Adlocutio, czyli mowa rzymskiego wodza do żołnierzy, była jednym z najważniejszych aktów publicznych w armii starożytnego Rzymu. Była to zarówno formalna przemowa, jak i gest władzy, który manifestował siłę autorytetu wodza. Cesarz, generał lub inny wyższy dowódca zwracał się do zgromadzonego wojska, by motywować, inspirować lub przekazywać rozkazy przed bitwą.
Samo przedstawienie adlocutio było często wspominane w sztuce rzymskiej, zwłaszcza na monetach czy reliefach, które ukazywały wodza przemawiającego do swoich żołnierzy. Cesarze tacy jak Trajan czy August wykorzystywali te sceny do podkreślenia swojego autorytetu i boskiego przywództwa.
Z perspektywy retoryki, adlocutio była niezwykle starannie przygotowywana, wypełniona klasycznymi technikami perswazji i odwołaniami do wspólnej przynależności. Dzięki niej dowódcy potrafili wzbudzać lojalność, wiarę w zwycięstwo i gotowość do poświęcenia się dla dobra Rzymu.
