Rozdziały
Przeglądając listę rzymskich prowincji w większości nie ma się problemu z ich identyfikacją na współczesnej mapie, np. Galia to dzisiejsza Francja, Mezja to Bułgaria i Serbia, a Brytania to Anglia. Libia czy Egipt funkcjonują jako kraje o tej samej nazwie również w dzisiejszych czasach.
Cylicja, Bitynia oraz Pont kojarzą się jednoznacznie z Azją Mniejszą i Turcją. Są jednak prowincje, które goszczą rzadko na mapach przedstawiających krainy opanowane przez Rzymian. Tak jest z Osroene, mało znanym regionem na wschodzie Imperium, będącym pograniczem z Państwem Partyjskim, a potem sasanidzką Persją. Prowincja leżała na terenie dzisiejszej północnej Syrii i południowej Turcji. Jej zachodnią granicę stanowił Eufrat, stolicą prowincji była natomiast Edessa, a większymi miastami Carrhae (Karry), Batnae oraz Rhesaenae. Geograficznie obszar prowincji Osroene był w starożytności uważany za północną Mezopotamię.
Początki
Niezależne Królestwo Osroene powstało na gruzach coraz słabszej monarchii Seleukidów w 132 r. p.n.e. Założone zostało przez plemiona koczowników przybyłe z północy Półwyspu Arabskiego. Pierwszym władcą był Osroes, a założona przez niego dynastia przyjęła miano dynastii Abgarów lub Abgarydów.
Rywalizacja rzymsko-partyjska
Dzieje krainy Osroene, jak i położonej bardziej na północ Armenii były nierozerwalnie związane z rywalizacją rzymsko-partyjską. Traktaty zawierane przez Sullę, Lukullusa i Pompejusza po wojnach z hellenistycznym Królestwem Pontu uznawały podział wpływów pomiędzy Partami i Republiką Rzymską na rzece Eufrat, co oznaczało, że Osroene znajdowała się pod wpływami partyjskimi. W tym okresie tereny krainy znalazły się pod przejściowym panowaniem króla Armenii Tirydatesa II, sojusznika Mitrydatesa VI Eupatora, które szybko przeminęło po jego klęskach z wojskami rzymskimi Lukullusa w 69 r. p.n.e. oraz Pompejusza w 63 r. p.n.e.
W wojnach rzymsko-partyjskich kraina Osroene odegrała pierwszoplanową rolę w kampanii Krassusa w 53 r. p.n.e. To właśnie poprzez jej tereny nastąpił atak rzymskiego triumwira, chcącego dorównać Pompejuszowi i Juliuszowi Cezarowi w chwale wojennej. Sojusznikiem w tej kampanii Krassusa przeciw Partom był któl Armenii oraz ówczesny król Osroene Abgar II. Kampania na prawym brzegu Eufratu skończyła się dla Krassusa klęską i śmiercią pod Carrhae. Jego sojusznik król Abgar II również przypłacił śmiercią zaangażowanie w wojnę po stronie rzymskiej. W niektórych źródłach obarcza się sojuszniczych Arabów z Osroene winą za porażkę Krassusa, jako tych którzy wyprowadzili całą armię na pustynię, aby stali się łatwym celem dla partyjskich łuczników. Teza ta jest kwestionowana, ale gdyby była prawdą, jak mocno mogłaby wpłynąć na całokształt historii Rzymu? Co zdarzyłoby się, gdyby trzeci triumwir nie zszedł z tego świata tak szybko i gwałtownie?
W kolejnych latach rywalizacja rzymsko-partyjska koncentrowała się na położonej na północ od królestwa Osroene Armenii, a samo królestwo pozostawało autonomiczną częścią Państwa partyjskiego. Imperium Rzymskie wzmacniało swoje posiadłości na wschodzie anektując Małą Armenię, Kapadocję i Kommagene – prowincje bezpośrednio graniczące na zachodzie z Osroene, wzmacniając linię Eufratu, jako granicę z Partami. W czasie panowania Nerona i kampanii Korbulona w Armenii terytorium Osroene było atakowane przez Rzymian i króla Armenii Tirydatesa VI, ale natarcie było odpierane lub Rzymianie wycofywali się sami w obliczu innych zagrożeń.
W 115 r. n.e. cesarz Trajan podbił całą północną i wschodnią Mezopotamię wraz z krainą Osroene. Szybko jednak, bo w 117 r. n.e. Rzymianie wycofali się ze zdobyczy – nowy cesarz Hadrian był zdania, iż utrzymanie nowych prowincji jest dla Imperium zbyt kosztowne.
W 162 r. n.e. już za panowania Marka Aureliusza i Lucjusza Werusa atak partyjski na Azję Mniejszą spotkał się potężnym kontratakiem armii dowodzonych przez namiestnika Syrii Awidiusza Kasjusza, który po zdobyciu Ktezyfontu zatrzymała wielka epidemia dżumy. W wyniku pokoju w 165 r. n.e. Królestwo Osroene dostało się formalnie pod zwierzchnictwo rzymskie, jako państewko satelickie, na wzór Armenii.
