Rozdziały
Rzymskie miasto Pietas Julia (obecnie chorwacka Pula) było prężnym ośrodkiem miejskim. Przyczynił się do tego szczególnie handel, gdyż osadę wzniesiono (jeszcze przed przybyciem Rzymian), nad zatoką stanowiącą doskonały naturalny port. Właśnie dzięki doniosłemu znaczeniu gospodarczemu dla Imperium Romanum Pietas Julia rozwijała się, co skutkowało również wznoszeniem coraz bardziej okazałych budynków publicznych, takich jak świątynie, termy czy obiekty kulturalne. Zdecydowanie najbardziej okazałym obiektem w tym civitas, był amfiteatr w Puli.
Budowa „Pulskiej Areny”
Amfiteatr w Pietas Julia wybudowano w latach 2 – 14 n.e., to jest za panowania Oktawiana Augusta, zaś jako budulec posłużyło drewno. Nieduży kamienny amfiteatr wzniesiono na miejscu drewnianego za panowania Klaudiusza. Jednak kształt budowli, jaki znamy dzisiaj, zawdzięczamy innemu władcy – imperatorowi Tytusowi Flawiuszowi Wespazjanowi. Wespazjan zlecił bowiem w 79 r. rozbudowę amfiteatru. Legenda głosi, że skłoniła go do tego kochanka Cenida. Z uwagi na śmierć cesarza, zapoczątkowane przez niego dzieło zakończył jego syn i następca Tytus.
Do budowy Amfiteatru wykorzystano charakterystyczny dla zabudowy w tym mieście biały wapień. Podobnie jak inne tego typu obiekty w cesarstwie, wybudowano go na podstawie eliptycznej, zaś osie podstawy to 132, 45 i 105, 10 m. Budowlę wzniesiono na skarpie, w związku z tym, od strony morza ma ona trzy kondygnacje, zaś od strony lądu dwie. Dolna kondygnacja składa się z 32 arkad, natomiast środkowa z 72. Najwyższy poziom ma charakter ściany z 64 prostokątnymi otworami. Igrzyska na tej arenie mogło jednocześnie oglądać prawdopodobnie 23 tysiące widzów, którzy mogli dostać się nań przez 15 bram. Ściana zewnętrzna ma w najwyższym miejscu 29, 4 m wysokości.
W obwodzie murów znajdują się 4 wieże, w których zabudowane były cysterny. Woda z tychże mogła służyć do zasilania fontann, lub w razie potrzeby do skrapiania widowni. Pod areną natomiast wykonano szereg podziemnych przejść, które umożliwiały wypuszczanie na scenę dzikich zwierząt, czy gladiatorów.
Arenę wybudowano poza obrębem murów miejskich, przy prowadzącej do Akwilei, a dalej do Rymu Via Flavia. Ulokowanie tego typu obiektu za miastem zabezpieczało civitas przed rozlaniem się na ulice zamieszek, które często wybuchały podczas igrzysk.
W IV w. na arenie w Pietas Julia śmierć znalazł Germanicus ze Smyrny, znany też świętym Germanem, którego rzucono na pożarcie bestiom za panowania cesarza Antoninusa Piusa.
Po upadku Rzymu
Po wprowadzeniu w życie zakazu organizacji walk gladiatorów, a następnie zakazu wykonywania kary śmierci przez rzucenie bestiom na pożarcie, arena została opuszczona i jak wiele podobnych obiektów przez stulecia pełniła funkcję lokalnego kamieniołomu. Proceder ten ostatecznie ukrócono dopiero w XVIII w. Jednak szczęśliwie w przypadku amfiteatru w Puli rozbiórkę rozpoczęto od środka, a nie od zewnątrz (jak np. w Amfiteatrze Flawiuszów w Rzymie), stąd do dnia dzisiejszego zachował się pełnym obrys murów zewnętrznych, wraz z wszystkimi czterema wieżami. Czyni to Pulską Arenę jednym z trzech najlepiej zachowanych rzymskich amfiteatrów (jest też jednym z sześciu największych).
Obecnie
Amfiteatr w Puli jest udostępniony do zwiedzania. W miesiącach letnich organizowane są w nich Spectacula Antiqua, w ramach których widzowie mają możliwość oglądania rekonstrukcji walk gladiatorów.
