Galia

Podział Galii z głównymi miastami około 58 roku p.n.e.

Na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach 3.0.

Galia (Gallia) była to kraina historyczna w Europie Zachodniej, znajdująca się na terenach dzisiejszej Francji, Belgii i północnych Włoch. Ziemie te zamieszkiwały plemiona celtyckie.
Do czasów Juliusza Cezara ziemie te nie miały pokrycia w rzeczywistej organizacji państwowej czy międzyplemiennej. Istniały tylko pewne luźne podobieństwa kulturowe i niezbyt intensywne związki ekonomiczne między poszczególnymi plemionami. W wyniku podboju w latach 58 – 52 p.n.e. Galia uległa częściowej romanizacji. Mimo ciągłych buntów nie udało się jednak Celtom na dłuższy czas utrzymać suwerenności. Sytuację pogarszały ciągłe walki wewnętrzne między plemionami, które uniemożliwiały zawarcie sojuszu antyrzymskiego.

Galia dzieliła się na:

• Galię Zaalpejską (Gallia Transalpina), nazywaną także Galią Dalszą (Gallia Ulterior). Południowo-wschodnia część Galii Zaalpejskiej stała się prowincją rzymską w 121 roku p.n.e. W roku 118 p.n.e. została założona tutaj kolonia Narbo, dzięki czemu dla nowej prowincji stworzono drugą nazwę – Galia Narbońska (Galia Narbonensis), obecna Prowansja.
• Galię Przedalpejską (Gallia Cisalpina), nazywaną także Galią Bliższą (Gallia Citerior). Zajęta przez Rzymian jeszcze w III wieku p.n.e., została ostatecznie włączona w 42 roku p.n.e. w obręb Italii.
  Kraina ta obejmowała wszystkie ziemie na północ od Italii, pomiędzy Pirenejami, a Renem.

Po wygranej bitwie pod Alezją w 52 roku p.n.e., Cezar nadał całej Galii status prowincji. Dalsze przekształcenia strukturalne w Galii nastąpiły dopiero za panowania Oktawiana Augusta, który podzielił Galię i zmienił jej granice, tworząc osobne prowincje:

• Akwitania (Gallia Aquitania)
• Galia Belgijska (Gallia Belgica)
• Galia Lugduńska (Gallia Lugdunensis)
• Galia Narbońska (Gallia Narbonensis)
• Germania Górna (Germania Superior)
• Germania Dolna (Germania Inferior)

Gallia Aquitania, Gallia Belgica i Gallia Lugdunensis zostały własnością cesarską, a najbardziej zromanizowana Gallia Narbonensis od 22 roku p.n.e. była prowincją senacką.
W okresie I wieku p.n.e. do I wieku n.e. większość terenów zamieszkanych przez Celtów (Iberia, Galia, Brytania) została podbita przez Rzym. Ludność Iberii i Galii uległa romanizacji, a jedynym plemieniem celtyckim, które nie zostało podporządkowane Rzymowi byli Irowie z Irlandii.

Galowie należeli do najzagorzalszych przeciwników Rzymu. Podbili oni i skolonizowali północ Italii, wyniszczając przy tym Etrusków. Rzymianie podporządkowali ich sobie dopiero w trzech etapach: w północnej Italii, południowej Francji i wreszcie drogą podboju północnej Francji przez Juliusza Cezara. Pomiędzy Galami i Italczykami istniała wymiana kulturalna i handlowa (głównie broń).
W latach 260 – 274 n.e. Galia stanowiła oddzielne państwo, a to za sprawą Postumusa, jednego z wielu cesarzy z okresu anarchii. Automiczność Galii zdołał przekreślić dopiero cesarz Aurelian.

Celtowie

Umierający Gal, rzymska, marmurowa kopia greckiej pracy z III wieku p.n.e.

Celtowie był to lud indoeuropejski, którego pierwotną siedzibą było dorzecze górnego Renu, Dunaju i Menu. Rozprzestrzenili się w ciągu I tysiąclecia p.n.e. po całej Europie, opanowując m.in. Wyspy Brytyjskie, w VII wieku p.n.e. Galię (odtąd znani jako Galowie). Potem dotarli do północnej Italii, gdzie w roku 390 p.n.e. zdobyli, splądrowali i spalili Rzym. Z czasem Rzymianie wyparli celtyckie plemiona na północ. Galowie dotarli do Karpat, a nawet poza nie na tereny dzisiejszej Polski (Śląsk, Małopolska). Część z nich skierowała się z kolei na Bałkany, gdzie splądrowali Grecję i wkroczyli do Azji Mniejszej. Inny odłam Celtów przekroczył około 600 roku p.n.e. Pireneje. Tam zmieszali się z miejscową ludnością iberyjską i odtąd znani są ze źródeł rzymskich jako Celtyberowie.
Podstawowymi zajęciami Celtów była: hodowla oraz rolnictwo. Umieli wytapiać metale, sporządzać broń, a z czasem na terytoriach Celtów rozwinął się handel.

