Rozdziały
Herod Wielki jako władca był człowiekiem ambitnym i realizującym swoje cele za wszelką cenę. W tym artykule zostanie opisane wielkie dzieło architektoniczne Heroda, jakim są wybudowane na jego zlecenie twierdze i miasta.
Jako etnarcha Herod czerpał wzorce kulturowe ze świata hellenistycznego i rzymskiego, do pracy najmował doświadczonych rzemieślników sprowadzanych z innych części imperium. Często miasta i twierdze nazywał imionami swoich bliskich lub przyjaciół, np. twierdza Kypros nosiła imię jego matki, Sebaste wybudowana została na cześć Oktawiana Augusta, a twierdza Antonia w Jerozolimie – była imienniczką Marka Antoniusza.
Poniżej przedstawię i opiszę szczegółowo dokonania budowlane Heroda Wielkiego na przykładzie twierdz, takich jak Herodium, Macheront, Aleksandrejon, Kypros, oraz miast – Cezarei Nadmorskiej, Samarii-Sebaste czy też Jerycha.
Herodium
Była to twierdza wybudowana przez Heroda Wielkiego w latach około 24-15 r. p.n.e., znajdująca się w odległości 12 km na południe od Jerozolimy. Herod Wielki wzniósł tę budowlę na pamiątkę zwycięstwa nad Partami. Twierdzę wzniesiono na Pustyni Judzkiej, na wzgórzu o wysokości 750 m n.p.m., a nazwa pochodziła od jego własnego imienia. Bardzo ważnym wydarzeniem archeologicznym było odnalezienie na jej terenie w roku 2007 przez grupę archeologów z Uniwersytetu Hebrajskiego sarkofagu, w którym został najprawdopodobniej pochowany Herod Wielki. Nie znaleziono w nim jednak szczątków ludzkich.
Twierdza składa się z dwóch głównych części – Herodion Górny i Dolny. Herodion Górny to twierdza-pałac zbudowana na naturalnym wzgórzu. Charakterystyczny jest jej kształt na planie koła o średnicy 62 m. Budowla, o której mowa, otoczona jest murami obronnymi w kształcie podwójnego pierścienia. Jej mury zbudowane są z wygładzonych kamieni. Charakterystyczne dla niej są cztery wieże górujące nad pałacem skierowane w cztery strony świata. Wieże północna, południowa i zachodnia są wieżami półkolistymi i przylegają bezpośrednio do ściany muru. Każda z tych wież liczyła pięć lub sześć kondygnacji; mieściło się w nich łącznie około 60 pokoi. Tylko pokoje górnych kondygnacji miały okna, gdyż dolne kondygnacje były przysypane ziemią, która została wydobyta w czasie budowy twierdzy. Górne pokoje wykorzystywane były prawdopodobnie przez służbę pałacową, straż oraz być może gości króla. Pokoje znajdujące się na niższych kondygnacjach były używane jako magazyny albo sypialnie dla żołnierzy lub służby. Wieża wschodnia wzniesiona była na planie koła – z dwiema ścianami: wewnętrzną i zewnętrzną. Był to prawdopodobnie pierwszy wybudowany element twierdzy. Średnica tej wieży miała 16,5 m i była ona przypuszczalnie wyższa od pozostałych, jej wysokość wynosiła około 27 m. Konstrukcja zewnętrzna pałacu Heroda liczyła trzy piętra. Była to konstrukcja o stożkowym kształcie. Pałac podzielony był na dwie jednakowe części. Wschodnią część stanowił wewnętrzny dziedziniec, który zapewne był bogaty w krzewy i kwiaty. Zachodnia część przeznaczona była na pomieszczenia mieszkalne, były to sypialnie, pokoje dzienne, które otaczały duży hol zbudowany na planie krzyża. Na południe od pokoi sypialnianych i dziennych była jadalnia oraz być może sala audiencyjna. Pomieszczenie to miało długość 13,5 m i szerokość 9 m. W czasie powstania żydowskiego przeciw Rzymianom z lat 66-73 n.e. w pomieszczeniu tym powstała synagoga. Na północ od sypialni znajdowała się rzymska łaźnia, na którą składał się „pokój gorący” (tzw. caldarium), z beczkowatym sklepieniem, z którego przechodziło się do owalnego „pokoju ciepłego” (tzw. tepidarium). Pokój ten był zadaszony piękną kopułą. Z tepidarium przechodziło się do „pokoju zimnego” (tzw. frigidarium), a stąd do basenu z wodą. Pałac na wzgórzu miał około 30 m wysokości. Prowadziły do niego strome, kamienne schody o długości około 150 m. Ich początkowy odcinek (90 m) znajdował się na zewnątrz, natomiast pozostałe 60 m mieściło się w tunelu.
Na północ od pałacu-twierdzy położone było tzw. Niższe Herodium W jego skład wchodziły budynki i ogrody. Charakterystyczną dla Herodium Niższego zabudową był wielki basen kąpielowy o wymiarach 70 i 46 m i głębokości dochodzącej do 3 m. W jednym z narożników tego basenu odkryto schody. Basen miał grube ściany – ok. 1,5 m. Zostały one wzniesione z kamieni połączonych wodoodporną zaprawą, dzięki czemu były one bardzo szczelne. Woda do basenu była dostarczana systemem specjalnie zbudowanych akweduktów. Najprawdopodobniej teren basenu otaczały ogrody. Pośrodku dużego basenu znajdowała się mała wyspa, a na niej budynek na planie koła o średnicy ok. 15m. Być może w tym miejscu Herod przyjmował ważnych gości. Ciekawe jest to, że na wyspę trzeba było dopłynąć łodzią. Basen spełniał kilka funkcji. Poza tym, że był zbiornikiem na wodę i miejscem do kąpieli, był również basenem dla łodzi. Na południowy wschód od basenu odkopano fragmenty budowli, która prawdopodobnie była centralnym pałacem w Dolnym Herodium. Długość pałacu dochodziła do 120 m, a poniżej znajdował się taras obserwacyjny, z którego rozpościerał się widok prawdopodobnie na hipodrom o długości 330 m i szerokości 25 m. Herodium Niższe było budowlą zintegrowaną z pałacem-twierdzą. Cała zabudowa „Wielkiego Herodium” zajmowała obszar 20 ha. Herodium Niższe było lepiej zaopatrzone w wodę od pałacu-twierdzy. Były tu liczne zbiorniki wodne i sieć cystern. Na północno-wschodnim zboczu wzgórza Herod wybudował mauzoleum – budowlę o podstawie kwadratu i wysokości 25 m, liczącą trzy piętra z pokojami. Mauzoleum zbudowano z białego wapienia. W 2007 roku izraelski archeolog, Ehud Netzer, znalazł fragmenty trzech sarkofagów. Jeden z nich, tzw. czerwony, zdobiony rozetami należał prawdopodobnie do Heroda. Miał on długość około 2,5 m.
Wykopaliska archeologiczne w Herodium zostały rozpoczęte w 1962 r. przez franciszkańskich archeologów, Vilgilio Canio Carbo oraz Stanislao Loffreda ze Studium Biblicum Franciscanum w Jerozolimie. Prace archeologiczne trwały do roku 1967. W ich wyniku odkryto górną cytadelę na szczycie wzgórza. Od 1972 wykopaliska archeologiczne prowadził izraelski archeolog, Ehud Netzer z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie, który odkrył Dolne Herodium. Prace archeolog ten prowadził do swojej śmierci w roku 2010.
W okresie tzw. Wojny Żydowskiej twierdza należała do powstańców, którzy bronili jej do 71r. p.n.e.
