Publikanie (publicani) w antycznym Rzymie byli przedsiębiorcami, którzy zarządzali podatkami oraz brali udział w lukratywnych kontraktach na dostawy żywności i wyposażenia dla legionów oraz prowadzili wielkie projekty budowlane.
Publicani wywodzili się z warstwy ekwitów – bogatej klasy rzymskich przedsiębiorców i kupców. Ich działalność związana była z pozyskiwaniem kontraktów publicznych oferowanych przez państwo. Rzym nie posiadał własnego systemu poboru podatków, dlatego publicani pełnili funkcję poborców, zapewniając regularne wpływy do skarbu państwa.
Ich głównym zadaniem było „wydzierżawianie” podatków od Rzymu. Publicani składali oferty na kontrakty podczas licytacji, po czym za odpowiednią sumę mogli zbierać podatki w prowincjach. Jeśli potrafili zebrać więcej, niż zapłacili, zatrzymywali nadwyżkę jako zysk. Oznaczało to jednak, że byli często oskarżani o nadużycia i nieuczciwe praktyki, szczególnie w odległych prowincjach. Cyceron wspominał o ich roli, czasami zarzucając im chciwość i korupcję, innym razem podkreślając ich znaczenie dla stabilności finansowej państwa. W tekstach Plutarcha publicani ukazani są jako symbol chciwości, ale jednocześnie jako nieodłączny element funkcjonowania administracji rzymskiej.
Oprócz zbierania podatków publicani byli także odpowiedzialni za kluczowe dostawy dla legionów. Zawierali umowy na dostarczanie prowiantu, sprzętu wojskowego i budowanie fortyfikacji oraz dróg, niezbędnych dla utrzymania rozległego imperium.
Wraz z wprowadzeniem cesarstwa, wpływy i rola publikanów uległy zmniejszeniu. Cesarze, pragnąc mieć większą kontrolę nad finansami i eliminując wpływy bogatych rodów, przejęli wiele obowiązków publicani na rzecz biurokracji państwowej.