Celtowie, najlepsi producenci żelaza w tych czasach, zapoczątkowali wyrób żelaznych hełmów oraz prawdopodobnie około 300 roku p.n.e. wynaleźli kolczugę. Wkład Italczyków to wynalezienie scutum i osłon policzkowych. Kolorowy rysunek przedstawia przywódcę plemiennego lub nobila z południowej Francji (I w. p.n.e.). Celtycki jeździec posługiwał się siodłem z rogami (i uzdą), które przyjęto od Rzymian. Jego garnkowy hełm należał do typu „Agen”. Był na tyle bogaty, aby pozwolić sobie na najnowszy typ kolczugi i na złoty naszyjnik oraz bransolety. Jego broń to długi, celtycki miecz i włócznia (około 2, 5 m) z typowym celtyckim, długim i spłaszczonym grotem, takim jak opisał go Diodor. Ozdoby na uprzęży konia przedstawiają ludzkie głowy. Miały one rytualne znaczenie. Celtowie to dzicy łowcy głów. Jeździec ów ma krótkie spodnie (braccae) i skórzane buty. Długie spodnie noszono w północnej Francji. Jazda dowodzona przez wodzów takich jak ten, walczyła z Rzymianami, a także po stronie rzymskiej. Większość jeźdźców nie miała prawie wcale zbroi lub bardzo skąpą. Od przedstawionej na rysunku popularniejsza była okrągła tarcza.

Rysunek przedstawia typowego wojownika plemiennego północnej Francji, w spodniach w kratkę. Jego broń to zwykła, długa tarcza i miecz. Podobnie jak Rzymianie, Celtowie nosili miecz przy prawym boku. Jego włosy są posklejane mieszaniną gliny i wapna.

Celtyckie wojsko charakteryzowało się słabo opancerzoną piechotą uzbrojoną zwykle w długie, ciężkie i dwuręczne miecze oraz podłużną tarczę. Typowy wojownik plemienny północnej Francji ubrany był w spodnie w kratkę. Podobnie jak Rzymianie, Celtowie nosili miecz przy prawym boku. Jego włosy były posklejane mieszaniną gliny i wapna.
Słabość piechoty nadrabiała doskonała jazda. Celtycki jeździec posługiwał się siodłem z rogami, które przyjęto od Rzymian. W historii tego okresu trudno jest spotkać się z równie wyborową konnicą. Grubo opancerzeni jeźdźcy byli dobrze chronieni, zarówno przed strzałami jak i cięciami mieczy. Ich broń to długi, celtycki miecz i włócznia (około 2, 5 m) z typowym celtyckim, długim i spłaszczonym grotem. Galijska jazda, podobnie jak germańska masowo wcielana była do regularnej armii rzymskiej.

Wspólną cechą wierzeń Celtów był politeizm, jednak pod wpływem romanizacji Galowie stopniowo zaczęli odrzucać swoją wiarę.

Galowie byli wyraźnie podzieleni, co spowodowało wykształcenie się wielu plemion galijskich. Tymi najważniejszymi, zamieszkującymi tereny prowincji, za czasów podboju Galii przez Juliusza Cezara były:

• Arwernowie zamieszkiwali środek Galii. Dzięki temu skupili w swoich zasięgu handel. Kontrolowali również dwie główne rzeki: Allier i Loarę. Próbowali stworzyć konfederację, dzięki czemu mogliby mieć wpływ na wszystkie ludy Galii. Ich głównym miastem była Gergowia (Gergovia). Nazwa tego plemienia, arveni, oznacza tyle co „rolnicy”.
• Belowakowie, co oznacza „wojownicy”, zamieszkiwali na terenach Galii belgijskiej.
• Bituryngowie znajdowali się na południe od Loary. Zajmowali teren w samym centrum Galii. Od południowego-wschodu graniczyli z Arwernami. Ich główne miasto, Awarikum, było najbogatszą mieściną całej Galii. Ich nazwa oznacza tyle co „królowie świata”.
• Eduowie zajmowali znaczną część współczesnej Burgundii. Stolicą ich państwa było Bibracte. W 5 roku p.n.e. Eduowie opuścili to miasto i zajęli Augustodunum (dzisiejsze Autun we Francji). Jeszcze przed podbojem Galii, lud ten zdecydował się na sojusz z Rzymem, dzięki czemu mogli skutecznie rywalizować o hegemonię w Galii z sąsiadującymi Arwernami.
• Lignoni oznacza „Ci co dobrze skaczą na koniach”. Na ich terytoriach znajdowało się ważne dla ludów Galii, sanktuarium Sekwany.
• Rutenowie swoją nazwę wywodzili od słowa „rudzi”.

Przeczytaj więcej

Wojny galijskie Wojna domowa Cezara z Pompejuszem Wojny drugiego triumwiratu Bitwa nad rzeką Alią i splądrowanie Rzymu przez Galów Agrypina Młodsza