Rozdziały
Publiusz Kwinktyliusz Warus (Publius Quinctilius Varus) urodził się około roku 46 p.n.e. w Cremonie. Był rzymskim politykiem i dowódcą w czasie panowania pierwszego cesarza Oktawiana Augusta. Dowodził trzema legionami rzymskimi zniszczonymi w Lesie Teutoburskim przez Germanów pod wodzą Arminiusza.
Pochodzenie i osobowość
Warus pochodził ze zubożałej rodziny patrycjuszowskiej – gens Quinctilia. Jego ojciec, Sekstus Kwinktyliusz Warus był senatorem związanym z konserwatywno-republikańskim skrzydłem senatu. W 49 roku p.n.e. był kwestorem. Wziął udział w wojnie domowej przeciwko Cezarowi. Przeżył klęskę republikanów, by po zabójstwie Cezara w 44 p.n.e. znów stanąć po ich stronie. Po przegranej republikanów w bitwie pod Filippi popełnił samobójstwo. Matka Warusa pozostaje nieznana. Jego dziadek od strony ojca, także Sekstus Kwinktyliusz Warus, był senatorem.
Warus posiadał trzy siostry, które najprawdopodobniej były młodsze od niego.
Wellejusz Paterkulus tak opisuje osobowość Warusa:
Odznaczał się łagodnym charakterem i spokojnym usposobieniem. Ciężkawy nieco zarówno w ruchach, jak w myśli, był przyzwyczajony bardziej do bezczynnego życia obozowego niż wojennej służby. Pieniędzmi nie pogardzał.
– Wellejusz Paterkulus, Historia rzymska, 117
Kariera polityczna i wojskowa
Warus zajął odmienne stanowisko wobec przemian politycznych niżeli jego ojciec. Stał się poplecznikiem sukcesora Cezara, Oktawiana Augusta. Poślubił Wipsanię Marcelę Agrypinę – córkę Marka Agrypy, przyjaciela i współpracownika Augusta. Na pogrzebie Agrypy w 12 roku p.n.e. Warus wygłosił mowę pochwalną na cześć teścia. Był szwagrem przyszłego cesarza Tyberiusza, żonatego z Wipsanią Agrypiną (inną córką Agrypy) oraz jego przyjacielem. W wyniku wstąpienia do rodziny cesarskiej jego kariera wyraźnie przyspieszyła. W 23 lub 21 roku p.n.e. był kwestorem, towarzyszył Oktawianowi w podróży do wschodnich prowincji. Jego cursus honorum zakończyło się w roku 13 p.n.e., kiedy to objął urząd konsula wraz z Tyberiuszem.
Pomiędzy 8 i 7 p.n.e.był namiestnikiem prowincji Afryka, a potem namiestnikiem Syrii (od 7/6 do 4 p.n.e.), gdzie pod jego komendą znajdowały się 3 legiony. W czasie swojego namiestnictwa prowadził surową politykę skierowaną na wyzyskiwanie ludności wysokimi podatkami. Jego zadaniem było także między innymi utrzymanie pokoju w wasalnych królestwach. Wielu interwencji wymagała sytuacja w Judei rządzonej przez króla Heroda i jego następców. Po śmierci Heroda w 4 roku p.n.e. doszło do rewolty mesjanistycznej w Judei, określanej mianem wojny Warusa. Po zdobyciu Jerozolimy, Warus kazał ukrzyżować 2000 żydowskich bojowników, aby zastraszyć mieszkańców i podporządkować władzy.
Po powrocie z Syrii pozostawał przez kilka lat w Rzymie. Jako powiązany blisko z Tyberiuszem został odsunięty przez Augusta na boczny tor. W tym czasie poślubił Klaudię Pulchrę – wnuczkę Oktawii, siostry Augusta. W pierwszych latach I wieku n.e. najważniejszym teatrem działań militarnych i politycznych stała się Germania. Długie kampanie wojskowe Tyberiusza, jego brata Druzusa Straszego, Lucjusza Domicjusza Ahenobarbusa i Germanika, prowadzone między 10 p.n.e. a 6 rokiem n.e., zakończyły się pacyfikacją kilku plemion germańskich, jak np. Cherusków. Walki toczono głównie na północ od Górnego Dunaju oraz na wschód od Renu. Celem ekspansji było poszerzenie panowania rzymskiego, a zarazem skrócenie wydłużonej granicy. W 6 roku n.e., Tyberiusz ogłosił, że Germania została spacyfikowana.
