Optymaci byli frakcją polityczną w późnej Republice Rzymskiej, która wyłoniła się z konfliktów między senatem a popularami, frakcją stojącą po stronie ludu. Termin „optymaci” pochodzi od łacińskiego optimates, co oznacza „najlepsi”, „najznakomitsi”, a ich celem było obrona tradycyjnych wartości i interesów senatu oraz arystokracji. Optymaci przeciwstawiali się reformom, które mogłyby zwiększyć wpływy szerokich mas ludności kosztem władzy i prestiżu rzymskich elit.
Optymaci uważali senat za bastion stabilności i moralności, a ich politycznym celem było utrzymanie tradycyjnego porządku (mos maiorum), co oznaczało przestrzeganie dawnych zwyczajów i hierarchii społecznej. Sprzeciwiali się szerokim reformom, które mogłyby osłabić ich kontrolę nad państwem, a szczególnym zagrożeniem dla ich pozycji byli wpływowi wodzowie, którzy zdobywali poparcie ludu, jak Gajusz Mariusz czy Gajusz Juliusz Cezar. To właśnie konflikty między optymatami a popularami były jednym z głównych czynników, które doprowadziły do serii wojen domowych i ostatecznego upadku republiki na rzecz cesarstwa.
Jednym z najsłynniejszych liderów optymatów był Lucjusz Korneliusz Sulla, który na początku I wieku p.n.e. przeprowadził zamach stanu i zmniejszył znaczenie popularów. Sulla zyskał szeroką władzę jako dyktator, a jego brutalne represje wobec zwolenników popularów, zwłaszcza podczas proskrypcji, miały na celu umocnienie pozycji senatu i elit. Późniejsi przedstawiciele tej frakcji, jak Marek Juniusz Brutus czy Cyceron, także uważali, że autorytet senatu należy chronić przed wpływami demagogów i jednostek dążących do nieograniczonej władzy.
Warto zaznaczyć, że optymaci, choć dążyli do utrzymania starych struktur, ostatecznie przegrali w konflikcie z popularami, co przypieczętowało zniszczenie republiki. Ostatnie dekady I wieku p.n.e. przyniosły triumf sił bardziej otwartych na reformy, co doprowadziło do przejęcia władzy przez Oktawiana Augusta i utworzenia Cesarstwa Rzymskiego.
