Rozdziały
Publiusz Terencjusz Afer (Publius Terentius Afer), żyjący w latach ok. 185/41 – 159 p.n.e., był rzymskim komediopisarzem, którego twórczość była popularna nie tylko w antycznym Rzymie, ale i czasach średniowiecza oraz późniejszych. Terencjusz używał eleganckiej łaciny, a w swoich dziełach skupiał się przede wszystkim na człowieku, jego osobowości oraz reakcjach na uwikłanie w codziennie i niecodzienne problemy.
Komedie Terencjusza obfitują w ciekawe sentencje i zwroty, które można traktować jako „złote myśli” antycznych. Twórczość Terencjusza charakteryzowała się łączeniem motywów i aspektów wybitnych greckich dzieł (np. Menandra, Apollodora) i tworzeniem komedii dopasowanej do rzymskiego odbiorcy. Dzieła Terencjusza przez wieki były szanowane i doceniane przez kolejne epoki historyczne.
Życiorys
Życiorys Terencjusza nie jest łatwy do odtworzenia. Głównym źródłem informacji o rzymskim komediopisarzu jest zachowane dzieło Swetoniusza Vita Terentii, które zachowało się za sprawą gramatyka z IV wieku n.e. – Donatusa. Ważne informacje dla badaczy dostarczają także prologi oraz didaskalia w dziełach autora.
Za przekazem Swetoniusza, Terencjusz żył między III a II wojną punicką, czyli w szerokich ramach czasowych, między 201 a 149 rokiem p.n.e. Urodzić się miał w Kartaginie i posiadał ciemną karnację. W Rzymie pojawił się jako niewolnik rzymskiego senatora Terencjusza Lukana, który wyzwolił go w zamian za dobrą służbę, urodę i talent; przyszły komediopisarz przyjął imię rodowe (cognomen) – Terencjusz – swojego byłego pana. Z racji na swoje umiejętności i wygląd zdobył dużą popularność, a przede wszystkim wsparcie wpływowych polityków rzymskich: Scypiona Afrykańskiego Młodszego i Gajusza Leliusza.
Zgodnie z przekazem Swetoniusza, Terencjusz należał do „złotej młodzieży rzymskiej”, która charakteryzowała się uwielbieniem Hellady i próbą przeniesienia ideałów greckich na grunt rzymski. Sukces przyniosła mu pierwsza komedia „Dziewczyna z Andros”, która zanim została wystawiona, została bardzo pozytywnie oceniona przez starszego komediopisarza Cecyliusza Stacjusza. Łącznie, w trakcie swojego krótkiego życia, Terencjusz napisał sześć komedii, które z chęcią były wystawiane z okazji świąt publicznych lub wydarzeń prywatnych.
Terencjusz, z racji na swoją popularność, stał się ofiarą szerokiej krytyki – zarzucano mu m.in. że otrzymywał pomoc przy pisaniu swoich dzieł. Jednym z najbardziej zagorzałych wrogów Terencjusza był, zapewne znacznie starszy od niego, inny komediopisarz Luscjusz z Lanuwium, który nie ograniczał się jedynie do krytyki i pomawiania młodego pisarza na odległość, ale i nie stronił od wyrażania swoich negatywnych opinii w czasie próbnego wystawiania sztuk Terencjusza.
Po wystawieniu swoich sześciu sztuk, Terencjusz opuścił Rzym i udał się do Grecji; być może aby uciec przed krytyką i kontynuować studia greckie. Miał wówczas 25 lat. W Grecji Terencjusz napisał kolejne dzieła, bazując na Menandrze, które jednak zatonęły w trakcie podróży morskiej. Terencjusz być może zatonął wraz z nimi lub zmarł z powodu bólu i utraty swojego dorobku.
Swetoniusz podaje, że Terencjusz miał córkę, która odziedzyczła po nim willę przy Via Appia i poślubiła rzymskiego ekwitę.
Twórczość
Terencjusz napisał sześć komedii:
- „Dziewczyna z Andros” (Andria)
- „Eunuch” (Eunuchus)
- „Za karę” (Heauton timorumenos)
- „Bracia” (Adelphoe)
- „Pasożyt Formion” (Phormio)
- „Teściowa” (Hecyra)