Macheront
Macheront był ufortyfikowanym pałacem-twierdzą. Jej pozostałości można do dziś podziwiać na terenie Jordanii – około 8 km na wschód od Morza Martwego. Twierdza powstała na szczycie pustynnego wzgórza na wysokości 740 m n.p.m. Leży ona pomiędzy dolinami Wadi Zarka a Wadi Mudżib, 25 km na południowy wschód od ujścia rzeki Jordan.
Została zbudowana przez Aleksandra Janneusza z rodu Hasmoneuszy ok. 90 r. p.n.e. Przypuszczalnie w 64 r. p.n.e. została zburzona przez Pompejusza Wielkiego. Odbudował ją w 30 r. p.n.e. Herod Wielki i uczynił z niej twierdzę wojskową, która miała chronić jego państwo na wschodnich granicach. Była wzniesiona w strategicznym miejscu na wzgórzu, które od zachodu graniczy z doliną ciągnącą się aż do Morza Martwego. Fortyfikacja z każdej strony otoczona była głębokimi wąwozami, dlatego też bardzo trudne było jej zdobycie. Według Flawiusza był w niej uwięziony, a następnie skazany na śmierć Jan Chrzciciel.
Po zburzeniu twierdzy jej naturalne umocnienie ponownie docenił Herod i kazał ją odbudować. Otoczył przestrzeń twierdzy murami i ufortyfikował wieżami, a u podnóża góry kazał wybudować miasto, z którego droga prowadziła do fortecy. Kompleks fortyfikacji Macherontu posiadał podwójny mur z trzema wieżami narożnymi mierzącymi 60 łokci (36m – 90 stóp) – jeden otaczający samą fortecę oraz drugi, połączony z pierwszym i otaczający miasto. Miał on 100 m długości i 60 m szerokości. Na środku twierdzy Herod kazał wybudować pałac z wielkimi salami. W odpowiednich miejscach kazał umieścić cysterny do zbierania wody deszczowej.
Pierwsze wykopaliska archeologiczne w Macheroncie odbyły się w roku 1968. Prowadził je wówczas Jerry Vardam. W 1973 niemiecki uczony, August Strobel, odnalazł i zbadał mur twierdzy. W latach 1978-1981 wykopaliska (tak jak w Herodium) prowadzili oo. franciszkanie ze Studium Biblicum Franciscanum w Jerozolimie – Vilgilio Canio Carbo oraz Stanislao Loffreda.
Wykopaliska archeologiczne dostarczyły wiele istotnych informacji, m.in., że „górna” część fortecy składała się z pałacu, który chroniony był przez cztery wieże. Jednak tylko trzy z nich zostały zidentyfikowane. Pałac został podzielony na dwa skrzydła na osi północ-południe. Skrzydło wschodnie zabezpieczało cysternę z termą na południu. Na północy skrzydło obejmowało wydłużone pokoje. W północnej części skrzydła zachodniego odkryto perystyl zbudowany na szczycie cysterny. Perystyl został połączony z tzw. triclinium – pomieszczeniem, które spełniało funkcję sali biesiadnej, w której miejsca siedzące ustawione były z trzech stron stołu. Na dnie centralnej cysterny znaleziono kapitele i bazy kolumn wykonane w stylach jońskim i doryckim. Ostatnia część zabudowy „górnego” miasta obejmowała poligonalny mur obronny. Jeżeli chodzi o dolną część Macherontu, to wiemy, że od strony północnej odkryto dobrze zachowany mur obronny, który otaczał dolne miasto. Był on otoczony z dwóch stron wieżą narożną, która zabezpieczała też wejścia do dużej cysterny. „Niższa” i „górna” część miasto-twierdzy sięgała od strony wschodniej do mostu (który miał wysokość 15 m) i łączył fortecę z wysokim tarasem. Ów most połączony z tarasem służył również jako akwedukt, który kierował wodę do cystern w północnej części zbocza.
Macheront po śmierci Heroda Wielkiego został przejęty przez jego syna Heroda Antypasa, a po jego wygnaniu w 39 r.n.e. twierdzę przejął Herod Agrypa i rządził w niej aż do śmierci w 44r.n.e. Następnie Macheront przeszedł w ręce Rzymian – aż do powstania żydowskiego, kiedy to powstańcy w 66 r.n.e. zdobyli twierdzę. Budowal ta wraz z Herodium i Masadą, najdłużej broniącą się twierdzą w czasie powstania żydowskiego. Ostatecznie jednak została ona zdobyta przez Rzymian w 72r. n.e., a następnie przez nich zniszczona.
Aleksandrejon
Twierdza Aleksandrejon znajduje się 24 km na południowy wschód od Sychem w Samarii, wznosi się 600 m nad Doliną Jordanu. Została wzniesiona przez króla Aleksandra Janneusza z dynastii Hasmoneuszy. W czasie wojny domowej pomiędzy Janem II Hirkanem a Arystobulem forteca została zrównana z ziemią przez Rzymian. W 38 r. p.n.e. Herod Wielki rozkazał odbudować twierdzę, a zadanie to zlecił swojemu najmłodszemu bratu Ferorasowi. W tej twierdzy została pochowana ukochana żona Mariamme I i dwóch synów z tego związku: Aleksander i Arystobul. Twierdza została uległa zniszczeniu w trakcie trzęsienia ziemi.
Forteca została zbudowana z prostokątnych bloków kamiennych. Główna droga do twierdzy dochodziła od strony zachodniej. Budowlę otaczała fosa, do której woda była doprowadzana z cystern, które zostały wyciosane w stoku. Cysterny były napełniane wodą deszczową.
W latach 1981-1983 na terenie Aleksandrejonu były prowadzone badania archeologiczne przez badaczy z Uniwersytetu Hebrajskiego. Podczas badań stwierdzono obecność trzech warstw kulturowych: hasmonejską, herodiańską, a ostatnią można datować na I w. n.e.
Z okresu hasmonejskiego pochodzą bębny kolumn i liczne doryckie kapitele. Bębny i kolumny mogą pochodzić z tzw. stoa, czyli krótko mówiąc podłużnej hali kolumnowej. Znaleziono tam też niewielki basen przykryty sklepieniem, a także mały basen wykuty w skale. W warstwie z okresu herodiańskiego znaleziono także fragmenty bębnów kolumn i inne detale architektoniczne pochodzące z perystylu. Budynek miał kształt kwadratu o boku 19,2 m, wejście do niego było usytuowane od strony południowej. W środku budynku równolegle do zewnętrznych ścian ustawiono cztery rzędy kwadratowych kolumn o wymiarach 9,6 na 9,6 m. Filary narożne miały przekroje w kształcie serca. Ściany były pokryte kolorowym tynkiem – w kolorze czarnym, czerwonym, zielonym i żółtym oraz dekorowane stiukami; kolory zachowały się także na niektórych z kolumn. Kolumny były zwieńczone kapitelami w porządku korynckim. Podłoga perystylu udekorowana została mozaikami. Grubość zachodniej ściany należącej do perystylu – przy podstawie miała ok. 3 m grubości. Nie wiemy do tej pory, w jaki sposób perystyl został przykryty dachem. Do I w. n.e. perystyl ten funkcjonował jako pałac. W rejonie perystylu znaleziono piec z piekarnikiem, liczne ułamki ceramiki oraz fragmenty przedmiotów codziennego użytku. Niektóre z nich datowano na okres hasmonejski, ale większość materiału pochodzi z okresu panowania Heroda Wielkiego. Cennymi znaleziskami są rzymskie dzbany na wino oraz formy do odlewania monet Hasmoneuszy.
