Dies natalis („dzień narodzin”) był to w świecie rzymskim dzień narodzin lub rocznica powstania budowli lub wydarzenia. Antyczni Rzymianie obchodzili swoje urodziny co roku, w przeciwieństwie do Greków którzy swoje narodziny świętowali tego samego dnia każdego miesiąca tzw. libacją, czyli piciem najczęściej zmieszanego z wodą wina.
Obyczaj dies natalis wywodził się z rzymskiego zwyczaju wspominania śmierci bliskich zmarłych (anniversarium), przejęty przez chrześcijan, któremu nadali oni odmienne znaczenie i charakter.
Rzymskie dies natalis związane było z kultem Geniusza lub Junony (kobiety). Zwykle ważni politycy przykładali uwagę do swoich urodzin i odpowiednio aranżowali publiczne wydarzenia, tak aby się nakładały. I tak na przykład Pompejusz Wielki specjalnie czekał siedem miesięcy, by powrócić ze swojej kampanii na wschodzie i móc odbyć triumf w dzień swoich urodzin. W antycznym Rzymie czas urodzin był to także moment wspominania zmarłego.
Dies natalis odnosiło się także do powstania świątyni lub jej gruntownej renowacji. Wówczas uznawano ten dzień za „narodziny” bóstwa i odpowiednio świętowano. Urodziny Rzymu z kolei obchodzono dnia 21 kwietnia, w tzw. Parilia – festiwal na cześć bogini Pales, opiekunki pasterzy i ich trzody.
Urodziny cesarzy naturalnie miały charakter publicznej ceremonii. Bardzo często wiązano dzień narodziny imperatora z dies natalis świątyni jakiegoś bóstwa. I tak dzień 23 września był dniem narodzin Oktawiana Augusta, który stał się także dniem „urodzin” Świątyni Apolla na Polu Marsowym. Obchody urodzin określano terminem natalicium.
