Merkury (Mercurius) był rzymskim bogiem handlu, zysku i kupiectwa; także złodziei i celników, posłaniec bogów. Był także przewodnikiem dusz w podziemiach, w związku z czym uważany był za opiekuna podróżników. Jego imię pochodzi prawdopodobnie od łacińskiego merx, lub też mercator, co oznacza „kupiec”. Za jego odpowiednika w mitologii greckiej można uznać Hermesa, zaś w panteonie etruskim – Turmsa. Merkury należał do tzw. Consentes Dii (consentes – „wspólnie istniejący”), czyli dwunastu głównych bóstw rzymskich. Uważany był za syna Jowisza (jego najmłodszy) i Mai – bogini chmur.
Świątynia Merkurego w Circus Maximus, pomiędzy wzgórzami Awentyn i Palatyn została wzniesiona w 495 roku p.n.e. Miejsce nadawało się dobrze jako miejsce kultu boga handlu i szybkości, jako że znajdował się tam jeden z głównych ośrodków handlu, a także tory wyścigowe. Usytuowanie świątyni pomiędzy plebejuszowską twierdzą na Awentynie a patrycjuszowskim centrum na Palatynie, podkreślało również rolę mediatora przypisywaną często Merkuremu.
Dnia 15 maja obchodzono Merkuralia. Wówczas to kupcy skrapiali sobie głowy wodą ze świętego źródła Merkurego położonego w pobliżu Porta Capena.
Merkury stał się bardzo popularny wśród narodów podbitych przez Imperium Rzymskie. W rzymskim synkretyzmie był przyrównywany do celtyckiego boga Lugusa i germańskiego bóstwa Wotana.
W tygodniu środa była dniem, którego to obchodzono kult Merkurego. Dzień ten Rzymianie nazywali Mercurii dies, w związku z czym w niektórych kulturach nadal używa się innej formy tej nazwy.
W sztuce klasycznej łatwo rozpoznawalny dzięki charakterystycznej czapce petasos (często z dołączonymi małymi skrzydełkami), sandałom ze skrzydłami oraz lasce (kaduceusz). Ponadto nosił owcze futro.
Według mitologii Merkury uważany był za wynalazcę instrumentów strunowych i w konsekwencji za jednego z twórców muzyki. Po tym, jak Nil zalał Egipt, a potem cofnął się, Merkury znalazł wśród zatopionych zwierząt skorupę żółwia z wyschniętymi żyłami i tak właśnie powstać miała lira.