Kypros
Zwana też Cypros, była to twierdza-pałac znajdująca się na wysokim wzgórzu Tell el-Aqaba na południe od Wadi Qelt, na południowy zachód od Jerycha, 24 km na południowy wschód od Jerozolimy. Twierdzę tę wybudowali Hasmoneusze, ale wykopaliska dostarczają niewiele informacji o tym okresie. Kompleks pałacu-twierdzy w Kypros składa się z pozostałości na szczycie Tell el- Aqaba, jak i na płaskim terenie poniżej wzgórza. Herod w okresie, kiedy Jerycho stało się częścią jego państwa, a było to za rządów Oktawiana Augusta, polecił wznieść fortece na szczycie w miejscu ruin, które pozostały po budowli Hasmoneuszy. Na cześć imienia swojej matki pałac-twierdzę nazwał Kypros.
Kypros swoje początki zawdzięcza strategicznemu położeniu nad rzeką Jordan, na szlaku handlowym pomiędzy Arabią a wybrzeżem. Właśnie w tym miejscu seleukidzki dowódca Bakchides w czasie wojen machabejskich zbudował na wzgórzach dwa forty: Treks i Taurus. W 63 r. p. n.e. Pompejusz, wjeżdżając wojskiem do Palestyny i zajmując Judeę, zniszczył te fortyfikacje. W latach 34-30 p.n.e. Herod Wielki dzierżawił te tereny od egipskiej królowej Kleopatry VII, które wcześniej zostały jej podarowane przez Marka Antoniusza.
W 1974 roku stanowisko archeologiczne Kypros zostało przebadane przez zespół pod kierownictwem głównego izraelskiego archeologa, Ehuda Netzera. Prace prowadzono na szczycie Tell el-Aqaba ok.15 m n.p.m. na obszarze powierzchni 30 na 35 m. Prócz niewielu fragmentów mających swoje początki w okresie panowania Hasmoneuszy przewagę stanowiły te z okresu herodiańskiego.
Dzięki badaniom archeologicznym udowodniono, że na tym miejscu wzniesiono fortecę obronną z zabudową pałacową za czasów Hasmoneuszy. W okresie ich panowania tylko wzniesienie wzgórza było zasiedlone. Jedynym potwierdzonym zabytkiem pochodzącym z tamtego okresu jest zbudowana w kształcie walca wieża. Miała ona 14 m średnicy, a w jej środku ukazano fundamenty ściany działowej, która przecinała wieżę na pół. Najprawdopodobniej wieża, o której mowa, była konsolidacją tzw. columbarium (część wieży znajduje się pod ziemią, zabudowa ta była typowa dla peryferyjnych przedmieść miast rzymskich) i wieży strażniczej. Zbudowano ją w celu obrony dolnego poziomu wzgórza, które do czasu budowy fortyfikacji Heroda było jedynym obiektem obronnym szczytu.
Pozostałości z okresu Hasmoneuszy znaleziono na obu wzgórzach. Oprócz wieży, o której wcześniej była mowa, odkryto również cysternę, bądź mykwę (rytualna łaźnia żydowska) z przylegającym basenem ze schodami znajdującymi się poniżej poziomu tepidarium w łaźni pochodzącej z czasów herodiańskich. Warto wspomnieć również znalezione dwa fragmenty kapiteli charakterystyczne dla budowy z okresu hasmonejskiego. Wracając do tematyki fortyfikacji, trzeba zwrócić uwagę na umocnienia przeprowadzone przez Heroda Wielkiego. Jak wykazały badania, Herod odbudował całą twierdzę i umocnił szczyt wzgórza za pomocą wałów ziemnych, które były podtrzymywane przy pomocy muru oporowego. W przeciwieństwie do swoich poprzedników Herod wykorzystał dolny poziom wzgórza do budowy pałacu.
Na wzgórzu powstała łaźnia na wzór rzymski. Wchodziło się do niej przez dziedziniec lub główną salę o wymiarach 10x10m. Łaźnia przypuszczalnie była zadaszona drewnianym dachem. W sąsiedztwie do głównej sali przylegało pomieszczenie z basenem. Tepidarium składające się na tę łaźnię miało powierzchnię – 4 m szerokości i 5 m długości. Pokryta była ona białą mozaiką, a na ścianie były ślady fresków. W jednym z narożników pokoju była wanna. Najprawdopodobniej w późniejszym okresie pokój pokryto szarym tynkiem. Z tepidarium przechodziło się z jednej strony do caldarium (basen z ciepłą wodą), które miało wymiary 4,2 na 6,2 m; z drugiej zaś strony do frigidarium (basen z zimną wodą). W caldarium zachowało się hypocaustum (system ogrzewania podłogowego) oraz podłogowa mozaika ułożona w technice opus sectile. Drugi z pokoi był niewielki, miał tylko 1,5 na 3,5 m oraz posiadał wejście do basenu immersyjnego – typowego dla łaźni z okresu Heroda. Tak jak w caldarium na ścianach odkryto fragmenty malowideł.
Na niższym poziomie twierdzy odnaleziono fragmenty malowideł ściennych oraz kolumny z kapitelami w stylu korynckim, a także liczne fragmenty stiuków. W północnej części „Dolnego Miasta” zachowała się w całości łaźnia. Poszczególne pokoje tworzyły szereg. Apodyterium (szatnia) łaźni miała wymiary 6,2 m na 6,2 m i na podłodze mozaikę we wzory geometryczne. Po zachodniej i wschodniej stronie apodyterium znajdowały się tepidaria. Wschodnie miało wymiary 3,4 na 6,2 m i prowadziło do caldarium o wymiarach 5 na 6,2 m. Dalej przechodziło się do laconicum o średnicy 3,2 m. Laconicum spełniało rolę tzw. łaźni suchej lub mokrej. Do dzisiaj nie odsłonięto zachodniego tepidarium, lecz odkryto dwa frigidaria, z których przechodziło się na basen. Jedno było ze strony apodyterium, a drugie na zachód od niego.
Ślady osadnicze, o których można wspomnieć, pochodzą z okresu bizantyjskiego, gdzie na poziomie dolnym osiedlili się prawosławni mnisi. Do naszych czasów zachował się kwadratowy budynek o wymiarach 20 na 20 m, który najprawdopodobniej był kaplicą.
Cezarea Nadmorska
Znana również jako Cezarea Palestyńska, została nazwana tak na cześć cesarza Oktawiana Augusta przez założyciela miasta – Heroda Wielkiego. Ruiny miasta leżą na równinie Sharon nad Morzem Śródziemnym, 50 km na północ od Tel-Awiwu.