Bitwa w lesie Teutoburskim i śmierć
W 7 roku n.e. namiestnikiem Germanii został Warus. Tak jego działania w Germanii opisuje Wellejusz Paterkulus:
Kiedy objął dowództwo nad wojskiem stacjonującym w Germanii, wyobraził sobie, że Germanie, istoty nie mające nic ludzkiego prócz głosu i ciała, są ludźmi, i że prawo może obłaskawić tych, których nie mógł poskromić miecz. Z tym przeświadczeniem wkroczył w głąb nieprzyjacielskiego kraju i jak gdyby wśród mężów cieszących się słodyczą pokoju marnotrawił czas wypraw letnich na wymierzanie sprawiedliwości z wyżyn trybuny sędziowskiej, zgodnie z procedurą rzymską.
– Wellejusz Paterkulus, Historia rzymska, 117
We wrześniu 9 roku n.e. Warus stacjonował w obozie letnim nad Wezerą (obecne miasto Xanten) z trzema legionami (XVII, XVIII i XIX). Warus chciał poprowadzić wojsko do Moguntiacum (obecne Mainz), gdy nadeszły go wieści o rozszerzającej się rewolcie nad Renem. Informację przekazał mu książę Cherusków Arminiusz, któremu Warus zaufał, wbrew podejrzeniom Segestesa – nobila z plemienia Cherusków. Arminiusz był zromanizowanym germańskim księciem, dowódcą pomocniczych oddziałów jazdy. Bunt miał wybuchnąć na obszarach na wschód od Renu.
Arminiusz i plemię Cherusków przygotowali pułapkę na maszerujące legiony Warusa. Wykorzystali w maksymalnym stopniu zaskoczenie oraz gęste lasy Germanii. We wrześniu 9 roku n.e. w Kalkriese (na wschód od obecnego Osnabrück) legiony wpadły w zasadzkę. Podmokłe i gęsto zalesione tereny uniemożliwiły legionistom zwarcie formacji. Trzeciego dnia bitwy Rzymianie zostali zepchnięci na wzgórze Kalkriese, zlokalizowane na północ od Osnabrück, gdzie doszło do ostatecznego pogromu.
W wyniku trzydniowej bitwy wszystkie trzy legiony zostały wybite. Zginęło blisko 20 tysięcy ludzi Utracono też orły legionowe, co było dodatkową ujmą dla honoru Rzymian. Wellejusz Paterkulus podaje, że części rzymskiej jazdy udało się uciec z miejsca bitwy; w trakcie jednak drogi do Renu, jeźdźcy zostali przechwyceni przez germańskich zwiadowców i zabici. Jak twierdzi Edward Gibbon Rzymianie, którzy zostali wzięci w niewolę byli trzymani w klatkach, a następnie paleni żywcem. Inni zostali zniewoleni lub wykupieni. Tacyt i Florus podają, że pochwyceni oficerowie legionowi byli po latach składani w ofierze na ołtarzach pogańskich. Sam Warus popełnił samobójstwo.
Wódz z większą odwagą umierał niż stawał do walki: idąc za wzorem ojca i dziadka przebił się mieczem.
– Wellejusz Paterkulus, Historia rzymska, 119
Uciętą głowę Warusa Arminiusz wysłał jako prezent do króla Markomanów – Marboda. Ten jednak odesłał ją do Rzymu, gdzie Oktawian pochował ją w rodzinnym mauzoleum.
Klęska w Lesie Teutoburskim była jedną z największych w historii Rzymu i powstrzymała dalszy podbój Germanii. Swetoniusz podaje, że w bezsenne noce Oktawian August chodził po korytarzach swojego pałacu wołając Quinctili Vare, legiones redde – „Warusie, zwróć mi moje legiony”. Co więcej, August na znak żałoby ani nie obcinał włosów, ani nie golił brody przez miesiący1.
Działania po śmierci Warusa
Na wieść o klęsce Warusa, jego siostrzeniec Lucjusz Noniusz Asprenas wysłał podlegające mu dwa legiony: I Germanica oraz V Alaudae na północ, aby zabezpieczyć przejście przez Ren. W ten sposób zapobiegł inwazji germańskiej na Galię. W następnych latach 9-11 n.e. wojska pod wodzą Tyberiusza uspokoiły sytuację w Germanii. Na przełomie 15 i 16 roku n.e. Germanik odbył dwie pomyślne wyprawy przeciwko Germanom pod wodzą Arminiusza. Odnalazł tam i pogrzebał szczątki trzech legionów pozostałe po słynnej masakrze w Lesie Teutoburskim w 9 roku n.e.
Małżeństwa i potomstwo |
|
