Rozdziały
„Those About to Die” to najnowszy serial, który przenosi widza do świata antycznego Rzymu, a mianowicie roku 79 n.e. i czasu rządów cesarza Wespazjana. Premiera serialu, który można obejrzeć na platformie Amazon Prime, miała miejsce 18 lipca 2024 roku. Co możemy powiedzieć o serialu z perspektywy historycznej? Do jakiego stopnia zachowano zgodność z wiedzą naukową i źródłami antycznymi?
Uwaga: tekst zawiera spoiler oraz szczegóły odnośnie fabuły.
W rolę założyciela dynastii Flawiuszów wcielił się wybitny aktor Anthony Hopkins. Wśród obsady znajdują się także m.in. Jojo Macari, który zagrał Domicjana oraz Tom Hughes, który zagrał Tytusa.
Fabuła
Tak jak zostało wspomniane, akcja toczy się w roku 79 n.e., czyli pod koniec życia cesarza Wespazjana, który musi podjąć decyzję, który z synów obejmie po nim tron. Starszy – Tytus – jest świetnym wodzem, jednak mierzyć się musi z krytyką ludu i samego władcy, co do swojego romansu i sprowadzenia żydowskiej księżniczki Judei – Bereniki – do Rzymu; po latach wojny i dławienia buntu w Judei, nastroje w stosunku do Żydów są nie najlepsze. Domicjan z kolei, jako młodszy syn, zabiega o poparcie swojego ojca. W tym celu skutecznie manipuluje i oddziałuje na nastroje społeczne i polityczne w Rzymie. Jego głównym celem jest próba odbudowania swojej złej sytuacji finansowej i spłata długów oraz uzyskanie władzy po śmierci ojca; w tym celu skutecznie podsyca niepewność ojca, co do kandydatury Tytusa.
Główny jednak wątek filmu skupia się przedstawieniu brutalnego i pełnego intryg Rzymu. Miasto zdominowane przez polityków i ludzi z półświatka stara się wpływać na najniższe warstwy społeczne, przy okazji kumulując olbrzymie fortuny. W tym celu rozdawane jest darmowe pożywienie lub organizowana prosta i krwawa rozrywka. W okresie cesarstwa, za ich brak obwiniany jest urzędujący cesarz. W tym celu też, na polecenie Wespazjana, przez niemal 10 lat wznoszony jest potężny Amfiteatr Flawiuszów, który ma przynieść jemu i jego rodowi wieczną chwałę wśród ludu, a dodatkowo zapewnić masom niezbędną rozrywkę.
W 10-odcinkowym serialu poznajemy liczne postaci, które trudnią się różnym fachem. Na ekranie pojawia się m.in. wybitny woźnica Scorpus, który daje Niebieskim kolejne zwycięstwa w wyścigach rydwanów na Circus Maximus; Tenax, który odpowiada za „bukmacherkę” i de facto decyduje o wynikach wyścigów; konsul Marsus zaangażowany w organizację i patronowanie wydarzeniom; Kwame – łowca dzikiej zwierzyny, a później gladiator na arenie.
Fabuła skupia się na ukazaniu trudów zarządzania państwem rzymskim i wszechogarniających knowań oraz intryg. Ponadto, poznajemy Rzym, jako ten który oferuje brutalną i najprostszą z możliwych rozrywkę dla mas.
Poniżej odniosłem się do kilku kwestii, które uważam, że warto wyjaśnić z perspektywy historycznej.
Którzy bohaterowie są postaciami historycznymi?
- Wespazjan – cesarz żyjący w latach 9-79 n.e., a panujący w latach 69-79 n.e. Wziął udział w walce o sukcesję po śmierci Nerona i został wybrany na cesarza oraz uznany przez Senat. Stworzył nową dynastię – flawijską.
- Tytus Flawiusz – starszy syn Wespazjana (żył w latach 39-81 n.e.), który towarzyszył mu w dławieniu powstania żydowskiego (66-73 n.e.). Po wyruszeniu ojca do Rzymu, został głównodowodzącym armii rzymskiej w Judei i doprowadził wojnę do końca. Po śmierci Wespazjana został cesarzem Rzymu i rządził w latach 79 -81 n.e., uwieczniając zakończenie budowy Koloseum wielkimi igrzyskami.
- Domicjan – młodszy syn Wespazjana (żył w latach 51-96 n.e.), który rządził po śmierci brata, w latach 81-96 n.e. Jego rządy zostały bardzo źle zapamiętane w źródłach historycznych. Wsławił się rządami autokratycznymi i terrorem. Kazał nazywać siebie Dominus et Deus, surowo karał tych, którzy tego odmawiali. Zamordowany w cesarskim pałacu w Rzymie, w wyniku spisku pretorianów, cesarskiego szambelana i cesarzowej Domicji.