Pierwsze wzmianki na temat osady pochodzą już z IV-III w. p.n.e. z okresu perskiego, kiedy to na miejscu Cezarei znajdowała się osada handlowa z fortem. Została zbudowana przez Fenicjan pochodzących z Sydonu i Tyru. Miejscowość tę nazwano Wieżą Stratona (Stratonospyrgos). Nazwa Straton jest hellenistyczną wersją imienia Abdasztart, które nosił król Sydonu. W 30 roku p.n.e. tereny te zostały przekazane Herodowi Wielkiemu przez cesarza Oktawiana Augusta, który zdecydował zbudować w miejscu Wieży Stratona nowe miasto, właśnie Cezareę Nadmorską. Miasto zakreślało jakby łuk wokół nowo wybudowanego portu Limen Sebastos. Zostało wzniesione w latach 22-10 p.n.e. Pozostałości po mieście Heroda z czasów rzymskich i późniejszych można podziwiać do dziś w wielu częściach miasta np. teatr rzymski, hipodrom, pozostałości portu oraz mury z okresu panowania krzyżowców
Port był największym sztucznym portem wybudowanym na otwartym morzu miał podobno ok. 100 000 metrów kwadratowych. Herod kazał usypać dwa falochrony z wapnia i pucolany. Dzięki badaniom archeologicznym wiemy, że jeden z nich miał 500 m długości, a drugi 275 m. Królestwo Judei mające 80 km wybrzeża Morza Śródziemnego nie miało do tej pory własnego portu i było uzależnione od portu w Ptolemais Akko, które leżało za granicą królestwa. Herod zdecydował, że potrzebuje własnego portu, z którego będzie czerpał zyski i rozwijał królestwo. W miejscu tym, w kontekście portu należy zacytować Michaela Granta: „Zbudowanie portu trzeba uznać za jedno z największych jego dokonań, gdyż znacznie przyczyniło się do pomyślności jego kraju„. Badania archeologiczne pokazały, że obszar portu zajmował 16 ha. Dzięki nim wiemy, że budowę rozpoczęto od wzniesienia wewnętrznej przystani i mola, dopiero po ich ukończeniu wybudowano zewnętrzne falochrony. Kiedy prace zostały zakończone, rozkopano dzielący je skrawek ziemi i zalano wodą wewnętrzne baseny o głębokości 36,5 m. Port posiadał latarnię morską, która również służyła jako jedna z dwóch wież strzegących i nazywała się Druzjon. Port był centralnym punktem miasta, miejscem różnych rozrywek, miejscem postoju dla statków płynących do i z Egiptu czy miejscem napraw statków, a miasto z otwarcia czerpało tylko dochody. W 130 r. n.e. port został poważnie uszkodzony, a od IV-V wieku już nie był użytkowany.
Mury miejskie były zbudowane na wzór rzymski. Dowodem na rzymskie budownictwo była główna brama miasta znajdująca się na północy, była ona oflankowana dwiema okrągłymi wieżami o średnicy 12 m. Cały mur otaczający miasto mierzył 2,5 km. Główna ulica miasta – cardo – przecinała miasto w osi północ-południe. Według relacji Józefa Flawiusza i badań archeologicznych Herod Wielki nie wznosił żadnego nowego systemu murów, najwyżej rozszerzył powierzchnie już wybudowanych lub je naprawiał. Możliwe, że mury te należały jeszcze do poprzedniej osady handlowej – Wieży Stratona. Kolejnym wartym do opisania budynkiem miasta był teatr. Był to pierwszy tego rodzaju teatr na Bliskim Wschodzie. Został on zbudowany na południowym krańcu miasta. Ludzie ze wszystkich warstw społecznych przychodzili do teatru, by cieszyć się możliwością obcowania z kulturą. Teatr miał klasyczny kształt modelu teatru grecko-rzymskiego, czyli półokrąg. Został zbudowany tak, żeby publiczność miała też widok na morze. Wzniesiony został na dużych betonowych fundamentach, z których zrobiono ławki dla publiczności tzw. cavea, które oddzielone były wyjściem i wejściem, tzw. vomitoria. Podłoga pokryta została szlachetnym tynkiem. Scena teatru, która umieszczona była u podnóża siedzeń, miała wysokie imponujące sceniczne tło – fronty, a także podziemne pomieszczenia – garderoba dla aktorów. Teatr mógł pomieścić do 4 000 widzów. W III w. n.e. został wybudowany duży półokrągły dziedziniec za sceną, a w późniejszym okresie teatr przystosowano również do rozgrywek wodnych, budując duży zbiornik na wodę. W okresie bizantyjskim teatr zmieniono w twierdzę, dopiero w XX wieku zrekonstruowano teatr na wzór tego z czasów Heroda i ponownie odbywają się w nim letnie koncerty.
Na północ od teatru Herod wzniósł pałac na cyplu skalnym wystającym w morze. Kompleks pałacowy w opinii archeologów miał 110 m długości i 60 m szerokości. Kompleks był podzielony na dwie części. Na jedną część składał się basen kąpielowy, który otoczony był portykiem. Miał on około 35 m długości, 18 m szerokości i 2,4 m głębokości. Obok basenu, po wschodniej stronie pałacu znajdowała się jadalnia. Po drugiej stronie pałac był obudowany kolumnadą w kształcie apsydy otwartej na morze. Cytując bp. dra. S. Gądeckiego: „Kwiaty, posągi, wielokolorowe mozaiki, łaźnia, basen, morskie otoczenie, decydowały o tym, że była to jedna z najbardziej zmyślnych budowli Herodowych„. Po Herodzie pałac ten był użytkowany przez rzymskich namiestników Judei, o czym świadczą wyryte na kolumnach greckie i łacińskie napisy np. nawiazujace do Poncjusza Pilata- „[Dis August]i Tiberium, [Po]ntius Pilatus, [Praef] ectus Iuda [ea]e, [feci d]e[dicavit]”.
Obok pałacu znajdował się największy tego typu budynek w antycznym świecie, tj. hipodrom. Miał on około 437 m długości i 88 m szerokości. Był on oczywiście używany do wyścigów konnych oraz wyścigów rydwanów. Mógł pomieścić nawet 15 000 widzów. W mieście znajdował się amfiteatr w kształcie hipodromu. Miał on długość 64 m i 31 m szerokości. Był usytuowany przy północnej bramie miasta. Odbywały się w nim także (oprócz przedstawień czysto amfiteatralnych) wyścigi konne i wyścigi rydwanów. Początkowo spektakl mógł być oglądany przez 8000 widzów, zaś w I w. n.e. obiekt powiększono.
Bardzo ważnym budynkiem wybudowanym za czasów Heroda jest świątynia Augusta. W wyniku badań archeologicznych przeprowadzonych przez Palestyńską Fundację Badawczą w 1960 roku wiadomo, że świątynia była usytuowana na małym wzniesieniu naprzeciwko portu. Obszar po przeciwnej stronie nałożony był ciągami podbudówek z lokalnego piaskowca, wypełnionymi drobnymi kamieniami. W południowej części kopca odkryto pozostałości świątyni, znajdowały się tam liczne pomieszczenia mające 20 m i 6,5 m szerokości i 13,7 m wysokości. Dwie części tej budowli tworzyły podwyższenie mające 15 m powyżej poziomu terenu. Przed samą świątynią znajdowały się posągi Zeusa, Posejdona i innych bóstw greckich.
Dookoła miasta brak było źródeł czy rzek. Dlatego też trzeba było wybudować dwa wodociągi. Jeden z nich, który spoczywał na arkadach transportował wodę z rzek z południowych stoków góry Carmel oddalonej o 13 km od miasta. Od źródeł woda płynęła glinianymi rurami, potem nad mokradłami. Wodociąg wybudowano na wysokich arkadach biegnących wzdłuż morza aż do samego miasta. Kiedy okazało się, że jest to niewystarczająca ilość wody, zbudowano drugi akwedukt, który pobierał wodę z rzeki Krokodylej oddalonej 10 km od miasta. Akwedukty te datuje się na rządy Heroda.