W 193 r. n.e. Królestwo Osroene za panowania Abgara IX zwanego Wielkim w rzymskiej wojnie domowej poparło Pescenniusza Nigra, dzięki czemu na powrót stała się niezależnym państwem. Jednak klęska Nigra w wojnie domowej z Septymiuszem Sewerem oznaczała dla pogranicznego królestwa spore problemy. W 195 r. n.e. Septymiusz zorgnizował wielką wyprawę na Partów i wszystkie graniczne państwa popierające jego byłego rywala do purpury. W 195 r. n.e. Osroene została zamieniona w rzymską prowincję, a podporządkowane Imperium zostały dalsze tereny Mezopotamii.
Wraz z końcem panowania Septymiusza Sewera i rywalizacji jego synów Karakalli i Gety wpływy rzymskie w Mezopotamii i Osroene zostały zmniejszone, nie jest pewne czy całkowicie odpadły od Imperium. Na nowo tereny te zostały zdobyte przez Karakallę w wyniku wojny z Partami, prowadzonej przez niego w latach 216-217 n.e. W roku 217 n.e. w pogranicznej prowincji rozegrały się wydarzenia istotne dla całego Cesarstwa. Cesarz, przygotowując się do kolejnej kampanii przeciw Partom, zimę 216/217 r. n.e. spędzał w Edessie, a 8 kwietnia roku 217 n.e. w Carrhae został zamordowany, w czym udział brał nowy cesarz, wybrany przez wojsko Makrynus. Toczył on dalej wojnę z Partami, bez rozstrzygnięcia. W 218 r. n.e. zawarty został pokój, który zobowiązywał Rzymian do zapłacenia sporej sumy pieniędzy, ale tereny podporządkowane wcześniej przez Septymiusza Sewera pozostały w Imperium Rzymskim.
Rywalizacja rzymsko-perska
W połowie lat 20. III w. na miejscu Państwa Partów powstało Imperium Perskie rządzone przez Sasanidów. Pierwszy władca z tej dynastii Ardarszir, od 230 r. n.e. atakował rzymskie posiadłości w północnej i zachodniej Mezopotamii. Wyprawa cesarza Aleksandra Sewera, mimo niepowodzeń powstrzymała na kilka lat impet perskiego najeźdźcy.
Za panowania następcy Aleksandra Sewera, Maksymina Traka, prowincja Osroene mogła kolejny raz mieć wpływ na dzieje całego Imperium – oddziały łuczników z tej właśnie prowincji, będąc wierne ostatniemu panującemu z dynastii Sewerów, próbowały bezskutecznie usunąć nowego cesarza.
W 240 r. n.e. na tron perski wstąpił Szapur I i już w pierwszym roku panowania zyskał dla Persów wszystkie prawdopodobnie rzymskie tereny Mezopotamii wraz z prowincją Osroene oraz Syrię aż po Antiochię. Rzymski kontratak wyparł Persów z granic Cesarstwa, prefekt Tymezyteusz pokonał Persów pod Resaenae, na terenie Osroene, lecz smak zwycięstwa zakłócił fakt śmierci cesarza Gordiana III podczas działań wojennych w 244 r. n.e., w nieznanych dla nas okolicznościach. Nowy cesarz Filip Arab zawarł pokój, w którym obie strony uważały się za zwycięzców, a tereny prowincji Osroene pozostały przy Rzymianach. Pokój roku 244 n.e. okazał się być kresem jakiejkolwiek autonomii prowincji w ramach Imperium Rzymskiego, mimo statusu prowincji od 195 r. n.e. wciąż pewne wpływy mieli tam przedstawiciele dynastii Abgarydów. W 244 r. n.e. usunięto ostatniego – Abgara XI.
Lata 50. III w. to okres wielkich zwycięstw Szapura I, który tereny prowincji Osroene zdobył, a na jej terenie pokonał Rzymian w bitwach pod Barbalissos i Edessą, biorąc do niewoli cesarza Waleriana. Tereny prowincji odzyskał dla Rzymian prawdopodobnie Septymiusz Odenat, władca Palmiry, a na pewno cesarz Karus po wyprawie z 282 r. n.e., w której zdobył Ktezyfont.
W 296 r. n.e. po raz kolejny armia perska zaatakowała ziemie Imperium i po raz kolejny zdobyła ziemie prowincji Osroene, pokonując armię rzymską pod Carrhae. Podobnie, jak kilkukrotnie wcześniej, kontratak rzymski okazał się skuteczny – zakończył się odzyskaniem straconych terenów, zdobyciem Ktezyfontu, obozu i rodziny królewskiej króla Narsesa.
Podczas następnej wojny rzymsko-perskiej cesarz Julian Apostata w 363 r. n.e., w odpowiedzi na zdobycie przez Persów licznych pogranicznych twierdz m.in. Amidy, zorganizował wielką wyprawę, której trasa wiodła przez Edessę i Carrhae, a ostatecznie dotarła pod Ktenzyfont. Podczas zmagań nad Tygrysem zmarł cesarz Julian, co pogorszyło sytuację rzymskiej armii. Zawarty pokój był niekorzystny dla Rzymian, oddawał Persom wiele miast w Mezopotamii, m.in. twierdzę Nisibis, ale prowincja Osroene pozostała w granicach rzymskich.
Ostatni konflikt persko-rzymski, jaki toczył się przed podziałem Cesarstwa na wschodnie i zachodnie miał miejsce podczas panowania cesarza Teodozjusza Wielkiego, zakończył się podziałem Armenii na część rzymską i perską, a granice w Mezopotamii pozostawały bez zmian. Prowincja Osroene pozostała w granicach Imperium Wschodniorzymskiego aż do podbojów arabskich w VII w. n.e.
