Katon Starszy, nieustępliwy obrońca rzymskich wartości, zasłynął m.in. swoim sprzeciwem wobec uchylenia lex Oppia. To właśnie wtedy, w jednej z pierwszych masowych demonstracji kobiet w historii Rzymu, Rzymianki zebrały się na Kapitolu, aby domagać się zniesienia ograniczeń dotyczących luksusu. Katon, wierny starożytnym tradycjom, stał na czele obozu przeciwników.
W burzliwej historii starożytnego Rzymu rzadko pojawia się postać tak kontrowersyjna i nieugięta jak Katon Starszy, słynny obrońca tradycji i prawa, który swoim uporem zyskał przydomek „Cenzor”. Jednym z najbardziej znanych epizodów jego kariery politycznej była ostra walka przeciwko uchyleniu lex Oppia – prawa uchwalonego w 215 r. p.n.e., w szczytowym momencie II wojny punickiej. Prawo to miało na celu ograniczenie luksusu wśród rzymskich kobiet, zabraniając im m.in. posiadania więcej niż pół uncji złota oraz noszenia jaskrawych ubrań.
Gdy w 195 r. p.n.e. zaproponowano zniesienie lex Oppia, wybuchła jedna z najgorętszych debat w historii Rzymu. Kobiety, zdeterminowane, by odzyskać prawo do noszenia luksusowych strojów i biżuterii, masowo wyszły na ulice, zapełniając Kapitol i forum. Katon, będący wtedy konsulem, starał się stawić opór temu buntowi, argumentując, że Rzym nie może pozwolić kobietom na zbytnią wolność, która groziłaby upadkiem moralnym państwa. „Co to za zwyczaj, że ludzie biegają w miejscach publicznych, blokując ulice?” – pytał oburzony Katon, sugerując, że kobiety powinny pozostawać w domach i zajmować się swoimi sprawami.
Jego przemówienie nie powstrzymało jednak fali niezadowolenia. Kobiety, nie tylko z Rzymu, ale i z okolicznych miast, jeszcze liczniej oblegały urzędy, domagając się zniesienia ograniczeń. Przedstawiciele plebejuszy, początkowo sprzeciwiający się zniesieniu prawa, ugięli się pod presją. Ostatecznie, po dwudziestu latach od wprowadzenia lex Oppia, prawo to zostało uchylone.
Katon nie zrezygnował jednak ze swoich poglądów. Jego nieustępliwość w obronie starożytnych wartości, tzw. mos maiorum – tradycji ojców – stała się jednym z filarów jego dalszej działalności politycznej. Jako cenzor, wielokrotnie próbował przywrócić dawne zasady, ograniczając luksus i zbytek. Wprowadził prawo lex Orchia (181 r. p.n.e.), które ograniczało liczbę osób na bankietach, oraz lex Voconia (169 r. p.n.e.), zakazujące kobietom dziedziczenia wielkich majątków.
Katon, przeciwnik szerzącego się hellenizmu i zwolennik surowych rzymskich wartości, do końca swojego życia walczył o zachowanie tradycyjnych ról i ograniczeń. Jego działania, choć czasem uważane za anachroniczne, miały na celu ochronę rzymskiego społeczeństwa przed zmianami, które jego zdaniem groziły osłabieniem państwa.
Jednak to nie tylko sprawy wewnętrzne zaprzątały uwagę Katona. W 157 r. p.n.e., podczas misji w Kartaginie, dostrzegł potencjalne zagrożenie ze strony tego bogatego miasta. To właśnie wtedy narodziła się jego słynna maksyma: Ceterum censeo Carthaginem esse delendam – „A poza tym uważam, że Kartaginę należy zniszczyć”. Choć Katon nie doczekał upadku Kartaginy, jego wołania doprowadziły do wybuchu III wojny punickiej, a w 146 r. p.n.e. Rzymianie wreszcie spełnili jego proroctwo, niszcząc Kartaginę.