Po śmierci Heroda miasto stało się stolicą prowincji Judea w 70 r. n.e. W 66 r. n.e. właśnie tu wybuchło powstanie żydowskie po tym jak Grecy złożyli na ołtarzu w synagodze żydowskiej ofiarę z ptaków. W latach późniejszych mieszkali tu namiestnicy rzymscy. Szczyt dobrobytu miasto osiągnęło w okresie rzymsko-bizantyjskim. W najgorętszym okresie swojego rozwoju miasto liczyło 125 000 mieszkańców na powierzchni 3,7 km2. Cesarz Wespazjan nadał miastu przywilej rzymskiej colonii. Nazwał ją Colonia Primo Flavia Augusta Caesariensis. Później – w ok. 135 roku n.e. prowincja nazywała się Syria Palestine. W 390 r. miasto stało się stolicą nowej bizantyjskiej prowincji Palestina Prima jako stolica było metropolią z jurysdykcją kościelną na Jerozolimę. We wczesnym okresie ekspansji muzułmańskiej miasto w 640r. n.e. zostało podbite przez Arabów i do 1101 r. to właśnie oni nim rządzili. W 1101 r. Baldwin I podczas I krucjaty podbił miasto, zajął je i zniszczył. Miasto zostało włączone do Królestwa Jerozolimskiego. W 1187 r. ponownie zostało zajęte przez egipskiego sułtana Saladyna I, lecz w 1191 r. znów miasto wpadło w ręce krzyżowców. Ostatecznie w roku 1251 miasto ufortyfikowano wysokimi murami oraz fosą, a dawną świątynię Augusta zamieniono na kościół. Kres świetności miasta nastąpił w roku 1265 wraz z najazdem mameluckiego sułtana Bajbarsa, który zrównał miasto z ziemią, tak, ażeby już nikt z niego nie korzystał.
Samaria- Sebaste
Shomron (Samaria) to początkowa nazwa stolicy Państwa Północnego (Królestwa Izrael) ustanowionego przez króla Omriego i jego syna, Achaba. Było jednym z najważniejszych miast hellenistycznych i rzymskich w dzisiejszej Ziemi Świętej. Prestiżowym budynkiem, który nadawał znaczenie miastu w czasach rzymskich, była świątynia Augusta, której budowę na cześć Oktawiana Augusta – pierwszego cesarza zlecił Herod Wielki.
Ruiny miasta Samaria są zlokalizowane na szczycie wysokiego wzgórza. Wzgórze znajduje się na wysokości 90 m n.p.m. i usytuowane jest w sąsiedztwie bardzo żyznych ziem rolnych. Do Samarii prowadziły trzy drogi handlowe: od zachodu – do miast nadmorskich, od wschodu – do miasta Sychem (dzisiejszy Nablus), a od północy – do Megiddo i doliny Jizreel. Na wschodnich zboczach wzgórza znajduje się dziś arabska wioska – Sebaste.
Historia tego pięknego miasta rozpoczęła się wraz z początkiem państwa Izraelskiego i wiązała się z szóstym królem Omrim. Miało to miejsce ok. XI wieku p.n.e. Dzięki Pierwszej Księdze Królewskiej dowiadujemy się, że król Omri kupił wzgórze Shomron za 2 talenty srebra, a na jego szczycie założył miasto. Omri uczynił je nową stolicą państwa, przenosząc ją tu z Tirsy. Jego syn, Achab, dalej umacniał i rozwijał miasto. Dzięki znaleziskom archeologicznym wiadomo, że miasto było bardzo bogate – dowodem na to jest m.in. skład fenickich wyrobów z kości słoniowej. Według Biblii w VIII wieku p.n.e. Shomron zdobyli Asyryjczycy pod koniec rządów króla Salmanassara V i na początku rządów Sargona II. Utworzono wtedy asyryjską prowincję Samerine z stolicą w Samarii. Za czasów perskich w latach 538-322 p.n.e. miasto nadal było stolicą prowincji. W 322 r. p.n.e. Aleksander Wielki pokonał Persów i zajął Samarię. W tym samym roku osiedlił w mieście swoich weteranów i jednocześnie rozpoczął się okres hellenistyczny miasta.
Po śmierci Aleksandra miasto zostało włączone do królestwa Ptolemeuszy. W 108r. p.n.e. Samarię zajął, zniszczył, a następnie przyłączył do państwa Machabeuszy Jan Hirkan I. Zmusił on mieszkańców do przejścia na judaizm. W 63 r. p.n.e. Palestynę przyłączył do republiki rzymskiej Pompejusz, a Samaria została włączona do prowincji Syria, zaś 6 lat później namiestnik Gabiniusz odbudował miasto. W 30 r. p.n.e. Herod Wielki otrzymał Samarię od cesarza Oktawiana Augusta. Rozpoczął budowę nowej Samarii, na cześć cesarza wybudował świątynię, stadion, teatr, a miasto otoczył nowym murem. W tym właśnie mieście doszło do egzekucji na dwóch synach Heroda: Arystobulu i Aleksandrze. W czasie pierwszego powstania żydowskiego Sebaste została zniszczona przez powstańców i dopiero cesarz Septymiusz Sewer odbudował ją pomiędzy III-II wiekiem. W 200 r. n.e. cesarz nadał miastu przywilej colonii, jak wcześniej Wespazjan Cezarei Nadmorskiej. Według wczesnochrześcijańskich przekazów w mieście znajdował się grób Jana Chrzciciela. W okresie bizantyjskim miał zostać na jego cześć wybudowany kościół, późniejsze jednak przekazy pochodzące z XII wieku mówią o tym, że krzyżowcy wybudowali przy wschodniej bramie drugi łaciński kościół również na cześć Jana Chrzciciela.
Wykopaliska archeologiczne w latach 1908-1910 prowadzone były w tym miejscu pod kierownictwem G.A. Reisnera i C.S. Fishera z Uniwersytetu Harvarda. W latach 1931-1935 prowadziła kolejne badania ekspedycja złożona z archeologów z brytyjskich instytucji, Uniwersytetu Hebrajskiego i Harvarda.
Pierwsza w tym miejscu osada izraelska składała się z akropolu (miasto lub jego część w starożytnej Grecji znajdujące się na wysokim wzgórzu, cytadela z pałacami i świątyniami) i dolnego miasta. Akropol i dolne miasto posiadało odrębne systemy fortyfikacji, jednak szersze badania archeologiczne prowadzone były tylko na terenie akropolu. Na terenie dolnego miasta prowadzono wyłącznie badania powierzchniowe i sondażowe na bardzo małą skalę. Trudno jest więc określić zasięg miasta na ich podstawie. Na terenie akropolu odkopano dwa mury, które otaczały szczyt wzgórza. Mur pierwszy został nazwany przez badaczy „murem wewnętrznym” i miał wymiary 177 na 97 m, zaś jego grubość wynosiła 1,5 m. Bloki kamienne tworzące mur ułożone były w porządku jednowozówkowym. Mur ten leżał na osi wschód-zachód oraz w linii północ-południe. W jego obrębie znajdowało się kilka budynków. Najpiękniejszym budynkiem był leżący od zachodu przy południowej części muru pałac władców izraelskich – Omriego i Achaba. Pałac został wybudowany na podłożu skalnym i jest najwcześniejszą strukturą na akropolu. Został stworzony w dwóch fazach: podczas rządów Omriego (882-869 p.n.e.) oraz później za panowania Achaba. Według pierwszej ekspedycji z Harvardu pałac został zbudowany na niewielkim podwyższeniu wyciętym w skale i zlokalizowany na wschodniej stronie wykopanego obszaru. Pałac Omriego z centralnym dziedzińcem miał mieć 27 m długości i 24 m szerokości. Syn Omriego – Achab (869-850 p.n.e.) najprawdopodobniej powiększył pałac. Jego pozostałości, w tym liczne pokoje, widać po zachodniej stronie akropolu. Nie można wykluczyć, że pałac Achaba został zbudowany nad pałacem Omriego. W zachodniej części akropolu odsłonięto pomiędzy murem kazamatowym a „murem wewnętrznym” budynek pochodzący z czasów Achaba. Miał on 28 m długości i 17,6 m szerokości. Mógł to być magazyn albo budynek administracyjny nazywany obecnie „Domem Ostrakonów”, z racji odkrytych tu znalezisk. Ostrakony były to skorupy naczynia ceramicznego służące jako materiał piśmienniczy. Dostarczały one bardzo ważnych informacji, które dotyczyły na przykład zaopatrzenia w olej i wino. Odnaleziono też z tego okresu ok. 500 wyrobów fenickich z kości słoniowej.
