W prawie rzymskim aż do czasów Justyniana istniało kilka sposobów na przenoszenie własności. Każdy z nich posiadał inną genezę, był formalny lub nieformalny a zakresy ich stosowania nie pokrywały się. Krótkie wprowadzenie pozwoli wyjaśnić, na czym polegały różnice i w jakich przypadkach poszczególne metody były stosowane.
Każdy właściciel rzymski posiadał prawo do przeniesienia swojej własności, aczkolwiek do dokonania właściwego przeniesienia wymagane były również oddzielne czynności prawne pomiędzy zbywcą a nabywcą. Oprócz samej umowy pomiędzy zainteresowanymi stronami wymagana była także widoczny i oczywisty dla otoczenia akt przeniesienia władzy nad daną rzeczą. Dopiero w roku 293 n.e. w związku z uproszczeniem obrotu własnością wymagania te zostały zniesione konstytucją cesarską.
Pierwotnie proces przeniesienia własności podzielić można było na dwa etapy. W pierwszym, stanowiącym etap wstępny, strony zobowiązywały się do przeniesienia własności. Dopiero w drugiej fazie następowało przeniesienia własności na podstawie jednej z czynności rozporządzających. Taki podwójny sposób przenoszenia własności służył głównie ochronie właściciela, który skłaniany był do namysłu nad swoją decyzją, a niejako przy okazji powodował, że osoby postronne mogły orientować się na bieżąco co do osoby właściciela. Ponadto, dzięki zastosowanym rozwiązaniom umożliwiał łatwe pozyskiwanie świadków.
Najstarszym sposobem było manicipatio. Z jednej strony następowało wydanie rzeczy, której dotyczyła umowa, a z drugiej wydanie odważonej ilości określonego kruszcu. Po wprowadzeniu do obiegu monet manicypacja zaczęła polegać na czynnościach symbolicznych, takich jak wręczanie drobnej monety lub małego kawałka kruszcu, cały czas pełniła jednak bardzo ważną rolę jako publiczny akt prawny dotyczący przejścia władzy nad rzeczą między osobami. Dokonywał się on w obecności pięciu świadków będących dorosłymi obywatelami i dodatkowej osoby, która spełniała te same warunki, a której zadaniem było trzymanie wagi. W tak zainscenizowanych okolicznościach nabywca dobywał przedmiotu transakcji (stąd minicipatio – manu capere oznacza chwytać ręką) i uderzał w wagę monetą symbolizującą zapłatę. Jeśli chodzi o osoby, które mogły uczestniczyć w tym sposobie przeniesienia własności, to oprócz obywateli rzymskich dostępny był on również dla Latynów i peregrynów prowadzących handel z Rzymianami. Powody wykorzystania manicypacji bywały rozmaite, od adopcji czy emancypacji do przeniesienia żony pod władzę agnacyjną męża.
Kolejnym sposobem na przeniesienia własności w starożytnym Rzymie było in iure cessio. Czynność ta była przeprowadzana w formie rzeczywistego procesu, w którym powód wypowiedzieć musiał formułę windykacyjną. Jeśli pozwany nie próbował dokonać kontrwindykacji lub uznał roszczenie przeciwnika, prawo powoda zostało potwierdzone. System ten funkcjonował od czasów Ustawy XII Tablic. Był wykorzystywany w sytuacji, kiedy obie strony, bez zaistnienia sporu, chciały urzędowo potwierdzić przeniesienie własności. W związku z tym zbywca występował przed sądem jedynie jako pozorny pozwany a nabywca jako pozorny powód w celu uzyskania formalnego zatwierdzenia transakcji. W odróżnieniu od manicypacji w ten sposób można było przenosić własność również rzeczy niematerialnych (spadek, użytkowanie).
Ostatnim ze sposobów przenoszenia własności było traditio, czyli wydanie. Sposób ten, znany od zarania dziejów nie tylko w Rzymie, polegał na prostym przekazaniu rzeczy z ręki do ręki, dlatego też w prawodawstwie rzymskim dostępny był nie tylko dla obywateli, ale również Latynów czy peregrynów. Temu rodzajowi transakcji podlegały jedynie rzeczy materialne, przy czym niekoniecznie dotyczył on zmiany własności – możliwe było oddanie rzeczy jedynie w najem lub na przechowanie, a więc ustanowienie dzierżyciela. W rzeczywistości był to najpowszechniejszy sposób przenoszenia własności w codziennym obrocie towarami. Dopiero w prawie justyniańskim tradycja została jedynym sposobem na przenoszenie własności – po wyjściu z użycia manicypacji i in iure cessio. W przeciwieństwie do tych dwóch pozostałych sposobów przenoszenia własności tradycja zależała od istnienia i dopuszczalności przyczyny prawnej przeniesienia (podczas gdy obie pozostałe formy zależały wyłącznie od dopełnienia formalnych wymagań). Taka przyczyna to na przykład kontrakt kupna-sprzedaży lub darowizna czy też zamiana (ale już nie na przykład darowizna na rzecz małżonka, jako czynność zabroniona).
W prawie justyniańskim wymóg rzeczywistego wręczenia przedmiotu transakcji został zastąpiony wręczeniem pisemnego oświadczenia zbywcy. W tym samym czasie wyszły z użycia pozostałe dwie metody przenoszenia własności, a co więcej w zbiorach dotyczących prawa usiłowano usunąć wszelkie ślady po obu pozostałych sposobach przenoszenia własności, włącznie z przerabianiem lub prostym wykreślaniem zapisów w tekstach klasycznych i nowych zbiorach justyniańskich.
Jeśli chodzi o dokładny zakres przedmiotów, których dotyczyły poszczególne metody przenoszenia własności, to zostaną one omówione w oddzielnym tekście.
