Na pierwszy rzut oka wydaję się, że rzymska scena polityczna w okresie republikańskim kierowana była przez najważniejszych senatorów i urzędników, takich jak konsulowie, pretorzy cenzorzy, czy w nadzwyczajnych sytuacjach dyktatorzy.
Urzędnicy ci, mający za sobą polityczną siłę gremium Senatu oraz symbole rzymskiej władzy jak imperium czy potestas, sprawiają wrażenie, że są jedynymi graczami w Rzymie. Oczywiście w zdecydowanej mierze teza ta jest prawdziwa, bowiem scena polityczna rzymskiego Imperium była zapełniona prawie wyłącznie przez świeckich senatorów i urzędników, jednak na tym obrazie pojawia się jedna osoba, pontifexa maximusa, która zaburza jednolity obraz.
Pontifex maximus to urząd kapłana, który wedle rzymskiej tradycji został utworzony przez króla Numę Pompiliusza. Jego dominację w duchowieństwie okresu Republiki udowadnia fakt, że był zwierzchnikiem wszystkich kapłanów, a przede wszystkim kolegium pontyfików, któremu przewodniczył i był jednym z członków. Według prawa miał piąte miejsce w hierarchii urzędów kapłańskich, jednak faktycznie sprawował najważniejszy urząd religijny w kraju. Zamieszkiwał w specjalnym budynku przeznaczonym dla pontifexa maximusa, zwanym Regia i położonym na Forum Romanum. Szczególne znaczenie miejsca zamieszkania pontifexa maximusa podkreśla fakt, że Regia to dawny pałac królów Rzymu. Każdego miesiąca w czasie Id, pontifex maximus w towarzystwie westalek kierował się przed Świątynię Jowisza Kapitolińskiego, gdzie składał ofiarę za pomyślność miasta Rzymu. Były to najważniejsze wydarzenia religijne i polityczne w rzymskim kalendarzu. Dodatkowym zadaniem, którym obarczony został pontifex maximus było wybranie Flamena Dialis, Martialis i Quirinalis. Pontifex maximus miał ważne zadanie prowadzenia protokołu wybranych magistratów, listy sędziów wydających wyroki oraz rejestr wydanych przez siebie decyzji (commentarii). Ponoszenia odpowiedzialności za tak ważne zadania rangi państwowej świadczą, że pontifexem mógł zostać człowiek pochodzący z wybitnych rodów arystokratycznych, w których pielęgnowane są rzymskie wartości i edukacja. W rzeczywistości teza ta całkowicie potwierdziła się, bowiem najwyższymi kapłanami zostawali właśnie czołowi reprezentanci najważniejszych rodów. Kapłanem tej rangi zostawało się na końcu swojej kariery, bowiem miało to być zwieńczenie życiowej kariery. Doświadczenie i wiedza pozwalały prowadzić specjalne roczniki zwane annales maximi, w których zapisywał ważne wydarzenia dotyczące boskich kultów i wydarzeń w państwie.
O znaczeniu pontifexa dla rzymskiego prawa świadczy długi okres rozwoju ius civile przez pontyfików, w tym najwyższego kapłana. To oni decydowali, jak mają wyglądać formuły procesowe, jak należy interpretować prawo i z niego korzystać. Początkowo mieli wyłączny do tego dostęp, jednak przełom nastąpił w 254 r. p.n.e. kiedy na stanowisko pontifexa maximusa wybrano po raz pierwszy plebejusza Tyb. Korunkaniusza. Doprowadził on do zmiany podejścia do prawa rzymskiego, zaczął nauczać prostych Rzymian zasad i przepisów, co wpłynęło na rozpowszechnienie podstawowej znajomości prawa wśród społeczeństwa. Była to prawdziwa rewolucja, która otworzyła pierwszym rzymskim jurystom zajmowanie się prawem bez potrzeby sprawowania urzędu kapłana. Pomimo typowych zadań religijnych, pontifex maximus odgrywał bardzo ważną rolę w rzymskiej polityce, bowiem była ona silnie związana z religijnością, a jako, że był najwyższym kapłanem, mógł ingerować na politycznej arenie. Dodatkowo istotnym faktem jest to, że osoba obejmująca ten urząd mogła również sprawować inne urzędy publiczne oraz dowodzić wojskiem. Widać więc, że prawo publiczne i sakralne Republiki przystosowały pontifexa do uczestnictwa w rozgrywkach politycznych i społecznych państwa.
Pontifex maximus początkowo wybierany był spośród członków kolegium, jednak ostatecznie Sulla zdecydował, że pontifex maximus będzie wybierany spośród członków kolegium pontyfików. Pontifex maximus ubrany był w specjalną togę, która zakrywała również głowę (capite velato), a w ręce zazwyczaj trzymał żelazny nóż (secespita) lub paterę. Początkowo pontifex maximus miał zakaz opuszczania Italii, co zostało pierwszy raz złamane przez Pb. Korneliusza Scypiona Nazyke (141-132 p.n.e.), który został zmuszony przez Senat do opuszczenia Italii.
Historia Scypiona Nazyki nawiązuje do walk politycznych ze 133 r. p.n.e., kiedy to Scypion Nazyka stał się prowokatorem brutalnego zabójstwa Tyb. Semproniusza Grakcha. Zamordowanie trybuna ludowego i wrzucenie jego ciała do Tybru spowodowało, że na ulicach Rzymu zapanowały ogromne zamieszki, lud oskarżał senatorów o naruszenie sacrosanctitas trybuna i domagał się odpowiedzialności karnej dla zabójców. Nazyka jako pontifex maximus dopuścił się ogromnej zbrodni, jednak fakt, że zdołał namówić do morderstwa prawie całe stronnictwo konserwatywnych senatorów świadczy jak ważną rolę odgrywał na scenie politycznej. Nazyka musiał opuścić Italię, jednak kilka dekad później to pontifex maximus stał się ofiarą rzymskich walk domowych. W 82 r. p.n.e., gdy Sulla podbijał Italię, przegrany Mariusz Młodszy podjął decyzję o zamordowaniu Kw. Mucjusza Scewolę, pontifexa maximusa, który stał się obiektem zamachu już w 86 r. p.n.e. Scewola jako najwyższy kapłan silnie krytykował władze Mariusza i Cynny, dlatego stał się dla popularów wrogiem politycznym. Świadczy to silnie, jak dużą rolę odgrywał pontifex maximus na scenie politycznej i jak mocno mógł zagrozić swoim przeciwnikom.
Innym pontifexem maximusem, którego okres kapłaństwa przypadł na kontrowersyjne wydarzenia, był G. Juliusz Cezar, który w 62 r. p.n.e. był świadkiem ogromnego świętokradztwa we własnym domu. Patrycjusz Pb. Klaudiusz Pulcher wkradł się bowiem do jego domu w czasie święta Bona Dea, kiedy do domu żony pontifexa maximusa mogły przebywać tylko kobiety. Odbiło się to ogromnym skandalem wśród mieszkańców Rzymu i skończyło trybunałem sądowym. Cała sprawa wskutek korupcji sędziów została uciszona, ale piętno jakie pozostało wskutek czynu Klaudiusza na opinii pontifexa maximusa przez wiele lat utrzymywało się. Rola pontifexa dla państwa rzymskiego została doceniona również w okresie Cesarstwa, a dzięki kontynuacji przez kościół katolicki, do dziś mamy używany tytuł pontifexa maximusa przez papieży. Pokazuje nam to najwyraźniej, jak ważną pozycję i rolę w państwie odgrywał najwyższy kapłan.