Na północ od „muru wewnętrznego” znaleziono drugi mur tzw. zewnętrzny. Dzięki badaniom archeologicznym wiadomo, że najprawdopodobniej pochodzi on z czasów Achaba. Jest to mur kazamatowy, czyli składający się z dwóch podobnych równoległych ścian ze ścianami działowymi dzielącymi odstępy między nimi na pokoje. Miał bronić akropolu z zachodniej, północnej i południowej strony. Po północnej stronie miał podobno aż 10 m grubości – przy zewnętrznej stronie kazamatu grubości 1,8 m i wewnętrznej ok. 1 m. Od strony zachodniej grubość muru wynosiła 5 m. cześć południowa wybudowana była w litej skale i tylko w zachodniej części mur miał typ kazamatowy. W południowo-zachodnim rogu muru na akropolu archeolodzy odsłonili pozostałości bramy miejskiej. Niestety cała wschodnia strona wzgórza nie została jeszcze zbadana, oprócz pozostałości bramy miejskiej, która była głównym wejściem na akropol. Wartym wspomnienia znaleziskiem z czasów izraelskich jest basen o wymiarach: 10 m długości i 5,2 m szerokości, który leżał w północnej części akropolu. Badania archeologiczne wykazały, że miasto Izraelitów zostało zniszczone w czasach Sargona II w 722 r. p.n.e., jednak niektóre struktury budowlane zostały odbudowane lub przetrwały (fortyfikacje).
Początek okresu hellenistycznego wiąże się głównie z kontynuacją użytkowania starych budynków. Nadal funkcjonowały dawne mury akropolu, jednak dodano do nich okrągłe wieże. Dopiero II w. p.n.e. Grecy zdecydowali się zmodernizować system obronny akropolu. Wybudowano i otoczono go nowym murem o wymiarach 229 m długości i 119 m szerokości. Miał on grubość 4,3 m i dodano do niego prostokątne wieże o średnicy 19 m, do dzisiejszych czasów zachowała się jedna wieża o wysokości 8 m. Za czasów machabejskich, kiedy miasto zdobywał Jan Hyrkan, prawdopodobnie właśnie ten system fortyfikacji zburzył król z dynastii Hasmoneuszy.
W okresie herodiańskim i rzymskim miasto otaczał 4 km mur obejmujący teren 69 ha. Główna miejska brama znajdowała się na zachód od akropolu. Jest do dziś widoczna ze wzgórza. Została ona zbudowana przez Heroda Wielkiego. Bramy strzegą dwie okrągłe masywne wieże o kwadratowej podstawie i boku 14 m. Pochodzą one jeszcze z czasów hellenistycznych. Dzięki wykopaliskom archeologicznym harwardzka ekspedycja narysowała profil bramy miejskiej i chroniących ją wież. Dzięki temu możemy dowiedzieć się, że obok wież były też pozostałości z wcześniejszych okresów.
Herod Wielki poniżej poziomu wzgórza na wschód od akropolu wybudował też forum, do którego przylegała bazylika. Forum rzymskie było głównym miejscem spotkań obywateli miasta. Funkcjonowało również jako rynek oraz plac publiczny. Forum w Sebaste było sercem miasta herodiańskiego i rzymskiego. Było dużym położonym na płaskim terenie placem poniżej wzgórza. Miało ono 127 m długości i 68 m szerokości. Otoczone było ze wszystkich stron kolumnami, od północy otwarte na zewnątrz, skąd roztaczał się widok na miasto i znajdujący się powyżej stadion. Wejście na forum znajdowało się od wschodu i południa od strony ulicy kolumnowej.
Bazylika, która przylegała do forum od strony zachodniej, najprawdopodobniej pochodziła z okresu herodiańskiego, ale niektóre źródła mówią o istnieniu bazyliki już za czasów Gabiniusza. Była ona prostokątnym budynkiem o 33 m szerokości i 68 m długości nad fundamentami. Ze sprawozdania z wykopalisk prowadzonych przez ekspedycję harwardzką wiemy, że odkopano tylko zachodnią kolumnadę. Były to monolityczne kolumny stojące na cokołach. Kolumny różniły się wysokością i miały od 4 do 6 m. Wysokość cokołu wynosiła 76 cm, a kwadratowy bok – 108 cm. Kapitele kolumn były wykonane w stylu korynckim, odnaleziono dwie bardzo dobrze zachowane kolumny. Na bazylikę składało się centralne pomieszczenie o 15 m szerokości i 44 m długości. Pomieszczenie to miało otwarte kolumny albo nawy boczne z trzech stron. Centralna sala tzw. clerestorium, czyli ściana z oknami wystawionymi ponad dach nawy bocznej, występowała głównie w romańskich lub gotyckich kościołach. Bazylika zadaszona była drewnianymi wiązaniami pokrytymi dachówkami, a nawy boczne pokryte były dachem jednootworowym. Dachówki były koloru czerwonego i miały długość 55 cm oraz 40 cm szerokości. Sala wyłożona była kamieniami, zaś nawy boczne białą mozaiką. W starożytnym Rzymie bazylika stała najczęściej przy forum i służyła jako hala targowo-sądowa. Rozwiązywano tu także różne spory, ponieważ sala posiadała trybunał. Z czasem bazyliką zaczęto nazywać największe, reprezentacyjne sale w willach rzymskiej arystokracji. Starożytne świeckie bazyliki budowano jako budynki jedno- lub wielonawowe na planie prostokąta, odkryte lub kryte, parterowe lub piętrowe, często z apsydą.
Ulica kolumnowa pochodziła według jednych źródeł z czasów Heroda Wielkiego, a inne źródła podają, że dopiero z czasów Septymiusza Sewera. Łączyła zachodnią bramę ze wschodnią. Miała 12,5 m szerokości i 1 km długości. Dzięki wykopaliskom archeologicznym wiadomo, że mogło się na nią składać aż 600 kolumn. Każda z kolumn była monolityczna, tj. składała się z pojedynczego dużego bloku kamienia. Za kolumnami znajdowały się różne warsztaty i sklepy. Długie rzędy kolumn były oddalone od siebie w odstępach wzdłuż południowego stoku wzgórza – akropolu. Każda kolumna miała 5 m wysokości i były typu attyckiego.
Stadion (hipodrom) leżał na północ od forum i bazyliki przy północno-wschodnim murze. Był długi na 255 m i szeroki na 55 m. Południowy kraniec hipodromu był półkolisty, a północny – kwadratowy i otwarty, równoległy do prawdopodobnej linii muru miejskiego. Kolumny wokół stadionu były monolityczne. Odkopano tylko fragment muru i wyodrębniono dwie fazy jego budowy – z okresu Heroda i II wieku n.e.
