. Pompeje zostały zasypane licznymi kawałkami kamienia oraz późniejszym pyłem.

Herkulanum z kolei nie ucierpiał z powodu „bombardowań” kamieniami. Na drugi dzień po wybuchu, po zboczu Wezuwiusza spłynęła lawina piroklastyczna (mieszanina gorących gazów ok. temperatury 500 stopni Celsjusza, popiołów i okruchów skalnych), która głównie uderzyła właśnie w Herkulanum. Później nastąpiły powtarzające się lawiny „płynne”, które przykryły miasto warstwą błota wulkanicznego o grubości nawet 25 m. Właśnie ta duża ilość materiału pozwoliła Herkulanum w części zachować się w bardzo dobrym stanie i ukryć miasto m.in. przed złodziejami.

Wykopaliska w Pompejach pod koniec XIX wieku.

Wiele też osób zadaje sobie pytanie – dlaczego wciąż w Pompejach odkrywane są kolejne antyczne skarby? Jak to możliwe że przez ponad 270 lat, od odkrycia Pompejów, wciąż znajdowane jest coś nowego? Pompeje były zamożnym miastem z licznymi budynkami użyteczności publicznej, arenami sportowymi, teatrami i świątyniami. Miasto ze swoimi 64 hektarami i niemal 20 tysiącami ludzi było zupełnie przeciętnym ośrodkiem społecznym Cesarstwa Rzymskiego w I wieku n.e. Jednak wyobraźmy sobie teraz, że jedno współczesne miasto, podobnej wielkości, pogrzebane zostaje pod ziemią w wyniku pojedynczego kataklizmu. Ile przedmiotów codziennego użytku, budowli, konstrukcji, ciał bylibyśmy w stanie znaleźć? Bardzo dużo!

Co więcej, do tej pory Pompeje odkryte zostały jedynie w 2/3 (ok. 44 ha). Pozostała część (22 ha) wciąż czeka na odkopanie, przy czym niektórych miejsc w ogóle nie zgłębimy, gdyż nad zakopanym miastem powstały współczesne konstrukcje, wykluczające prowadzenie wykopalisk.

Problemem w konserwacji znalezisk oraz prowadzeniem dalszych prac archeologicznych są także finanse. Badacze notorycznie się z tym mierzą, otrzymując od czasu do czasu wsparcie publiczne lub pomoc finansową od sponsorów prywatnych.

Obszary antycznych Pompejów wciąż czekające na odkrycie: regiony I-III-IV-V-IX.
Pompeiisites.org

Baje – miasto pod wodą

Innym ciekawym zjawiskiem są np. Baje – antyczne, modne uzdrowisko ze wspaniałymi willami, m.in. Cezara i Nerona, w pobliżu obecnego Neapolu. Region ten jest bardzo aktywny sejsmicznie, a większa część starożytnego miasta znalazła się w wyniku aktywności wulkanicznej pod wodami Zatoki Neapolitańskiej.

Mozaika rzymska znajdująca się pod wodą w Bajach.

Od tysiącleci dochodzi tam do trzęsień ziemi. Rejon znany jest także ze zjawiska zwanego bradisismo – regularnego obniżania się lub podwyższania gruntu w wyniku wypełniania się lub opróżniania komór wulkanicznych znajdujących się pod powierzchnią ziemi. To właśnie za sprawą tzw. negatywnego bradisismo, czyli zapadania się terenu, znaczna część Baiae jest dziś pod wodą.

Część ruin spoczywa na głębokości zaledwie kilku metrów – tu do „zwiedzania” wystarczy rurka i maska. Inne zatopione lokacje można zobaczyć nurkując z butlą lub biorąc udział w wycieczce statkiem ze specjalnie przystosowanym kadłubem, umożliwiającym obserwację dna.

Przypisy
  1. Bernard Lancon, Rome in Late Antiquity
Źródła wykorzystane

IMPERIUM ROMANUM potrzebuje Twojego wsparcia!

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na kanałach społecznościowych, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie. Nawet najmniejsze kwoty pozwolą mi opłacić dalsze poprawki, ulepszenia na stronie oraz serwer.

Wesprzyj IMPERIUM ROMANUM!

Wesprzyj IMPERIUM ROMANUM

Dowiedz się więcej!

Wylosuj ciekawostkę i dowiedz się czegoś nowego o antycznym świecie Rzymian. Wchodząc w poniższy link zostaniesz przekierowany do losowego wpisu.

Losowa ciekawostka

Losowa ciekawostka

Odkrywaj tajemnice antycznego Rzymu!

Jeżeli chcesz być na bieżąco z najnowszymi wpisami na portalu oraz odkryciami ze świata antycznego Rzymu, zapisz się do newslettera, który jest wysyłany w każdą sobotę.

Zapisz się do newslettera!

Zapisz się do newslettera

Księgarnia rzymska

Zapraszam do kupowania ciekawych książek poświęconych historii antycznego Rzymu i starożytności. Czytelnikom przysługuje rabat na wszelkie zakupy (hasło do rabatu: imperiumromanum).

Zajrzyj do księgarni

Księgarnia rzymska

Raport o błędzie

Poniższy tekst zostanie wysłany do naszych redaktorów