W prawie rzymskim istniało wiele kategorii, do których mogły należeć rzeczy. Samo pojęcie rzeczy było traktowane bardzo obszernie i mieściło zarówno rzeczy materialne jak i różne pojęcia abstrakcyjne. Krótki opis kategorii pozwoli wyjaśnić pojemność tego pojęcia i różnorodność rzeczy w starożytnym Rzymie.
Pod pojęciem rzeczy rozumiano w starożytnym Rzymie przedmioty, sprawy, okoliczności, wydarzenia, działania, przedmioty sporów czy procesy. Jednym z podstawowych kryteriów podziału był podział na rzeczy materialne i niematerialne – res corporales i res incorporales. Podział ten miał swój początek w filozofii greckiej. Jak wyjaśniał Gajusz, rzeczy pierwszego rodzaju podlegały badaniu przy pomocy zmysłów (grunt, niewolnik, szata, złoto), a drugiej nie – na przykład spadek, użytkowanie czy zobowiązanie.
Inną linią podziału był podział na rzeczy mogące podlegać uprawnieniom osób prywatnych oraz rzeczy wyjęte z obiegu – res in patrimonio i res extra patrimonium. Z kolei rzeczy wyjęte z obrotu prawnego podlegały dalszemu podziałowi na rzeczy wyjęte na podstawie prawa ludzkiego (res humani iuris) i na wyjęte na podstawie prawa boskiego (res divini iuris). Te pierwsze to res omnium communes, czyli rzeczy wspólne dla wszystkich, przeznaczone do użytku przez każdego, a więc powietrze, woda płynąca, morze, a także res publicae i res universitatis, czyli rzeczy publiczne należące do państwa rzymskiego bądź osób prywatnych, na przykład porty, drogi, mosty, stadiony, teatry, łaźnie, place czy pomniki. Rzeczy niepodlegające obrotowi na podstawie prawa boskiego to res sacrae – uroczyście poświęcone bóstwom, przede wszystkim świątynie i ołtarze, res religiosae – związane z kultem zmarłych, zwłaszcza grobowce, i w końcu res sanctae – oddane pod opiekę bogów bez aktu poświęcenia, mury miejskie, bramy, znaki graniczne.
Kolejnym podziałem był podział ze względu na sposób nabycia. Res mancipii wymagały zastosowania mancypacji lub in iure cessio, a należały do nich grunty położone w Italii, najstarsze służebności gruntowe wiejskie oraz zwierzęta juczne i pociągowe. Należy zaznaczyć, że do zwierząt tych zaliczano jedynie woły, konie, osły i muły. Poznane w Rzymie w późniejszych czasach słonie i wielbłądy należały razem z pozostałymi gruntami do kategorii res nec mancipii i do przeniesienia ich własności wystarczyło zastosowanie tradycji. Podział ten został zniesiony formalnie dopiero w czasach Justyniana.
Już w prawie Dwunastu Tablic wyróżniano podział na rzeczy ruchome i nieruchome. Res immobiles definiowano jako oznaczony grunt wraz ze wszystkimi rzeczami z nim połączonymi, a więc roślinami (połączenie naturalne), budynkami (połączenie sztuczne) i minerałami (wszystkim, co znajdowało się pod powierzchnią). W przeciwieństwie do res mobiles, które były definiowane jako wszystko, co nie jest nieruchomością, nie istniała możliwość zmiany położenia nieruchomości. Tylko ruchomości mogły być z kolei przedmiotem kradzieży.
Ważnym podziałem był także podział na rzeczy pojedyncze, złożone i zbiorowe. Te pierwsze były niepodzielne, stanowiły jedną całość, jak na przykład kamień, zwierzę, niewolnik (pochodzenie naturalne), amfora, obraz (pochodzenie sztuczne). Stosunki prawne dotyczyły ich jako całości. Rzeczy złożone składały się z rzeczy pojedynczych trwale połączonych w nową rzecz, jak budynek lub statek. W momencie powstania rzeczy złożonej następowało zawieszenie stosunków prawnych dotyczących części składowych, traciły one charakter odrębnego podmiotu, choć w pewnych okolicznościach właściciel rzeczy będącej częścią składową mógł domagać się jej odłączenia, o ile było to możliwe. Rzeczy zbiorowe natomiast były zbiorami rzeczy pojedynczych lub złożonych służących jednemu celowi gospodarczemu i posiadających wspólną nazwę, na przykład stado, biblioteka. Taka rzecz zbiorowa pozostawała tą samą rzeczą nawet po wymianie poszczególnych sztuk, a stosunki prawne mogły dotyczyć zarówno jej samej jak i rzeczy wchodzących w jej skład.
Rzeczy dzielono również na oznaczone co do gatunku i na oznaczone co do cech indywidualnych. Do tych pierwszych (genus) należały na przykład zboże, oliwa, pieniądze. Były one zamienne, można je było odważyć, odmierzyć lub odliczyć. Te drugie (species) posiadały konkretne cechy indywidualne, mogło chodzić o konkretnego konia, niewolnika czy rzeźbę, były niezamienne.
Odrębnym podziałem był podział na rzeczy zużywalne i niezużywalne. Używanie używalnych prowadziło do ich zużycia, zaliczyć do nich można było wino, zboże, oliwę, opał. Niezużywalne były przeznaczone do wielokrotnego użytku – grunty, meble, narzędzia, niewolnicy, zwierzęta.
Ostatnim kryterium była podzielność rzeczy. Rzeczy niepodzielne nie mogły zostać podzielone na części bez naruszenia ich właściwości i utraty wartości. Dotyczyło to na przykład zwierząt, niewolników, dzieł sztuki. Rzeczy podzielne można było dzielić dowolnie bez zmiany ich wartości.
Istniały również oddzielne kategorie rzeczy, jak przynależności i pożytki. Przynależności to rzeczy odrębne od rzeczy głównej, nie będące jej trwałymi częściami składowymi, które miały na celu poprawę użyteczności gospodarczej rzeczy głównej, jak na przykład okiennice przy budynku. Pożytki (fructus) z kolei to płody stanowiące przychody z danej rzeczy niepowodujące jej zmiany lub zniszczenia, mogą być naturalne (owoce, warzywa, mleko, jaja, wełna) lub cywilne (czynsz).