W skład zabudowy akropolu z czasów herodiańskich i rzymskich wchodziło m.in. Augusteum – świątynia ku czci Augusta. Leżała ona w zachodniej części akropolu. Została zbudowana przez Heroda Wielkiego w 16 r. p.n.e. na pozostałościach budynków z okresów – izraelickiego i hellenistycznego. Do dnia dzisiejszego zachowały się duże schody po północnej stronie świątyni oraz fragmenty portyku. Szczątki obecnej świątyni pochodzą z czasów cesarza Septymiusza Sewera, który w czasie swoich rządów przeprowadził renowację miasta, nawiązując do miasta za czasów Heroda. On właśnie ustanowił Sebaste jako colonię, czyli pełnoprawne miasto i nazwał je Colonia Lucia Septimia Sebaste. Augusteum miało 35 m długości i 24 m szerokości. Od frontu świątyni znajdował się dziedziniec na sztucznej platformie (tarasie), który miał 87 m długości i 68 m szerokości. Konstrukcja opierała się na podziemnych korytarzach. Mur tarasu od północy miał 5 m wysokości. W stronę świątyni prowadziły masywne i szerokie schody, u stóp których ustawiono ołtarz, posągi bóstw i posąg Augusta. Świątynia stała na około 5 metrowym podwyższeniu.
Ostatnim z zabudowań, wartych omówienia jest teatr. Leżał on na północno-wschodnim krańcu akropolu. Pozostałości teatru, które dziś oglądamy w Sebaste pochodzą najprawdopodobniej z II wieku n.e. Wcześniej w tym miejscu stał teatr herodiański. Średnica teatru miała 65 m, siedzenia w 24 rzędach widowni wybudowano z marmuru. Do czasów obecnych zachował się jedynie półkolisty łuk siedzeń dla widowni.
Jerycho
Położone jest w oazie, w Dolinie Jordanu, 25 km na wschód od Jerozolimy. Leży około 390 m poniżej poziomu morza i jest najniżej położoną miejscowością na świecie. Uznaje się je również za najstarsze miasto na świecie.
Pierwsze wykopaliska prowadzone były w tym miejscu w 1868 roku przez Charlesa Warrena w ramach poszukiwań biblijnego Jerycha. Następnie, na początku XX wieku, prace wykopaliskowe w Tell es-Sultan oraz Tulul Abu el-Alaiq prowadził Ernst Sellin z Carlem Watzingerem. Kolejne, w latach 1930-1936, badania archeologiczne były przeprowadzone na bardzo dużą skalę pod kierownictwem J. Garstanga z Instytutu Archeologii Uniwersytetu w Liverpoolu. Od 2009 badania prowadzi misja palestyńsko-włoska z rzymskiego uniwersytetu La Sapienza” i palestyńskiego departamentu MOTA-DACH.
Pierwsze, a tym samym najstarsze, ślady osadnictwa pochodzą z X-VIII tysiąclecia p.n.e. Osadnictwo to jest związane z okresem neolitu, głównei z kulturą natufijską. Odnaleziono z tamtego okresu okrągłe domy, a cała osada otoczona była kamiennym murem o grubości 2,4 m, wysokości 5,8 m. Kamienny mur znajdował się na terenie 4 ha. Wewnątrz osady w obrębie muru była kamienna wieża, z miasta do wieży prowadziły schody. Fortyfikacje te pochodzą z VIII tysiąclecia p.n.e. Późniejsze osadnictwo głównie związane jest z neolitem przed-ceramicznym A, trwającym od IX tysiąclecia. Kolejna faza to neolit przed ceramiczny B, który historią sięga od drugiej połowy VIII tysiąclecia do początku VI tysiąclecia p.n.e. Następne osadnictwo związane jest już z epoką środkowego brązu I i II.
Koniec rządów hellenistycznych nastąpił wraz z przejęciem władzy przez Machabeuszy z rąk Seleucydów. Tym samym rozpoczyna się okres rządów Hasmoneuszy nad Jerychem, które istnieje jako niezależne królestwo a od 63 r. do 37 r. p.n.e. jako państwo klienckie imperium rzymskiego.
Władcy hasmonejscy wybudowali w Jerychu piękne rezydencje zimowe oraz konstruowali fortyfikacje wzdłuż drogi do Jerozolimy. Można wyróżnić sześć faz budowy pałaców. Faza I – rządy króla Jana Hyrkana (panującego w latach 134-104 r. p.n.e.), który buduje pierwszy zimowy pałac w Jerychu. W roku 101r. p.n.e. jego syn Aleksander Janneusz (104-76 r. p.n.e.) buduje ufortyfikowany pałac na wysokim wzgórzu ponad pałacem ojca. Następna faza III wiąże się z budową kompleksu basenowego na wschód od pałacu. Dalej w fazie IV (76-67 r. p.n.e.) królowa Salome Aleksandra buduje bliźniacze wille (pałace) dla swoich dwóch synów na południe od głównego pałacu. Faza V wiąże się z powiększeniem jednego z bliźniaczych pałaców oraz dobudowaniem magazynów przy kompleksie basenów na wschodzie. Ostatnia faza rozbudowy miała miejsce w 50 r. p.n.e., kiedy to dobudowano łaźnie z ogrzewanym basenem rytualnym, tzw. mykwą. Pałac Hasmoneuszy był użytkowany do roku 31 p.n.e. Zniszczyło go trzęsienie ziemi.
W okresie wczesnorzymskim od roku 63 p.n.e., kiedy to Pompejusz Wielki podbił Palestynę, królestwo Hasmoneuszy zostało państwem klienckim Rzymu, jednak okręg Jerycha nadal należał do Machabeuszy. W późniejszych latach Jerycho znalazło się pod jurysdykcją królowej Kleopatry, która dostała te ziemie od swojego kochanka Marka Antoniusza.
Początkowo Herod Wielki – król Judei dzierżawił te tereny od Kleopatry i płacił jej podatki za obszar Jerycha. Później ten teren został mu przyznany przez Augusta. Herod wybudował sobie trzy zimowe pałace, które były jego ulubionym miejscem spędzania czasu.
Po śmierci Heroda władzę w Judei i w Jerychu przejęli prokuratorzy rzymscy. W czasie wojny żydowskiej twierdza Kypros została zdobyta i zniszczona przez powstańców, zaś pałace herodiańskie po wielkiej rewolcie również zostały zniszczone i popadły w ruinę. W II w. n.e. miasto ostatecznie zostało opuszczone.
W okresie bizantyjskim (IV-VII w.n.e.) Jerycho stało się ważną enklawą chrześcijaństwa. Zbudowano tu wiele klasztorów na wschód i na północ od zrujnowanych pałaców, zaś pustynia Wadi Qelt stała się bardzo ważnym punktem osadnictwa mnichów bizantyjskich. W IX w. za rządów Arabów miasto podupadło aż do całkowitego opuszczenia go w średniowieczu ok. XIV wieku.