- Scorpus żył w I wieku n.e. i rzeczywiście był jednym z największych woźniców świata antycznego – miał jakoby odnieść 2048 zwycięstw na torze. Był swego rodzaju supergwiazdą ówczesnego sportu. W serialu przedstawiony został jako reprezentant drużyny Niebieskich (veneta), kiedy w rzeczywistości należał do drużyny Zielonych (prasina). Scorpus przeżyć miał 27 lat1; nie wiemy jak zginął, ale możemy podejrzewać że brał udział w fatalnym wypadku na torze lub zginął umyślnie, jak zostało przekazane w serialu.
- Berenike była księżniczką Judei, która poznała Tytusa w trakcie powstania żydowskiego. Ich romans spotkał się dużą niechęcią zarówno Rzymian, jak i Żydów. Zmuszona do opuszczenia Rzymu przez Wespazjana, po przejęciu władzy przez Tytusa powróciła do Rzymu, by potem zapomniał o niej los.
Pozostali bohaterowie na ekranie to postaci fikcyjne.
Śmierć Wespazjana
Śmierć Wespazjana została ukazana w serialu prawidłowo. Zmarł w roku 79 n.e. i zgodnie z przekazami historycznymi Wespazjan przeczuwając koniec swojego życia, miał ironicznie powiedzieć: „Coś mi się zdaje, że staję się bogiem” i kazał się podnieść twierdząc „Cesarz Rzymian umiera stojąc”2. W serialu pominięto jedynie kwestię problemów z żołądkiem, która zapewne doprowadziła go do śmierci. Wespazjan zmarł w wieku 70 lat.
Śmierć Berenike
W serialu Berenike została zabita w momencie, kiedy chciała przekazać Tytusowi informację o spisku Domicjana i planowanym zamordowaniu go. W rzeczywistości źródła antyczne nie mówią nam nic o życiu Bereniki po śmierci Tytusa.
Czy Domicjan rzeczywiście kazał zabić Tytusa?
W ostatnim odcinku Tytus Flawiusz ginie z ręki Tenaxa, współpracującego z Domicjanem, w zorganizowanym zamachu stanu. Tytus został uduszony, aby nie można było poznać przyczyn jego zgonu; Domicjan twierdzi, jakoby jego brat zjadł zatrute jedzenie.
Źródła nie mówią konkretnie, jakoby Tytus zginął na polecenie Domicjana; były jedynie pewne pogłoski. Według Swetoniusza, Tytus oficjalnie miał umrzeć z powodu gorączki3, jednak Domicjan miał mu celowo nie pomóc (podobnie twierdził Kasjusz Dion, który wspomina knowania Domicjana przeciwko Tytusowi). Zdaniem Flawiusza Filostrata, Tytus został otruty przez Domicjana.
Podsumowując, autorzy serialu tworząc scenę oparli się na źródłach historycznych.
„Konie andaluzyjskie”
W serialu wielokrotnie przewija się określenie „konie andaluzyjskie” lub „Andaluzja” – odnosząc się do południowej Hiszpanii. W starożytności nie było Andaluzji jako takiej. Południowy region Hiszpanii określić należałoby jako Baetica.
Kwame oddający drewniany miecz siostrze – Juli
Kwame po zwycięskiej walce na arenie z Viggo otrzymuje rudis – drewniany miecz, symbolizujący otrzymaną wolność. Ku zaskoczeniu wszystkich miecz oddaje swojej siostrze Juli, dając jej tym samym wolność. Takie zachowanie nie jest poparte żadnymi informacjami w źródłach.
Bitwy morskie w Koloseum?
Jak najbardziej, w Koloseum odbywały się naumachie, czyli bitwy morskie. Takie wydarzenia zorganizowano w Koloseum za rządów Tytusa i Domicjana.
Ile było frakcji?
Kibice dzielili się na określone frakcje (factiones), zależnie od kolorów. W antycznym Rzymie klasycznie wyróżniano cztery takie fankluby: Czerwoni (russata), Zieloni (prasina), Biali (albata) i Niebiescy (veneta). W czasach Domicjana wprowadzono dodatkowe dwa zespoły: Purpurowy i Złoty; wkrótce jednak po jego śmierci w 96 roku n.e. zniknęły.
Tak więc, serial jest tutaj zgodny z historią. Nie mamy jednak informacji, jakoby Scorpus miał być woźnicą nowego zespołu lub przenosił się do innych frakcji.
Podsumowanie
Podsumowując, serial nie odchodzi jakoś daleko od historii i raczej powinien być do zaakceptowania dla osób, które cenią sobie wiarygodność historyczną. Muszę jednak podkreślić, że niestety spodziewałem się znacznie więcej po serialu, na który przeznaczono bardzo duże sumy pieniędzy. Nie zachwyciły mnie ani gra aktorska, ani tym bardziej efekty komputerowe, które czasami wydały mi się niestety bardzo słabej jakości; co więcej oglądanie strasznie mi się dłużyło. Z pewnością serial może znaleźć swoje grono odbiorców, jednak ja nie skuszę się na kolejny sezon.