Budowa pałacu Hasmoneuszy miała miejsce od końca II do połowy I w. p.n.e. Był on położony na północnym brzegu Wadi Qelt. Rozbudowa rezydencji była etapowa. Powierzchnie rezydencji królów Hasmoneuszy obejmowały teren 45 ha. Były znane z licznych ogrodów, gdzie uprawiano palmy daktylowe i balsamowce, rośliny używane do produkcji pachnideł i lekarstw. Główna część pałacu (najstarsza) została wybudowana na wysokim wzgórzu i miała wymiary 49 na 49 m i otoczona było fosą (7 m). Pierwsze zabudowania zostały wykonane przez Jana Hyrkana. Część tego pałacu chroniona również była 5-metrowym murem kamiennym i 3-metrowymi wieżami, niestety nie wiadomo, czy fortyfikację wybudował Jan Hyrkan czy jego syn Aleksander Jannaj. Wodę do pałacu doprowadzano dzięki akweduktom, które transportowały wodę z pobliskich źródeł. Za czasów Jana Hyrkana rozbudowano również główne skrzydło pałacowe, dodając od zachodu dwa baseny kąpielowe o wymiarach 8 na 9 m. Dalsza poważna rozbudowa wiąże się z postacią Aleksandra Janneusza. Rozbudowa ta polegała na powiększeniu pałacu na wschód i dodaniu nowego kompleksu. Składał się on z dwóch basenów o wymiarach 18 na 13 m. Schody prowadziły na dno każdego basenu, wykonanego z kamienia. Do identycznych basenów wodę sprowadzał akwedukt. Na północ od basenów wybudowano wielki ogród otoczony kolumnami. Pomieszczenia do podejmowania gości otoczone były dorycką kolumnadą i łazienkami z wannami. Ozdobione były kolorowymi freskami i geometrycznymi deseniami w hellenistycznym stylu.
Ostatnia rozbudowa pałacu wiąże się z osobą królowej Judei Salome Aleksandry w I w p.n.e. Zbudowała ona dwa pałace (wille) dla swoich synów. Leżały one na południe od głównego pałacu. Oba pałace ze swoimi lustrzanymi odbiciami zostały wybudowane na prostokątnym planie o wymiarach 26 na 23 m. Odcinek o długości 4,5 m oddzielał oba pałace. W centrum każdego pałacu znajdowało się podwórze o powierzchni 10 na 9 m, otoczone pokojami ze wszystkich stron. W pobliżu każdej rezydencji znaleziono basen i ogród, jednak miały one inne wymiary. Ogród należący do zachodniego pałacu miał wymiary 32 na 19m, zaś basen 8 na 8 m. Ogród natomiast należący do wschodniego pałacu miał wymiary na 25 m, a basen był kwadratowy i miał 7 m długości z każdej strony. Dodatkowo królowa rozkazała wybudować w głównej części pałacowej łaźnię, która ozdobiona była freskami a ponadto posiadała wanny i mykwę. Były one wyłożone mozaiką w czerwone i czarno-białe geometryczne wzory.
Pałace Heroda Wielkiego w Jerychu zostały wybudowane na ruinach pałacu Hasmoneuszy, które zniszczone zostały przez trzęsienie ziemi. Pierwszy pałac Heroda Wielkiego prawdopodobnie współistniał jeszcze z pałacem Hasmoneuszy. Został zbudowany ok. 35 r. p.n.e. Był położony na południe od Wadi Qelt i został zbudowany na planie prostokąta o wymiarach 87 na 46 m. Posiadał on dużo cech rzymskiej architektury. Centralnym punktem pałacu był dziedziniec perystylowy, który był otoczony z trzech stron pokojami. Po lewej stronie dziedzińca znajdowała się sala audiencyjna z trzema rzędami kolumn po trzech stronach, z czwartej strony natomiast było wyjście na otwarty dziedziniec. Charakterystycznym pomieszczeniem, które wprowadził Herod do swojego pałacu jest typowa łaźnia rzymska. Składała się ona z sześciu pomieszczeń. Centralnym pokojem było caldarium (gorący pokój), które ogrzewane było przez hypocaustum. Podłogi miały kolorowe mozaiki w geometryczne wzory. Warto dodać, że w rezydencji znajdował się wielki basen o wymiarach 32 na 18 m, który był połączeniem dwóch starych basenów z czasów Hasmoneuszy.
Drugi pałac herodiański powstał w 30 r. p.n.e. w pewnym sensie na ruinach poprzedniego pałacu należącego do Machabeuszy. Został wybudowany na północ od Wadi Qelt na sztucznym kopcu, na którym wcześniej stała rezydencja poprzednich właścicieli. Funkcjonował on wraz z trzecim pałacem i był podzielony na dwa skrzydła: północne, które zbudowane było na tarasie 5 m wyższym od skrzydła południowego. Łączył je most. W centralnej części północnego skrzydła był dziedziniec o wymiarach 34 na 28 m, wokół którego ze wszystkich stron stały rzędy kolumn. W południowej części skrzydła znajdowała się sala audiencyjna ozdobiona freskami. Miała ona długość 25 m i 19 m szerokości. Po wschodniej i północnej stronie znajdowały się pokoje gościnne. Skrzydło południowe pełniło funkcję rekreacyjną. Znajdował się tu basen otoczony kolumnami, łaźnia udekorowana mozaikami i freskami na ścianach. System grzewczy ulokowany był w przejściu caldarium, a jego górna podłoga wsparta była na kamiennych kolumnach.
Trzeci i ostatni pałac został zbudowany w 14 r. p.n.e. Był ponoć największym pałacem wybudowanym w Jerychu przez Heroda. Znajdował się w odległości 100 m na południe od pierwszego pałacu. Wielki pałac obejmował teren nawet do 7,5 ha i składał się z dwóch skrzydeł po obu stronach Wadi Qelt. Do budowy tego pałacu ściągnięto specjalnie rzymskich architektów, którzy zastosowali rzymski beton pokryty kamieniami. W północnym skrzydle znajdował się główny pałac. Znajdowały się w nim sale, pokoje, dziedzińce, perystyle oraz duża łaźnia. Frontalne wejście ulokowane było od południa naprzeciwko mostu, który był nad doliną i łączył dwa skrzydła. W centrum skrzydła północnego ulokowany był dziedziniec, wokół którego z trzech stron były kolumny, niektóre dźwigające korynckie kapitele. Powyżej dziedzińca znajdowała się najważniejsza łaźnia tego pałacu. Była zbudowana z rzymskiego betonu pokrytego kamieniami. Miała pięć pomieszczeń ze skośnymi dachami. Główny pokój był holem, gdzie goście rozbierali się i wypoczywali, dalej było caldarium ogrzewane przez hypocaustum, pomieszczenie było prostokątne. Zaś po lewej stronie ulokowano okrągły pokój o średnicy 8 m – było to sudatorium. Z głównego holu można było jeszcze iść do frigidarium. Z tego skrzydła rozciągał się piękny widok na południowy brzeg wadi. Po zachodniej stronie od łaźni był następny dziedziniec z kolumnami w stylu jońskim I. Na północ od dziedzińca przechodziło się do placu w kształcie półokręgu ze ścianami z rzymskiego betonu. Stamtąd korytarz prowadził do sali tronowej, tzw. audiencyjnej. Znajdowała się ona po zachodniej stronie pałacu i miała wymiary 29 na 19 m Otaczały ją z trzech stron kolumny. Niektóre z nich miały przekrój sercowaty, a podłoga wyłożona była kamiennymi kafelkami. Ściany pokryte były freskami i sztukaterią.
W południowym skrzydle, do którego przechodziło się po moście zawieszonym nad potokiem znajdował się wysoki kopiec, w którym była okrągła sala audiencyjna, a na zachód od wadi dworski ogród, tzw „Zatopiony Ogród” o wymiarach 145 na 40 m, zaś na wschód znajdował się ogromny basen o wymiarach 90 na 42 m. Służył on do pływania i żeglowania/
Na północ od pałaców można było podziwiać jeszcze jeden herodiański kompleks: Tell el-Samarat. Składał się on z hipodromu o wymiarach 315 na 85m, teatru o szerokości 70 m i budynku na sztucznym kopcu o wymiarach 70 na 70 m.
